-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
Copy pathCellotius-Adrianus.xml
3348 lines (3346 loc) · 168 KB
/
Cellotius-Adrianus.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<?xml-model
href="https://xmlschema.huygens.knaw.nl/translatin.rng"
type="application/xml"
schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"
?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="translatin0012" xml:lang="lat">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Adrianus</title>
<title type="sub">Tragoedia S. Adrianus martyr</title>
<author>Cellotius, Ludovicus (SJ)</author>
<editor>Jan Bloemendal</editor>
<respStmt>
<resp>transcription</resp>
<name>Jan Bloemendal et al.</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<publicationStmt>
<publisher>Sebastien Cramoisy</publisher>
<pubPlace>Paris</pubPlace>
<date>1630</date>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl>
Identifier: <name>Cellotius-Adrianus</name><lb/>
Short title: <title>Adrianus</title><lb/>
Year of first edition: <date>1630</date><lb/>
Author information:<lb/>
Alias: Cellot, Louis<lb/>
Birth: 1588, Paris<lb/>
Death: 1658, Paris<lb/>
Floruit: None, Rouen, Paris<lb/>
<ref target="https://en.wikipedia.org/wiki/Louis_Cellot">Link</ref><lb/>
<emph>Opera poetica / LVDOVICI CELLOTII PARISIENSIS E SOCIET. IESV. OPERA POETICA. PARISIIS. Apud SEBASTIANVM CRAMOISY, viâ Iacobaeâ, sub Ciconiis. M. DC. XXX.</emph><lb/>
<ref target="https://books.google.fr/books?id=ZLNxonJ82gcC">Source link</ref>
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<textClass>
<keywords>
<term type="diction">verse</term>
<term type="genre">tragedy</term>
<term type="acts">5</term>
<term type="chorus">yes</term>
<term type="medium">printed</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<div type="level1" xml:id="front">
<head>Front</head>
<p>/</p>
<p>[Aijr] GENEROSISSIMO ILLVSTRISSIMOQVE VIRO DOMINO, D. HENRICO DE
SCHOMBERG, COMITI DE NANTEVIL, DE DVRESTAL, &c. EQVITI TORQVATO,
Franciae Polemarcho.</p>
<p>ADIT ad te tuus olim Adrianus (vir Illustrissime) alio sanè habitu,
quàm quo regiâ in scenâ tuis auspiciis spectatus est. Placuit eo die
tum ornatu suo, tum nominis tui gratiâ. Nunc depositâ personâ,
derelictus ab oculorum lenoci[Aijv]niis, ab aurium blandimentis,
nudus, infirmus, vt à parente prodiit, cui se tantum debet, è toto
choragio solum indutus cothurnum ne appareat exilitas, te iterum sibi,
conatibúsque suis fauentem demißè & suppliciter efflagitat. Non
venit vt aulicus ad purpuratum, vt primus in officio ad Polemarchum,
vt Galerio gratiosus ad charissimum Ludouico. Meminit enim se gratiâ
excidisse apud Caesarem, cum impietatem exuit: te vero sola virtute
Regi conciliatum. Erat illi fauor comparandus furore, & innocentum
supplicuis felicitas aulica fundabatur. Tu nisi castè atque integrè
Remp. administrares, nisi fortiter & generosè impietatem
insectareris, rebellionem frangeres, haeresim edomares, esset tibi aut
à vitâ, aut ab aulâ sub Pio, Iustóque Principe exulandum. Hoc est quod
suis temporibus in orbe Romano, quò miracula [Aiijr] omnia
confluxerant, defuisse conqueritur: quod in te videre vehementer
exoptat, hominem in castris strenuum in Senatu sapientem, in Aerario
incorruptum, in Templis religiosum & ob haec in Aulâ senescentem.
Commemorabitur illi fortasse ab aliquo è tuis Reacensis victoria, quâ
prius ipsam rerum naturam superasti, quàm hostem aspectu tuo
effugares. Et vtinam aspicere posset stupendam maritimi aggeris molem,
quam contra potentiae Anglicanae impressiones nuper ad Rupellam
tutabaris: certè permittes osculari vulnus illud aduersum, quo non, vt
olim Annibal, aceto, sed tuo ipso sanguine Alpes Regi fortissimo
aperuisti. Exclamabit tùm enimuero si liceat, ô tempora, quibus in
obsequio fides est, in pretio sanctitas! ô mores, quos sola cum
optimis similitudo consociat! Vbi eram quando pietas ferro flammáque
delebatur? Apud Francos perduellio & impietas vnam causam faciunt,
& simul à Rege optimo, eiúsque legatis proteruntur. Hanc seculi
felicitatem vt diutius suspiciat, in tuum conclaue rogat admitti,
& Sanctus apud pium habitare: non eo loco quo boni versus apud
doctos, sed quo Poësis ipsa semper apud sapientes. Neque enim suo
nomine quicquam postulare audet, licet iuris nonnihil possit
obtendere: cum recordetur te sibi tantùm non die à teipso praestitutam
ereptum, vt dissipatis calumniae nebulis, aulae, gratiaeque regiae
postliminiò reddereris. Auctorem quoque suum, quamuis in illo secessu
beneuolentiâ & humanitate complexus sis, non vnum tibi charum esse
cupit sed Ordinem in quo militat vniuersum. De quo tu Ordine pro
singulari tua in bonos omnes charitate bene mereri non desinis, seu
sententiâ in Regis concilio dicendâ, seu famâ atque existimatione
[Aiijv] apud homines conciliandâ. Atque is profectò praeter caetera
recens affectûs illius tui monumentum Rupellae recognoscit, in eâ domo
quam regio munere sibi concessam, operâ primùm tua auctoritatéque
possidere incoepit: vt scirent homines quàm id ardenter optaueris,
quam amanter promoueris, cuius executio non alteri commissa sit. Sed
quoniam tua voce toties ornata, tot beneficuis tibi deuincta Societas
ad gloriam tuam nihil potest addere, licet poëtae non sit ea nomina
explicare; tamen legatus hîc noster Adrianus omnium preces referet
& vota, vt te temporum nostrorum heroëm poëtae omnes laudandum
ambiant, tragici penitus ignorent.</p>
<p>Tui obseruantissimus,</p>
<p>LVD. CELLOTIVS,</p>
<p>è Societ. IESV.</p>
<p><milestone unit="page" facs="i"/> SVMMA PRIVILEGII.</p>
<p>LVDOVICI XIII. Galliae & Nauarrae Regis auctoritaritate
sancitum est, & patentibus eius litteris cautum, ne quis in Regno
ipsius, aliisve locis eius ditioni subiectis, intra sex proximos
annos, à die impressionis primae inchoandos, ac numerandos, excudat,
vendat, excudendum, vendendúmque quouis modo & ratione curet,
Librum qui inscribitur, Ludouici Cellotij Parisiensis, è Societatis
IESV, Opera Poetica, praeter SEBASTIANVM CRAMOIY Bibliopolam iuratum,
ac ciuem Parisiensem, aut illos, quibus ipsemet concesserit.
Prohibitum insuper eâdem auctoritate Regiâ omnibus eius subditis,
eumdem Librum extra Regni sui limites imprimendum curare, vel
quempiam, vbicumque fuerit, ad id agendum impellere, ac instigare,
sine consensu dicti SEBRASTIANI CRAMOISY, sub poenâ confiscationis
librorum, alliisve poenis originali diplomate contrà delinquentes
expressis. Datum apud Fontem Blaudi, 9. Septembris 1629.</p>
<p>Signatum, De mandato Regis,</p>
<p>SENAVIT.</p>
<p>Facultas R. P. Prouincialis Societ. IESV.</p>
<p>IOANNES FILLAEVS Prouincialis Societatis IESV in Prouincia
Franciae, potestate ad id mihi facta ab admodum R.P.N. Praeposito
Generali Mutio Vitellesco, facultatem concedo, vt P. Ludouici Cellotij
Societatis nostrae Sacerdotis Orationes, & Opera Poetica,
eruditorum ex eadem Societate nostra virorum iudicio probata, typis
excudantur. Datum Flexiae 3. Iulij, Anno 1619.</p>
<p>IOANNES FILLAEVS.</p>
<p><milestone unit="page" facs="ii"/> INDEX.</p>
<p>Tragoedia. S. Adrianus Martyr. pag. 1.</p>
<p>Tragoedia. Sapor admonitus. 108.</p>
<p>Tragoedia. Chosroës. 238</p>
<p>Tragico-comoedia. Reuiuiscentes. 319.</p>
<p>Mauritiados Andegauensis Lib. III. 437.</p>
<p>OPVSCVLA POETICA varij generis.</p>
<p>Ad Christum nascentem Propempticum Hendecasyllabicum. 552</p>
<p>De Sanctißimo lesu Nomine. Oleum effusum nomen tuum. 580</p>
<p>Terrae Prosopopoeia ereptum sibi Deiparae Virginis corpus
conquerentis. 583.</p>
<p>Mariae aßumptae Carmen Epinicium. 588.</p>
<p>[-] Pietatis Triumphus de Octaui Caesaris crudelitate. 604.</p>
<p>Mahumetis II. Turcarum Imperatoris Nuptiae Tragicae. 615.</p>
<p>Auis Paradisiaca. siue Apus. 628.</p>
<p>Prosopopeia Caesaris. 631.</p>
<p>Itinerarium B. Virginis purificandae ad Templum Hierosolymitanum.
634.</p>
<p>D. Martini Liberalitas in Mendicum. 637.</p>
<p>Epinicium. 639.</p>
<p><milestone unit="page" facs="iii"/> TRAGOEDIA S. ADRIANVS MARTYR.</p>
<p>ARGVMENTVM.</p>
<p>ACTVS I.</p>
<p>GALERIVS Maximianus Armentarius Christianos omni saeuitiâ &
diritate persequebatur: praecipuóque ad eam barbariem administro
vtebatur Adriano, iuuene aulicorum nobilissimo aequè ac gratiosissimo.
Sed hic Martyrum quos torquebat constantiâ, & crebris de futurâ
bonorum & malorum vitâ sermonibus incitatus, ad eos se adiunxit
noménque suum per Exceptores defetri iussit inter Christianos. Sic
igitur animo comparatus theatrum aperit, & reuocatis in memoriam
laboribus, cruciatibúsque, qui hoc propositum necessariò secuturi sunt
generosam indolem eâ commemoratione exstimulat, penitúsque aduersùs
omnes a[-]cerbitates corroborat. Itaque iam seipso doctior, Metellum
Flaminem nescio, quae de aruspicinâ superstitiosè garrientem sapienter
confutat. Flauium Tribunum motus in aulâ eam ob rem excitatos
referentem, & amicè vt animum reflectat adhortantem, fortiter
contemnit. Inter haec prodit Galerius ipse, & Adrianum casu obuium
conuiciis, exprobrationibus, minis salutat: interritum videlicet,
& causam dicere paratum. Sed eâ indictâ detruditur in carcerem mox
crudeliter interficiendus, nisi Consul irae Caesaris, & Adriani
poenitentiae tempus graui oratione impetraret.</p>
<p>ACTVS II.</p>
<p>HOc accepto nuncio Natalia vxor Adriani, flos matronarum. virtutis.
gemma, medulla constantiae, pietatis Christianae cultrix, sed adhuc
abditè, dum currit ad carcerem animosiùs quàm cautiùs: ipsa se
reprimit, & re dubiâ feruorem sustinet; verita ne ea forte fabula
ab coniuge, ad explorandum ipsius animum, conficta sit. Omnibus tamen
expensis porrò ire statuit, vel cum illo, vel per illum moritura.
Verùm Tribuni relatu rem certiùs cognoscit, eiusdémque operâ educto è
carcere Adriano fruitur. Hic autem consiliorum vxoris ignarus grauiter
suum ipse propositum ei declarat, causámque docet mutatae religionis:
si se amat, exemplum sequatur: si renuit, res [-] sibi suas habeat.
Tùm enimuerò totam se Adriano aperit Natalia, & exosculatis magnâ
pietate mariti vinculis, aeternum sanctioris connubii foedus cum eo
renouat. Ille autem voluntatem tegere, sibíque in tam attroci
certamine adesse rogat. Haec agentibus Consul, & Praefectus
Praetorio veteres Adriani amici, importunè interueniunt, &
collaudatâ Nataliâ quam à suis stare partibus existimabant, totos se
ad labefactandum Adriani animum applicant. Sed ille tùm Dei numine,
tum Anthimi iam veterani Martyris praesidio, omnes eorum impetus
refutat, iratosque, & ad Caesaris Tribunal citantes, dimittit.</p>
<p>ACTVS III.</p>
<p>PROMISERAT Nataliae Adrianus curaturum se vt ea moneretur si quandô
in Martyrii arenam descenderet. Dum ergò ad Caesarem perducitur,
facile à Flauio impetrat vt ex itinere ad supremum coniugis osculum
diuertat, solus, & liber. Sed in eius conspectum vix se dedit, cùm
illa defecisse à Christo delicatum iuuenem rata, quibus eum conuitiis,
quibus contumeliis è domûs fenestrâ non excipit? Verùm rem totam
denique edocta quò seriùs à metu respirat, eò feruentiùs Martyrii
candidatum complectitur, & nuptiali veste splendentem ad curiam
prosequitur. Quo viso Caesar ornatum illum, animi mutationem
in[-]terpretatus, multis blanditiis honoribúsque sibi conciliat: inque
eius gratiam, longam ab Anthimo sene pro Christianis Apologiam
patienter audit. Cui dum respondere conatur Metellus, inter vtrunque
controuersia de religione agitatur. Sed isto iam deficiente,
disceptationem terminat Galerius latâ in Martyrem vtrunque sententiâ
vt fustibus, lignísque acriter verberentur. Cui Consul addit, vt
nemini aditus in carcerem pateat: quò destituti solatio vincti se
Deósque respicere cogantur.</p>
<p>ACTVS IV.</p>
<p>CVM nihilominus omni ope Adrianum caeterósque Martyres subleuasset
Natalia, edixerat Tyrannus vt matronis omnibus carcere interdiceretur.
Valuit ea res ad deterrendas foeminas. Natalia autem resectis
capillis, mutata veste, togata procedit in scenam. Hoc schemate cui
fucum non faciat? Primus occurrit Flauius, qui & legem, &
legis causam, & egregia Nataliae in carcere facinora, Nataliae
narrat admirans. Illa verò cata mulier, indignissimè ferri edictum à
Nataliâ simulat, totámque culpam in Tribunum ipsum ab eâ deriuari. Hic
qui iam semimortuo Adriano Nataliam deperibat, in illius gratiam, eum,
quisquis est, in carcerem ad Adrianum introducit. Deinde suam secum
sortem lamentatur, qui certam, vt putabat, spem potiun[-]di illius
coniugii perdiderit. Sed ecce aliud misero malum. Galerius admonitus
contra edicta sua aliquos vinctis adesse, actus in furias, Tribunum,
& oblatam sibi pro viro Nataliam, tantùm non ad mortem rapi iubet.
Haec autem Nataliae causam tam prudenter agit, vt non tantùm facti
veniam, sed etiam regrediendi in carcerem, & extremum Adriani
spiritum legendi potestatem impetret. Nam illo iracundiae abreptus
aestu Galerius, Anthimum capite plecti, caeteros fractis cruribus
inter tormenta vitam reddere imperauerat.</p>
<p>ACTVS V.</p>
<p>PRODVCTVM Adrianum Consul omnibus inimicis molestior amicus, monet
vel serò sibi consulere. Sed palmam in manibus infringere penè victori
non potest. Caedem ergo iubet ab eo incipere, hoc ipsum eo enixè
rogante Nataliâ, Quę eo digresso quàm solicitè, quàm piè, quàm
ardenter maritum hortatur ad horam excipiendam, votis omnibus
expetitam! Adsunt tandem lictores incude & ferreo vecte
terribiles. Tum maior exemplis omnibus virago, crura fasciis expedire,
imponere incudi, porrigere frangenda tortoribus. Supererat tenuis
vitae halitus: Hunc etiam abscisione dextrae manus exprimere
persuadet. Iussis igitur ad aliorum supplicia progredi lictoribus,
sola discedentem Martyris animam dulcibus lacrymis, & supernae
felicita[-]tis contemplatione prosequitur. Corpus interim parabat
seruare: cùm maiore vi à militibus rapitur in ignem mittendum. E quo
toto vnam sibi dexteram suffurata, posteaquam sacrum pignus attriuit
osculis, plena Deo proripit se è theatro, in eundem cum Adriano rogum,
ni prohibeatur ascensura.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="main">
<head>Main</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="personae.">
<head>1. PERSONAE.</head>
<p>Galerius Maximianus Armentarius.</p>
<p>Titianus Cos.</p>
<p>Gallus Pr. Pr.</p>
<p>Adrianus Martyres.</p>
<p>Anthimus</p>
<p>Natalia.</p>
<p>Metellus Flamen dialis.</p>
<p>Flauius Tribunus.</p>
<p>Timaeus Puer honorar.</p>
<p><hi rend="bold">Chorus.</hi></p>
<p><milestone unit="page" facs="1"/> TRAGOEDIA S. ADRIANVS MARTYR.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-primvs.">
<head>3. ACTVS PRIMVS.</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-prima.">
<head>4. <ptr target="#tn1" n="1"/>SCENA PRIMA.</head>
<p>ADRIANVS. §</p>
<p>ADRIANE iacta est alea: athletam Dei</p>
<p>Profiteris auctoratus, & forti voues</p>
<p>Seruire domino: macte, vinciri imminet.</p>
<p>Vri, necari: grauius & si quid iubes</p>
<p>Orci lanista, pectus addictum offeres.</p>
<p>Aliis locatas tendere ad populum manus,</p>
<p>Submittere arma, pollicis mitem licet</p>
<p>Statum rogare; te decet iugulum dare</p>
<p>Totumque ferrum recipere, & stantem mori.</p>
<p>Sed vita prorogetur; hîc certè breuis</p>
<p>Dabitur honorum meta, Caesareus fauor</p>
<p>Residet omnis. Nempe mortalem aestimas</p>
<p>Christo probandus? Chara quid comitum manus?</p>
<p>Primae clientes vota fortunae ferunt;</p>
<p>Et hanc sequantur: ditior coelo venis</p>
<p><milestone unit="page" facs="2"/> Mihi aequa, & illis. Caesaris laesi furor</p>
<p>Iam pulsat aures, aulica exstimulat cohors,</p>
<p>Et aliquis ab hara Pontifex, nullum sibi</p>
<p>Litare porcum questus. Hîc pronum, hîc nefas</p>
<p>Vinci Adriane, siue blanditia tegunt</p>
<p>Fallace furias: seu catastarum minis</p>
<p>Satagunt timeri: morte non vnâ opprimi</p>
<p>Est Christianum, quandò quae vitam extrahit</p>
<p>Non maxima, at suprema iam fessis venit.</p>
<p>Vidi haud suo pallere tortorem metu:</p>
<p>Vidi caducâ pendulum in vulnus manu</p>
<p>Fugere sub, ictu: colla cùm immotus gradu</p>
<p>Praeberet infans, atque vix lethi capax</p>
<p>Victrice tenerum laureâ impleret caput.</p>
<p>Haec virgo potuit, potuit in vitae puer</p>
<p>Limine, Deo maturus; & durum tibi</p>
<p>Erit Adriane? fors & humani putas</p>
<p>Opus vigoris, perque pueriles fibras</p>
<p>Rigere ferrum? robur hoc coelo meat</p>
<p>In Christianos, nomini reddit pares</p>
<p>Dominóque. Me quoque entheat: iam se nouos</p>
<p>Calor per artus fundit: absimilis mei,</p>
<p>Meque ipse maior, & ille non dudum tener.</p>
<p>Cui ventus oculum laesit, & cyathus niue.</p>
<p>Male temperatus nocuit, aduersum neci</p>
<p>Oppono pectus. Terga plumbatis feri,</p>
<p>Latus vngue sulca, detrahe hanc viuo cutem,</p>
<p>Malis supererit animus, & poenae locum</p>
<p>Membris negatum mentis inueniet vigor.</p>
<p>Hàc ire iuuat ad gloriam: hoc pretio benè</p>
<p>Redemptae virtus constat. Vuum est quo latus</p>
<p>Nudare vereor: socia genialis tori</p>
<p><milestone unit="page" facs="3"/> Natalia ardet veneris innocuâ face.</p>
<p>Adriane amat te: genua prensabit manu,</p>
<p>Rigabit ora lacrymis, praesens bonum,</p>
<p>Tot spes futuri voce quàm blandâ occinet:</p>
<p>Amas adhuc moriture? virtutem abnuis</p>
<p>Spensare coelebis: se toro sociam inferet</p>
<p>Inuisa Christo? non amat, si me negat</p>
<p>Amare, vel sic: non amat, si quem sequor</p>
<p>Sequi recusat. Quicquid hic etiam est meum</p>
<p>Tibi reddo Christe: sit tua, aut non sit mea.</p>
<p>Quis ille sacro pileum filo efferens?</p>
<p>Metellus hic est.---</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-secvnda.">
<head>5. <ptr target="#tn2" n="2"/>SCENA SECVNDA.</head>
<p>ADRIANVS. METELLVS.</p>
<p>-- NAENIAS iam non vacat</p>
<p>Audire vestras. Metell. A Ioue & magnis Dei?</p>
<p>Quod nunciatur, naeniam appelles caue</p>
<p>Vt imperasti fecimus: ducta hostia</p>
<p>Qualis Falisco nulla de fonte exiit.</p>
<p>Admota Diuis sponte suscincto dabat</p>
<p>Iugulum ministro: cùm ille nescio quid furens</p>
<p><ptr target="#tn3" n="3"/>Aberrat ictu, quáque postremos pedes</p>
<p>Porgit, cruento poplitem cultro secat.</p>
<p>Stat auida caedis mater, & qualis solet</p>
<p>Balare laetùm, perque vulnificas manus,</p>
<p>Quà larga cultros vena suppositos rigat,</p>
<p>Succisa prolis membra sanguineo rapit</p>
<p>Immunda rostro: concito cursu ilicet</p>
<p>Profugit ab aris, séque non vllâ eripit</p>
<p>Perienda dextrâ. Clamat attonitus Popa,</p>
<p><milestone unit="page" facs="4"/> Sua sacra damnat; ac nisi hortatu, minis,</p>
<p>Precibus, pauenti insisterem, numerum hostia,</p>
<p>Idem & minister, funere impleret suo.</p>
<p>Adrian. Haec monstra narra queis superstitio Deos</p>
<p>Fecit timendos: curame potior coquit.</p>
<p>Metell. Ambigua facies viscerum, atque inter minas,</p>
<p>Interque spem pependit, at propior minis.</p>
<p>Parùm fidele laxat omentum sinus,</p>
<p>Latebrásque prodit: viuidus fibris color:</p>
<p>Pulmo suâ receptus, alienâ iecur</p>
<p>In sede lentum palpitat: tristes latus</p>
<p>Hostile venas auget, & iecoris caput</p>
<p>Casum ex amicâ parte, sed pinguis tremit</p>
<p>Cordis cacumen. Tristia auertat potus!</p>
<p><ptr target="#tn4" n="4"/>Nam cui litauit ante versicolor sacrum?</p>
<p>Tamen & in ignes lance prosicias dedi,</p>
<p>Et vota dixi Patribus. Adrian. Vanos metus</p>
<p>Depone Flamen: vester insanum Tages</p>
<p>Superis honorem posuit, & ludum puer</p>
<p>Immisit aris. Qui tenet Coelum Deus.</p>
<p>Vestri arietinis quippe visceribus notat</p>
<p>Momenta fativaria! si timidus mori</p>
<p>Taurus sub ictu mugiit; si quò salus</p>
<p>Fugere suasit, non suo cecidit loco,</p>
<p>Minantur astra! Tabe liquefactum iecur</p>
<p>Corque irrepertum, liuidis pulmo fibris</p>
<p>Imperia mutant! Quae potens rerum manus</p>
<p>Tam parua tantis foedere aeterno alligat?</p>
<p>Quis ordo mundi iecoris in fisso mei</p>
<p>Spem scripsit aeui? Metell. Quod vides, quod non vides,</p>
<p><milestone unit="page" facs="5"/> Elementa quicquid mutuâ formant ope</p>
<p>Tellure, coelóque abditum, tenuis subit,</p>
<p>Vegetátque motu spiritus: totum Deo</p>
<p>Animante viuit. Ipse circùm orbe eminens</p>
<p>In se reducto, ne qua pars fallat, regit.</p>
<p>Sibíque de se genitus, aeternum igneo</p>
<p>Motum propagat fomite. Hinc vegetum capit</p>
<p>Natura semen; inde per vacuum aethera</p>
<p>Pennis vibrantur alites; ponti aequora</p>
<p>Pinna volucri squammeum verrit pecus.</p>
<p>Et opima bifidi prata rimantur greges:</p>
<p>Hominesque ab astris ducta gens, diae inclyta</p>
<p>Particula mentis. Ergo si magni ferit</p>
<p>Fortuna membrum corporis; si pars dolet,</p>
<p>Non ingemiscet alia? tensarum rigor</p>
<p>Fidium mouetur vna si resonat leui</p>
<p>Percussa plectro. Adrian. Rebus hic cunctis amor</p>
<p>Et vbíque constet, omnia indoleant mihi,</p>
<p>Nullúmque magni corporis nostro vacet</p>
<p>Labore membrum; causa sed varios facit</p>
<p>Eadem tumultus: terreat tristi tuus</p>
<p>Te taurus exto; regias hosti vices</p>
<p>Promittet alius: Caesar hic Iouius litat,</p>
<p>Herculius illic non bonas patitur fibras:</p>
<p>Et vterque membrum est orbis, imperii caput,</p>
<p>Dicam otiosos? sordidos malim Deos,</p>
<p>Si iecore, & extis sancta consilia occulunt,</p>
<p>Quae vatis amans prodat Hetrusci furor.</p>
<p>Metell. Firmata Diuûm numine, & longis patrum</p>
<p>Probata seclis parce vesano sacra</p>
<p><milestone unit="page" facs="6"/> Temerare risu. Cùm triumphanti pede</p>
<p>Calcaret orbem Roma, & indomita manu</p>
<p>Trophaea legeret axe quo flecti negat</p>
<p>Vmbras syene, quóque glacialem piger</p>
<p>Currum Bootes sequitur, hâc aquilas tulit</p>
<p>Pietate victrix: vrbis haec Tyriae ducem</p>
<p>Religio portis: arce Tarpeiâ arcuit</p>
<p>Barbarica Senonum tela. Te fandi parens</p>
<p>Terrarum alumna, Palladis castae domus:</p>
<p>Teque Ephyra Achiuûm lumen, immoto obiice</p>
<p>Quae gemina semper maria committi vetas,</p>
<p>Vos cultus iste domuit, in nostris prius</p>
<p>Cecidistis aris, saxa quàm latio impete</p>
<p>Quassaret aries. Adrian. Ritibus maior tuis</p>
<p>Arsacia Macedo sceptra, & indociles iugi</p>
<p>Fraenauit Indos. Caesar iratâ hostiâ</p>
<p>Alacris iubámque, téque Scipiada, Africae</p>
<p>Fatale nomen, fregit & felix sacrum</p>
<p>Vincendo fecit. Mecell. Martias doctus Tages</p>
<p>Canebat Idus, spreuit & verax sacrum</p>
<p>Moriendo fecit. Nemo contempsit Deos</p>
<p>Impunè felix: hostiae quisquis minas</p>
<p>Contrà tetendit, se dedit fato hostiam.</p>
<p>Adrian. Si fulminastrum voce non brutâ facis,</p>
<p>Christum professis quicquid est coelo Deûm</p>
<p>Committe, Regum ponat interea furor</p>
<p>Pugna reductus, faciet euentus fidem</p>
<p>Quàm vana templis numina insideant tuis.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="page7-5scena-tertia.">
<head>6. <milestone unit="page" facs="7"/> <ptr target="#tn5" n="5"/>SCENA TERTIA.</head>
<p>FLAVIVS. ADRIANVS. METELLVS.</p>
<p>VAE cura patrum, Caesaris qui te fauor</p>
<p>Reflectere animum cupiat, est vanum eloqui</p>
<p>Benè sentienti: nulla turbatam quies</p>
<p>Pacauit aulam, consilî rumor tui</p>
<p>Inuasit ex quo regiam: qualis noto</p>
<p>Aduersa Boreas stridet, & pontum improbo</p>
<p>Vexant duello: talis instabilem ciet</p>
<p>Tumultus aulam: iurat hic vano seri</p>
<p>Terrore famam; certat emotam hic tibi</p>
<p>Mentem venenis; ille tollendum fremit;</p>
<p>Hic in dolosas isse deceptum plagas</p>
<p>Miseratur: animum Caesar huc illuc rapit</p>
<p>Incertus. Adrian. Ecquid nomen exceptor dedit?</p>
<p>Flau. Heu! falsa sperat, vera quae credi iubes.</p>
<p>Veneranda procerum Caesarem ambibat cohors,</p>
<p>Pro se fidelem quisque perdendo manum</p>
<p>Christo offerebat; ille quo vultu polum</p>
<p>Phoebus serenat; vincet hoc, proceres mei</p>
<p>Labor Adriani, vincet, & coelo auspice</p>
<p>Quiescet aut elusus, aut fessus furor.</p>
<p>Strident catenis oppida, angusti gemunt,</p>
<p>Vomuntque turbam carceres, crebrâ necè</p>
<p>Fessae secures, arma carnifici, reis</p>
<p>Tormenta desunt: dixerat, magno ambitu</p>
<p>Titianus intrat grande dicturus nefas.</p>
<p><milestone unit="page" facs="8"/> Res periit omnis Caesar. Horrendum sonat</p>
<p>Murmur per aulam, Iouius an letho occidit?</p>
<p>Romam tyrannus occupat? largo perit</p>
<p>Vrbs Nicomedis igne? quid dubios tenes?</p>
<p>Eloquere. Christum noster Adrianus colit.</p>
<p>Metell. Christum Adriane? Flau. Moestus attonitis pauor</p>
<p>Primum ora claudit. Sic vbi aestiuo Ioue</p>
<p>Coruscat aether, densa messorum cohors</p>
<p>Praesaga cladis robore sub alto latet.</p>
<p>At ecee rupta nube fulmineus ruit</p>
<p>In opaca turbo brachia, & latè ilicem</p>
<p>Populatur agro, pauitat exsanguis metu</p>
<p>Colonus hospes, séque defixum solo</p>
<p>Sternit bidental. Caesar attonitos supra</p>
<p>Bacchatur amens, pallet, aspirat, tonat,</p>
<p>Gemitque, trepidátque, omnis in vultu est labor</p>
<p>Amantis, & dolentis, & nondum pudet</p>
<p>Adriane facti? Caesaris non sic tibi</p>
<p>Amor est probatus? eia perspectam fidem</p>
<p>Felix adora. Adrian. Si cui Adrianus placet,</p>
<p>Et Christianus placeat. Flau. Id leges vetant.</p>
<p>Metell. Inimica templis capita, ferróque, & face</p>
<p>Insequitur vltor, iamque plebeiae abstulit</p>
<p>Praesidia genti, militum Ausonius vigor</p>
<p>loui litare iussus, aut turpi ordinem</p>
<p>Deserere letho. Timida Cerdonum phalanx</p>
<p>Per te euocata, quos in horrendas specus,</p>
<p>Stabulata monstris antra compegit pauor</p>
<p>Tot perduelles inter Augusta in domo</p>
<p><milestone unit="page" facs="9"/> <ptr target="#tn6" n="6"/>Seruabit vnum? numinis cultum oderit,</p>
<p>Cultorem amabit: Num Dioclaeâ satus</p>
<p>Sceptróque socium asciuit, & generum toro.</p>
<p>Ritum vt nefandum rueret? Astraeae rigor</p>
<p>Aequare ciues, causa pietatis iubet</p>
<p>Saeuire in aulam. Adrian. Saeuiat, longa est mora.</p>
<p>Flau. Certum est perire? Adrian. Quod volet. Flau. Amicas
praeces</p>
<p>Suspiria aulae, Caesaris vota accipe.</p>
<p>Quid moliaris cogita: tenerum metis</p>
<p>Florem dierum, praeco quas fruges tuae</p>
<p>Spei, & tuorum falce non miti secas.</p>
<p>Quid lecta coniux, nuper hymenai faces</p>
<p>Experta? saltem prole ditasset domum</p>
<p>Lucina, vestros perque reptaret sinus</p>
<p>Puer Adrianus, ore qui referat patrem,</p>
<p>Patrémque blaesus ore Iallanti vocet.</p>
<p>Nunc totus vno funere efferri cupis,</p>
<p>Nusquam superstes. Nota gradiuo manus,</p>
<p>Pectus pauere nescium educet gradus</p>
<p>Ad inuidendos. Clara quae Iouii atria.</p>
<p>Imago signat? Caesaris nam per casas</p>
<p>Armenta reboant: vetera quid frustra exsequar?</p>
<p>Subitum Adriani culmen, aut longo ambitu</p>
<p>Emptum Seuero? quique barbarici laris</p>
<p>Magale nostro fecit imperio inclytum,</p>
<p><ptr target="#tn7" n="7"/>Thrax Maximinus: patriâ quique extudit</p>
<p>Fornace sceptrum Pertinax, quâ te imperi</p>
<p>Dote anteibant? quis parem iuueni neget</p>
<p>Sperare sortem? tam bonas ergo malâ</p>
<p>Spes perdis horâ, teque crudeli obiicis</p>
<p><milestone unit="page" facs="10"/> Letho nocentem? Metell. Dum salus tuta est adhuc</p>
<p>Resume mentem, néue sacrorum minas</p>
<p>Contemne praeceps; profuit multis semel</p>
<p>Peccasse, non est culpa quae celerem petit</p>
<p>Veniae regressum. Adrian. Pectore immoto sedet</p>
<p>Coluisse Christum; vestra tractari inscium</p>
<p>Monita fatigans: ite, non Caesar minis,</p>
<p>Non aula fuco moueat. Flau. Est aliquid super</p>
<p>Quo iussa tendant. Caesar allegans tibi,</p>
<p>Tua cura, Flaui, flectere alloquio virum.</p>
<p>Si renuit, inquit, carcere, & vinclis doma.</p>
<p>Adrian. Hoc age, parata membra tormentis habes,</p>
<p>Mei volens amplector armillas ducis.</p>
<p>Innecte torques, arma de coelo expedi:</p>
<p>Vbi castra, & hostes? video, non longum est iter.</p>
<p>En illa sanctis foeta suppliciis domus,</p>
<p>Vbi dite victo Christianorum manu</p>
<p>Christus triumphet. Fla. Robur aut nullum foret,</p>
<p>Meliore causa aut poneres! nunc vis agit</p>
<p>Indomita. Ceu cùm currus adductas negat</p>
<p>Audire habenas, séque generosa abripi</p>
<p>Sinit quadrigâ; non malus regitur malè.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-qvarta.">
<head>7. <ptr target="#tn8" n="8"/>SCENA QVARTA.</head>
<p>GALERIVS. ADRIANVS.</p>
<p>HAEC illa meriti gratia? haec nostris fides</p>
<p>Iurata sceptris? transfuga, & nostri, & tui</p>
<p><milestone unit="page" facs="11"/> Oblitus hostem colere vt affectes Deum?</p>
<p>En queis salutem credimus! quos ad latus</p>
<p>Adiungit aula: quos pex obsequij dolos</p>
<p>Capiti imminere patimur, & fiduciâ</p>
<p>Stolidi infideles facimus! ô nunquam satis</p>
<p>Officia regum tuta! quàm rarò stetit</p>
<p>Amoris aestus aulici! macta bonis,</p>
<p>Ipsos fauores inter, addictam fidem</p>
<p>Momento in ipso deserunt, & quos erat</p>
<p>Emise pretium, gratis alieno locant</p>
<p>Animos tyranno. Nam quid aggredior miser</p>
<p>Elusus, exspes? ecce per memorum auia,</p>
<p>Per clausa Phoebo lustra, & aestiferi canis</p>
<p>Perusta flammis arua, Christicolûm insequor</p>
<p>Sacrilega vindex capita, & introrsus meâ</p>
<p>Surgunt in aulâ; quos procul venor, meo</p>
<p>Sub latere crescunt. Quis mihi fidum locus</p>
<p>Dabit recessum? Regios inter lares,</p>
<p>Veneranda & hosti saxa, Romanus petit</p>
<p>Subsessor animam. Tutius libycâ gradum</p>
<p>Moueas arenâ qua ferâ dipsas siti</p>
<p>Haurit medullas, quáque bis gemina asperat</p>
<p>Cerasta fronte cornua; aut anceps caput</p>
<p>Exertat amphisbaena. Sic Regi timor</p>
<p>Suus est satelles: sic neque ingratus, fera</p>
<p>Laribus recepta, Caesarum pretio, aut prece</p>
<p>Mansuescit vnquam. Adrian. Multa peccare arguis</p>
<p>Inuicte Caesar: Christus at scelerum est caput,</p>
<p>Cui colla tyro subdidi: hoc leuius iugo</p>
<p>Nullum est Galeri: vestra religio vagum</p>
<p>Egit per aras mentis exsortem piae,</p>
<p>Scit ipse, nemo me sine admouit sacram</p>
<p><milestone unit="page" facs="12"/> Tonanti acerram, victimae nemo caput</p>
<p>Salsâ notauit fruge: quid numerem meis,</p>
<p>Cerata votis aera? quid donis tholos</p>
<p>Pretiosiores? Nulla sed fidam dedit</p>
<p>Statio quietem, vinculo donec sibi</p>
<p>Animum alligauit Christus, & vera decus</p>
<p>Pietatis hausi. Numen hunc credo meum,</p>
<p>Putare liceat, nulla libertas minor</p>
<p>Praestatur homini. Nam quod infidum vocas,</p>
<p>Quod perduellem, voce communi vteris:</p>
<p>Malus est latentis arbiter vulgus boni.</p>
<p>Olim Adriano si stetit vita innocens,</p>
<p>Quae Christianum culpa constituit reum?</p>
<p>Christus fidelem ludere incautos vetat,</p>
<p>Verbo aucupari perfido, fraude illice</p>
<p>Captare gazas; sanguine innocuo manus</p>
<p>Foedare, venenis scandere illicitae toros.</p>
<p>Haec iussa coelo elicuit, haec Christi asseclae</p>
<p>In verba coëunt, illa nocturnis sacra</p>
<p>Operta tradunt coetibus. Flammâ, & pico</p>
<p>Artus rigaui, latera sulcaui vngulis,</p>
<p>Ferro reclusi viscera, hoc tantum erui,</p>
<p>Cecinisse Christo carmen, in noxae inscios</p>
<p>Jurasse mores, Caesarum multis caput</p>
<p>Seruasse votis: criminum illorum reos</p>
<p>Iniqua torquet fama, & audire abnuit,</p>
<p>Damnare quod quaesitor auditum haud queat.</p>
<p>Hinc est rebellis secta, quos Christus facit</p>
<p>Post Christum amant & Caesares: surdum Iouem,</p>
<p>Ipso minorem Caesare exosi, ferunt</p>
<p>In astra palmas, deque regnorum Deo</p>
<p>Inuicta poscunt regna, non pecorum horridis</p>
<p><milestone unit="page" facs="13"/> Visceribus inhiant, mente sed pura litant.</p>
<p>Galer. Tuum est. Deos eligere? iudicio placet</p>
<p>Meo petatur, quae mihi petitur salus.</p>
<p>Adrian. A quo impetranda est poscitur: cassa prece</p>
<p>Metalli inane pondus impelli iubes?</p>
<p>Galer. Quem quondam amasti, qui te amat, magnum Iouem,</p>
<p>Iouisque comites, thure placari iubet.</p>
<p>Si me fauentem spernis, expertus scies</p>
<p>Quo turbine iras torqueam: quanto impios</p>
<p>Horrore nuper tute laceraris, memor,</p>
<p>Violas putato; durius in aulae ratum est</p>
<p>Saeuire famulos. Elige, beatum velim</p>
<p>Viuere: perire si obstinas, votum augeo.</p>
<p>Adrian. Colere Deorum ludicra, erranti fuit</p>
<p>Suasisse pronum; nunc vbi illuxit Deus,</p>
<p>Et iniqua diti veritas, iussa exequi</p>
<p>(Permitte fari) non licet, Galer. Conde in specus,</p>
<p>Onera catenis miles, operosa necis</p>
<p>Consilia donec pectore artifici excoquam.</p>
<p>Adrian. Tuus esse Christe incipio, promissum nouo</p>
<p>Infunde pugili robur. Inuisas domos</p>
<p>Et vincla subeo laetus; in vinclis habes</p>
<p>Galeri amicum, dubia si reliquis fides.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="page14-9scena-qvinta.">
<head>8. <milestone unit="page" facs="14"/> <ptr target="#tn9" n="9"/>SCENA QVINTA.</head>
<p>GALERIVS. TITIANVS.</p>
<p>DOminos timebit orbis; exemplum vnius,</p>
<p>Esto populorum terror: odisse ardeo,</p>
<p>Quem frustra amaui. Titia. Si rei merita aestimas,</p>
<p>Plumbo subactum, aut inter Arsacidum scaphas</p>
<p>Periisse decuit: nam quid intustum accidat</p>
<p>Ita perduelli? mente sed reputes velim</p>
<p>Quid facere deceat Casarem, non quid pati</p>
<p>Iubeas nocentes; aliquis est irae modus:</p>
<p>Inopina fecit culpa momento reum,</p>
<p>Cur poena properat? forte momento eluet</p>
<p>Metanoea culpam. Nemo quia factum est scelus</p>
<p>Poenam irrogat, sed nequis exemplo nocens</p>
<p>Peccare pergat. Ne hoc age vt pereant mali.</p>
<p>Sedne mali sint: dulce vindictae est genus</p>
<p>Homini salutem facere, saeuire in scelus.</p>
<p>Ergo Adriani reuocet antiquus fauor</p>
<p>Nomen decúsque: prosit, indigno licet,</p>
<p>Fuisse carum Caesari: lentâ manu</p>
<p>Supplicia libra, satage promissis ferum</p>
<p>Mollire pectus. iunge blanditiis preces.</p>
<p>Minásque precibus, sed diu steriles minas:</p>
<p>Nil dedecet si parcis, & seruos amas.</p>
<p>Galer. Ignotae fallit pestis: in lucro putant</p>
<p>Lethi moras traxisse: vis subita opprimit</p>
<p>Sibi nocentes; quod super vitae additur,</p>
<p>Socios furoris comparant: coelo inseri,</p>
<p>Vltra Sibyllas viuere, impositis rogo</p>
<p><milestone unit="page" facs="15"/> Reparanda vitae dona pellaces canunt.</p>
<p>Vnum putasti perdere, reorum vndique</p>
<p>Consurgit agmen, séque supplicio induunt</p>
<p>Parili rebelles, Caede defungi vnicâ,</p>
<p>Seruare reliquos, omnium cogit salus.</p>
<p>Sed ne quis aulae morte properatâ arguat</p>
<p>Tolli ministros, pono tormentis moram.</p>
<p>Vos ergo robur arte, consilio, prece</p>
<p>Tentate: domitum carceris squalor dabit,</p>
<p>Et grauia ferri pondera, & residens citò</p>
<p>Nouitatis ardor. Mente si versâ sapit,</p>
<p>Patet aula, neque se nostrae subducet manus,</p>
<p>Amor, & ab ipsa certior culpâ fides</p>
<p>Cumulum fauoris poscit, at, quod plus reor,</p>
<p>Si pergit insanire, per quicquid Deûm est</p>
<p>Totum in furorem spreta se bonitas aget.</p>
<p><hi rend="bold"><ptr target="#tn10" n="10"/>CHORVS.</hi></p>
<p>QVAE vis, quis rapit ardor</p>
<p>Christi aspergine tinctos?</p>
<p>Cur praesentia perdunt,</p>
<p>Incumbuntque futuris?</p>
<p>Hic nutritus in ostro,</p>
<p>Hic & stemmate clarus,</p>
<p>Augustíque fauore,</p>
<p>Aulae vincula rumpit,</p>
<p>Regalisque beata</p>
<p>Mensae fercula damnat.</p>
<p>Jam non vllus honorum</p>
<p>Non respectus amicae.</p>
<p>Pubis, non pretiosis</p>
<p>Acquirenda periclis</p>
<p><milestone unit="page" facs="16"/> Mentem gaza penetrat.</p>
<p>Castae Cypridis annos</p>
<p>Natorumque suauem</p>
<p>Spernit virgo popellum.</p>
<p>Cerni lubrica forma,</p>
<p>Vibrantes & ocelli;</p>
<p>Candorémque genarum</p>
<p>Inter purpura lucens:</p>
<p>Et collum per eburnum</p>
<p>Crinis molliter errans:</p>
<p>Turgentesque papillae</p>
<p>Bysso non bene tecta:</p>
<p>Et formosior omni</p>
<p>Quem fert dextra smaragdo:</p>
<p>Per ieiunia marcent:</p>
<p>Et fastidia vitae,</p>
<p>Obscurósque recessus</p>
<p>Affectans nigra bilis</p>
<p>Coelestúmque hominúmque</p>
<p>Depraedatur amores.</p>
<p>Tali Bellerephontes</p>
<p>Quondam percitus oestro.</p>
<p>Per squalentia tesqua,</p>
<p>Et spelaea ferarum</p>
<p>Gressus fixit acerbos:</p>
<p>Tam non ipse sibi aequus</p>
<p>Quam Proeto grauis hosti.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="page17-11actvs-secvndvs.">
<head>10. <milestone unit="page" facs="17"/> <ptr target="#tn11" n="11"/>ACTVS SECVNDVS.</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-prima.-1">
<head>11. SCENA PRIMA.</head>
<p>NATALIA.</p>
<p>QVID credis? aut quo pergis? aut quàm te facis</p>
<p>Obnoxia dolis mulier? Adrianus Deum?</p>
<p>Ille administer caedium, totus pio</p>
<p>Cruore manans, ille Christiadum timor,</p>
<p>Odium Tonantis? mite, feritati inuium</p>
<p>Natura dederat pectus; infregit furor</p>
<p>Dominorum, & aulae ambitio, et impatiens boni</p>
<p>Vsus malorum, iamque plus dominis furit.</p>
<p>Vt gutture atro saeua maternum ebibit</p>
<p>Serpens venenum, quâque stagnatur palus,</p>
<p>Quáque nigra surgunt gramina, in tenebris agri</p>
<p>Depasta saniem creuit, & Stygio halitu</p>
<p>Afflauit auras matre deterior malâ.</p>
<p>Vt fallere ardet cantus! vt cordis sinus</p>
<p>Penetrare caecos! Luna bisseno ambitu</p>
<p>Reparata vix dum cornua Oceano extulit,</p>
<p>Ex quo pudicâ iunxit Hymenaeus face</p>
<p>Iuueni maritant: sensit in fraudes sagax</p>
<p>Mihi templa sperni, vota non dici Ioui,</p>
<p>Non diuûm in aris, non lares inter domus</p>
<p>Sacrilega perdi thura: suspectam, indigam</p>
<p><milestone unit="page" facs="18"/> Virtutis, inopem consili, arcanos iubet</p>
<p>Prodere recessus pectoris: seruum oppidò</p>
<p>Ad me fidelem legat: is anhelans, gemens,</p>
<p>Et ora foedans vnguibus, terram pede</p>
<p>Quatiens, perijmus Domina; quem casum gemis?</p>
<p>In vincla Dominus rapitur extremâ tonat</p>
<p>Furiosus irâ Caesar. Ego mente anxiâ,</p>
<p>Secura vultu; tenuis obductum abstulit</p>
<p>Vapor fauorem, prima quem reddet dies,</p>
<p>Sic aula ludit. Christus hoc, inquit, scelus</p>
<p>Et Magica fecit secta: Dum torquet reos,</p>
<p>Auditque miserûm somnia, induitur plagis</p>
<p>Incautus, excors, iamque Christiadum iacet</p>
<p>Inter cateruas. Dixit, & iussâ artifex</p>
<p>Suffundit oculos lacrymâ, & pectus manu</p>
<p>Vtrâque plangit, addit & quae non agat</p>
<p>Simplex probari veritas. Sed cur meum</p>
<p>Explorat animum proditor? quam spem coquit?</p>
<p>Parúmne premimur, capitaquod bello inclyta,</p>
<p>Quod fortis virum Corpora immani gemunt</p>
<p>Discerpta letho? sexus armorum rudis,</p>
<p>Impos dolorum petitur? & ne quà exeat</p>
<p>Inimica in auras secta; Christiadûm ferax</p>
<p>Damnatur vterus. Ergo me primam vocat</p>
<p>In arma coniux? specimen aliarum meo</p>
<p>De capite statuit? euge, celatum est nimis</p>
<p>Natalia, aude, Iudici dices palàm</p>
<p>Quod corde in imo saepe narrabas Deo.</p>
<p>Cui te reseruas timida? singula singulae</p>
<p>Vicêre quondam virgines, Prisca vngulas,</p>
<p>Caecilia gladium, Barbara & saxa, et patrem,</p>
<p>Agnes iuuentam, sexum Agatha, Thecla omnia,</p>
<p>Et amare dubitas? & times Christum sequi?</p>
<p><milestone unit="page" facs="19"/> O cui superbos ante foemineus labor</p>
<p>Perdomuit animos hostium, & tenerae manus</p>
<p>Ardua potentum colla truncarunt ducum</p>
<p>Si mihi palaestram pandis, & honestâ iubes</p>
<p>Luctâ implicari, debiles artus tuo</p>
<p>Perfunde oliuo Christe, da membris statum,</p>
<p>Robur lacertis, si licet tecum, stygis</p>
<p>Furijs apertum tuta praebebo latus:</p>
<p>Hic dabit arenam carcer, hic socium tori</p>
<p>Quaero, per illum prompta, vel cum illo mori.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-secvnda.-1">
<head>12. <ptr target="#tn12" n="12"/>SCENA SECVNDA.</head>
<p>FLAVIVS. NATALIA.</p>
<p>BENE habet, secundâ flectis huc gressum alite</p>
<p>Natalia; ô si mitior cladem Deus</p>
<p>Praoccupasset, teque consilio bonam</p>
<p>Dedisset ante coniugi! staret suâ</p>
<p>Modo purpuratus gratiâ, & magni latus</p>
<p>Cingeret amicum Caesaris: nunc, heu pudet</p>
<p>Meminisse! vinctos auget, & nudâ iacens</p>
<p>Tellure, coelum voce blasphemâ asperat.</p>
<p>Nat. Ergone malorum rumor apprimè tenax</p>
<p>Mihi vera retulit, carceris clausum specu</p>
<p>Sub mole ferri gemere dimidium mei?</p>
<p>Flau. Queri remitte, maius auditu est malum</p>
<p>Quod ausus in vos Christianorum furor.</p>
<p>Sibi tibíque coniugem, at grauius sibi</p>
<p>Eripuit: ille scorpios, flammas, cruces,</p>
<p>Caeli execratus numina, in vota aduocat.</p>
<p>Iam longa iuueni vita, Circaeâ manu</p>
<p><milestone unit="page" facs="20"/> Versum in Leonem dixeris: quodni iuuas,</p>
<p>Tibi Adrianus perijt. Natal. Ignaram mali</p>
<p>Rerum insuetam, vix adhuc primâ rudem</p>
<p>Taedâ maritam facere quid deceat, mone.</p>
<p>Flau. I flecte furias Caesaris, multâ prece</p>
<p>Roga salutem coniugi: accinget latus</p>
<p>Amica procerum turba, fundetur comes</p>
<p>Populus clientum: si placet solam ingredi,</p>
<p>Comitata satis est cui dedit formam Venus.</p>
<p>Natal. Frustrà rogamus, ille si mentem fouet</p>
<p>Rigidus moueri: cordis explorem sine</p>
<p>Prius latebras cauta. Flau. Consultè facis.</p>
<p>Stygiae paludis aura sed potius tibi</p>
<p>Toleranda veniat, quàm tenebrosae haurias</p>
<p>Domus mephitim: siste, dùm educo foras.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-tertia.">
<head>13. <ptr target="#tn13" n="13"/>SCENA TERTIA.</head>
<p>NATALIA.</p>
<p>NVNC tuta coelum aspicio, nunc plena Deos</p>
<p>Exsufflo buccâ: Christe tibi coniux meus,</p>
<p>Tibi Adrianus seruit, & fidei gerit</p>
<p>Pignus catenas! ille non dudum Leo</p>
<p>Auidam cruore proluens sacro sitim,</p>
<p>Expectat aras agnus; & votum Deo</p>
<p>Jnter gregales sponte dat ingulum popae.</p>
<p>Iam vera Sauli est fama, cui furias Deus</p>
<p>Excussit astris, voce non illâ tonans.</p>
<p>Quâ repetet olim mundus antiquum chaos</p>
<p>Compage ruptâ: mitiùs terret suos,</p>
<p>Iramque, amorémque inter exstimulat malos.</p>
<p><milestone unit="page" facs="21"/> Talis maritum tetigit, & patriâ manu</p>
<p>Vulnus reuulsit. Audio, gratae sonat</p>
<p>Stridor catenae: gaudia haud capiunt modum,</p>
<p>Tamen & premantur teste dum sedes vacet.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-qvarta.-1">
<head>14. <ptr target="#tn14" n="14"/>SCENA QVARTA.</head>
<p>NATALIA. FLAVIVS.</p>
<p>PROH sancta coeli numina! ô rerum vices!</p>
<p>Adrianus hic est? Flau. Coniugem agnoscis tuum?</p>
<p>Talem videbas casta cùm primo Venus</p>
<p>Hausit medullas igne, cùm laetâ face</p>
<p>Roseus iugalem duxit Hymenaeus domum?</p>
<p>Vtrîque Roma inuidit, at plures tibi,</p>
<p>Mutatum ab illo cerne, quod luges, quota</p>
<p>Pars est futuri? doceat exemplo hic senex</p>
<p>Cui vermis intus bullit, & coecâ effluunt</p>
<p>Artus peresi tabe. Nunc si quid potes</p>
<p>Restitue mentem coniugi; hoc Caesar iubet,</p>
<p>Hoc sperat aula: si pias Flaui preces</p>
<p>Natalia audis, oro; deceptum dolet</p>
<p>Perire amicum. Natal. Cura quod tangit mei,</p>
<p>Quod Adrianum diligis, dignas Deus</p>
<p>Grates rependat. Nunc quod vrgendum mones,</p>
<p>Quod vtérque cupimus, artibus totis agam,</p>
<p>Velit vt beatus esse, suadentem optima</p>
<p>Audiat amicum, neue se blandâ sinat</p>
<p>Sirene ludi. Flau. Sancta proh thalami fides?</p>
<p><milestone unit="page" facs="22"/> Iam factum in aulam nuntio, quod te aggredi</p>
<p>Amor imperauit.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-qvinta.">
<head>15. <ptr target="#tn15" n="15"/>SCENA QVINTA.</head>
<p>ADRIANVS. NATALIA. ANTHIMVS.</p>
<p>-- MVLIER huc aurem, & sile.</p>
<p>Ignémque & vndam, iuncta non sacris sacra</p>
<p>Seu quae parentum iustus è ceris bona</p>
<p>Ingreditur haeres, siue quae fato occubans</p>
<p>Amico amicus legat, vnde vnde accidant,</p>
<p>Communia inter esse consortes tori</p>
<p>Voluêre iura Romuli: hoc animi pares</p>
<p>Coëunt in vnum foedere, concors domus</p>
<p>Clamosa nullis litibus lassat fora.</p>
<p>Sed aut eosdem iure connubij Deos,</p>
<p>Aut ritu eosdem colere, ni varij placent,</p>
<p>Lex nulla iussit: velle fac aliquam tamen;</p>
<p>Vtrum decebit cedere, & placita alteri</p>
<p>Jnire sacra! foeminae arbitrio virum,</p>
<p>Virine potiùs foeminam numen dare</p>
<p>Geniúmque laribus? Ergo quodvinclis premi</p>
<p>Cernis maritum, fecit hoc Christi recens</p>
<p>Religio, pietásque agnita: aeternum vale</p>
<p>Adrianus aris dixit, & saxis Deûm.</p>
<p>Vnum pudet, fecisse quod iubeor pati;</p>
<p>Sed & iuuat fecisse, dum plenâ Deos</p>
<p>Clamant inanes voce, quos tenui halitu</p>
<p>Frangunt, ruuntque: Numem at Christi probant</p>
<p>Alacres resectis artubus, & inter rogos</p>
<p>Dulci rigantur imbre, dum memorant piae</p>
<p><milestone unit="page" facs="23"/> Seruata morti pretia: quod coelo bonum est,</p>
<p>Terrâque, ab vno fluere cui pereat. Nihil,</p>
<p>Redire in vnum cuncta cui accedat nihil;</p>
<p>Aspectu & vno, mente purgatâ, exprimi</p>
<p>Quem nulla possint secla, non vlla appetat</p>
<p>Mutare satias: placuit & virtus virûm,</p>
<p>Et causa: plura mente scrutatus piâ</p>
<p>Quid tegeret intus secta, quae sordet foris</p>
<p>Didici, & probaui. Posse si verum eripi</p>
<p>Caesar catenis, aula consilio putat,</p>
<p>Tu flendo, blandiendo, libando oscula,</p>
<p>Spes porrò vanas alitis: edico palàm,</p>
<p>Nulla Adrianum cernet insanum dies.</p>
<p>Te lege soluo connubî, vt letho datus:</p>
<p>Viduam superstes coniugem coniux facit;</p>
<p>Alium iuuenta, forma, nobilitas, opes,</p>
<p>Et quae beata ducitis, ab aulâ dabit.</p>
<p>Viden’ vt catenae foedere aeterno mihi</p>
<p>Membrisque nubunt, squallor, & situs, & dolor?</p>
<p>Vt coniugalem carcer insternit torum?</p>
<p>Natalia vale: quid genas lacrymis rigas?</p>
<p>Non sum Adrianus ille: felicem tibi</p>
<p>Thalamum secundet qui virum abduxit Deus.</p>
<p>Stas etiam! amare pergis? ô, & te soror</p>
<p>Amabis, & me, sequere quam instituo viam,</p>
<p>Experta dices, spondeo, suauem malis</p>
<p>Jnesse sensum, supera tormentis emi,</p>
<p>Desinere mortem morte dum vita incipit:</p>
<p>Vbi nos perenni charitas iunget face:</p>
<p>Vterque amabit vtrumque, sed amati Deo,</p>
<p>Deumque amantes. Natal. Christe tam potens habes,</p>
<p>Tam dulce numen? Teneo te pars ô mei,</p>
<p><milestone unit="page" facs="24"/> Adriane mea lux? effer euinctas manus:</p>
<p>Audi aula, túque Caesar, & quatuor viris</p>
<p>Regnata tellus, audiat coelo Deus:</p>
<p>Nunc Adriani rite conuenio in manum</p>
<p>Non falsa coniux; Christus hoc vinclo inuicem,</p>
<p>Sibíque amantes sociat. O thalamum! ô faces</p>
<p>Diu cupitas! Numen aeterni patris</p>
<p>Natíque testor nullus humano procus</p>
<p>Thalamo iugandam Martyris rapiet sinu:</p>
<p>Non si quaterni Caesares mundi offerant</p>
<p>Dotale regnum: melius imperijs puto</p>
<p>Christi catenas ferre; nam sociam tori</p>
<p>Aliqua laborum parte fraudare haud velis,</p>
<p>Mi dulcis Adriane. Adrian. Te coniux amo</p>
<p>Christi sequacem iamque perpetui innouo</p>
<p>Leges amoris: esse te iubeo meam</p>
<p>Vltrà ipsa fata: qui prior pactam hic fidem</p>
<p>Socio, aut Tonanti fregerit, pereat sacer,</p>
<p>Et execrandus Tartari flammas alat.</p>
<p>Natal. Quodque est miserius Tartaro, coeli excidat</p>
<p>Fauore, gratiâque. Adrian. Dic autem soror</p>
<p>Vnde iste subitus pectus inuasit calor?</p>
<p>Natal. Fatebor equidem frater, & totam dabo</p>
<p>Nataliam Adriano. Vnus & mundo intulit,</p>
<p>Christóque peperit vterus: in cunis erat</p>
<p>Audire Christum ludus, haerentem vberi,</p>
<p>Christum docebat mater; accliui in sinum,</p>
<p>Christum canebat. Creuit interea simul</p>
<p>Aetas, amorque numinis, donec viro</p>
<p><milestone unit="page" facs="25"/> Maturam amasti fratrer. Atque omnes licet</p>
<p>Virtute, formâ, genere, diuitijs procos</p>
<p>Longè anteires, pertinax cultus Deûm</p>
<p>Matrem auocabat, meque. Adrian. Tanto equidem meas</p>
<p>Mirabar opere penitùs eludi preces,</p>
<p>Mihi te negari. Natal. Restitit, donec minis</p>
<p>Caesar subegit: fleuimus. Nam quid dedit</p>
<p>Natura seruis melius? Extremum diem</p>
<p>Clauserat Olympo vesper, ad Laetas fores</p>
<p>Pilenta stabant, illa me arcanum domûs</p>
<p>Rapit in opertum, lapsus vbi coelo cibus,</p>
<p>Deúsque farre obtectus in subitae necis</p>
<p>Seruatur vsus. Hîc per augustas dapes,</p>
<p>Et habere si quid sanctius coelum potest,</p>
<p>Adiurat ardens, & sacramentum praeit,</p>