-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
Copy pathCellotius-Chosroes.xml
2341 lines (2339 loc) · 116 KB
/
Cellotius-Chosroes.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<?xml-model
href="https://xmlschema.huygens.knaw.nl/translatin.rng"
type="application/xml"
schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"
?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="translatin0013" xml:lang="lat">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Chosroes</title>
<title type="sub">Tragoedia Chosroes</title>
<author>Cellotius, Ludovicus (SJ)</author>
<editor>Jan Bloemendal</editor>
<respStmt>
<resp>transcription</resp>
<name>Jan Bloemendal et al.</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<publicationStmt>
<publisher>Sebastien Cramoisy</publisher>
<pubPlace>Paris</pubPlace>
<date>1630</date>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl>
Identifier: <name>Cellotius-Chosroes</name><lb/>
Short title: <title>Chosroes</title><lb/>
Year of first edition: <date>1630</date><lb/>
Author information:<lb/>
Alias: Cellot, Louis<lb/>
Birth: 1588, Paris<lb/>
Death: 1658, Paris<lb/>
Floruit: None, Rouen, Paris<lb/>
<ref target="https://en.wikipedia.org/wiki/Louis_Cellot">Link</ref><lb/>
<emph>Opera poetica / LVDOVICI CELLOTII PARISIENSIS E SOCIET. IESV. OPERA POETICA. PARISIIS. Apud SEBASTIANVM CRAMOISY, viâ Iacobaeâ, sub Ciconiis. M. DC. XXX.</emph><lb/>
<ref target="https://books.google.fr/books?id=ZLNxonJ82gcC">Source link</ref>
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<textClass>
<keywords>
<term type="diction">verse</term>
<term type="genre">tragedy</term>
<term type="acts">5</term>
<term type="chorus">yes</term>
<term type="medium">printed</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<div type="level1" xml:id="front">
<head>Front</head>
<p>/</p>
<p>LVDOVICI CELLOTII PARISIENSIS E SOCIET. IESV. OPERA POETICA.</p>
<p>PARISIIS. Apud SEBASTIANVM CRAMOISY,</p>
<p>viâ Iacobaeâ, sub Ciconiis.</p>
<p>M. DC. XXX.</p>
<p>CVM PRIVILEGIO REGIS.</p>
<p><milestone unit="page" facs="238"/> TRAGOEDIA. CHOSROES.</p>
<p>ARGVMENTVM.</p>
<p>ACTVS I.</p>
<p>SANCTVS Anastasius Chosroë recens per inuictam patientiam superato
Martyr illustris, diuinum decretum de puniendis atroci morte Tyranni
sceleribus pronunciat. Tum Hormisdae vmbram ab inferis excitat, eíque
in manus diuinae gladium iustitiae tradit, quo Syroës patrem
parricidam alio ipse parricidio tollat è viuis.</p>
<p>ACTVS II.</p>
<p>CHOSROES fugatus, multisque praeliis per legatos ab Heraclio iam
attritus, veteris tamen felicitatis memor, post multa superbè de se
commemorata, charissimum ex omnilus filiis Mardesanem Sirâ
dilectissimâ coniuge foeminâ Christianâ genitum, diademate clam
exornat. Regémque creat inuitum licet, & sapienter repugnantem.
Inter haec alias sibi à <milestone unit="page" facs="239"/> Romanis clades audit illatas, cum
certâ</p>
<p>propinquae mortis denunciatione: quam superbus & insolens
animus grandi in Christum blasphemiâ excipit.</p>
<p>ACTVS III.</p>
<p>SYROES Chosrois, Primogenitus, imminens in omnem regni occupandi
occasionem iuuenis, postquam Mardesanem sibi praelatum, & regni
successorem designatum accepit, inter pietatem & scelus diu
fluctuatus, tandem improbâ aulicorum adulatione in omnes ambitiosorum
furias actus, ius Primigeniorum vel parricidio retinere statuit;
sicarios in Regiam & Patrem immittit; factiosos Satrapas ad
aucupandam caeterorum gratiam delexat: Hemelio Romano Tribuno
viuificam Crucem, captiuósque omnes restituit, vt aequis conditionibus
pacem Heraclio suadeat, neve se in exturbandi Patris conatibus
impediat.</p>
<p>ACTVS IV</p>
<p>VT ergo aditus ad regnum omnes fratri intercludat, de suorum
consilio Regem se patrio ritu inaugurari tumultuariè permittit. Quas
inter caeremonias retractum è fugâ Patrem, cum Mardesane, &
vinculis constrictum nuntiatur. Eos confestim furore praeceps, &
amentiâ, cum Vologese fratrum natu minimo, <milestone unit="page" facs="240"/> & Cardarigâ
sene sapientissimo in carcerem, cui Lethe nomen, ab ipso Chosroë
aedificatum, abripi iubet.</p>
<p>ACTVS V.</p>
<p>IN eâ tenebrarum indignitate Patrem pane & frigidâ sustentat
Syroës, cum dicto Comedat aurum quod incassum collexit, propter quod
etiam multos fame necauit, mundúmque deleuit. Deinde reorum
vnumquémque singulatim praeconis voce ad Tribunal citat. Et Cardarigam
quidem, tanquàm tyrannicae crudelitatis administrum: Mardesanem verò
vt regni sibi non debiti raptorem, capitis condemnat. Vologesem autem
innocentissimum puerum in oculis parentis oculis priuat. Chosroëm
denique post longam scelerum recensionem, Satraparum opprobria,
truncum Mardesanis caput in</p>
<p>finum ingestum, ad palum alligari, & sagittis configi
imperat.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="main">
<head>Main</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="page241-personae.">
<head>1. <milestone unit="page" facs="241"/> PERSONAE.</head>
<p>S. Anastasius Martyr.</p>
<p>Vmbra Hormisdae.</p>
<p>Chosroës Rex Magnus.</p>
<p>Syroës</p>
<p>Mardesanes Chosrois filii.</p>
<p>Vologeses</p>
<p>Sandoces Pontifices.</p>
<p>Stasanor</p>
<p>Sarbaras</p>
<p>Cardariga</p>
<p>Razates</p>
<p>Pacorus Satrapae.</p>
<p>Aramanes</p>
<p>Pharnaces</p>
<p>Cosmas Margarita</p>
<p>Vasaces Chiliarchus.</p>
<p>Hemelius Trib. Rom.</p>
<p>Homotimi.</p>
<p>Nuntius.</p>
<p>Praeco.</p>
<p><hi rend="bold">Chorus.</hi></p>
<p><milestone unit="page" facs="242"/> TRAGOEDIA. CHOSROES.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-primvs.">
<head>3. ACTVS PRIMVS.</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-prima.">
<head>4. <ptr target="#tn1" n="1"/>SCENA PRIMA.</head>
<p>S. ANASTASIVS proloquitur.</p>
<p>AMOENA linquens sedis aethareae loca</p>
<p>Rursùm inquietos iussus ingredior lares:</p>
<p>Nunquam Tonante viduus, humanis quoque</p>
<p>Me reddo curis: specto quod Superos beat,</p>
<p>Facio quod homines torquet: vt placitum Deo,</p>
<p>Huc coelum, & illuc porto, sed porto mihi.</p>
<p>Alia Tyranno fata, vindictae potens</p>
<p>Molitur vltor: iamque Achaemenios fugam</p>
<p>Spargit per agros: iam catenatos trahi</p>
<p>Audit maniplos Ciuium: & qui olim pede</p>
<p>Victore Byrsae moenia, atque Afrûm in uios</p>
<p>Calcabat aestus, aureum Damastagar</p>
<p>Rusamque, & astris aemula, Ausoni à manu</p>
<p>Corruere tecta vidit, & victo procul</p>
<p>Euphrate, medium profugus obiecit Tigrin.</p>
<p>At nulla faciet vnda Romanis moram</p>
<p><milestone unit="page" facs="243"/> Coelo obsequutis. Heracli nimiùm diu</p>
<p>Iam velitaris: quantus es, quantùm potes</p>
<p>Toto Tyrannum corpore Imperii obrue.</p>
<p>Progredere. Posse Chosroën vinci negas?</p>
<p><ptr target="#tn2" n="2"/>Ego vici: & ingens esse quod bellum soles,</p>
<p>Moriendo vici. Macte, praelusi tibi</p>
<p>Auguste. Non tu solus Ausonias agis</p>
<p>In bella turmas: quicquid est coelo piam</p>
<p>Tibi militamus. Ipse radiatâ caput</p>
<p>Galeà coruscus, candidis stabo vndique</p>
<p>Cataphractus armis, luce, romphaea, manu</p>
<p>Pugnabo, vinces. Et Deo, & causâ minor</p>
<p>Timetur hostis quà moram fatis parat?</p>
<p>Etiam-ne dubià sustines fulmem mani</p>
<p>Regnator orbis? lentus in poenam dolor</p>
<p>Se se ipse frangit? ira pietatem vocat,</p>
<p>Iramque pietas librat? Euincet tamen;</p>
<p>Cui causa melior: quicquid est, poenae, genus</p>
<p>Non pax iniquo quaeritur. Speres Deo,</p>
<p>Sceleste, laetum cernere irato diem?</p>
<p>Dùm potitur ausis animus, & scelere aestuat,</p>
<p>Furiásque versat intrà ineluctabiles?</p>
<p>I nunc Tyranne, ciuium sulca latus</p>
<p>Sacróque fauces sanguine immanes riga.</p>
<p>I abominande, pasce Martyribus famem</p>
<p>Exenteratis: quod furor suadet breue est.</p>
<p>Minare dura, saeua, truculenta, horrida,</p>
<p>His emimus astra: sic Deus natos fouet</p>
<p>Quos morte durat. Quae mihi aeternùm bene</p>
<p>Eadem tibi hora peperit aeternum male.</p>
<p>Actum est: peristi Chosroës: rupti aetheris</p>
<p>Diducta video spatia; rimatur viam</p>
<p>Quâ fata pergant ire: supplicio pari</p>
<p><milestone unit="page" facs="244"/> Par vindicatur crimen. Occisus parens</p>
<p>Natum armat in te, fit magisterio patris</p>
<p>Patricida natus. Sic tener patrio boat</p>
<p>Ritu iuuencus: vipera in vitam effluit</p>
<p>Per lacera matris viscera, at sobolem pari</p>
<p>Profundit eadem tramite, & letho impio</p>
<p>Fit ipsa mater. Ecce se victus trahit!</p>
<p>Ecce innocentes ad necem natos rapit.</p>
<p>Hîc scena mortis, carmen horrendum Deus</p>
<p>Hâc dixit aulâ: totus hîc fies miser.</p>
<p>Et scelere misero: Tu quidem Genitor magis,</p>
<p>Sed ante soboles, patre quae tali rea</p>
<p>Aliena capite crimina immeritò luit.</p>
<p>Et scolare ab isto ne qua pars Regis vacet</p>
<p>Patris furorem prolis extinguet furor.</p>
<p>Humana sunt haec: labis experts sumus,</p>
<p>Quique odit, idem scelera permitti Deus.</p>
<p>Modo parricidam parricidali manu</p>
<p>Iustus necabit: mox in auctorem necis</p>
<p>Insurget vltor. Sic per obiectas diu</p>
<p>Bacchata caedes, frangitur in ipso minax</p>
<p>Securis ictu. Chosroi Hormisdas pater</p>
<p><ptr target="#tn3" n="3"/>Syroíque casus Chosroes, tum Sarbara</p>
<p>Syroës, Barazae Sarbaras, Persis dehinc</p>
<p>Victus Barazas daemoni ludum dabunt,</p>
<p>Hosti triumphum, tela vindictae Deo.</p>
<p>Syroë libido tanta regnandi tibi,</p>
<p>Vt vnus annus, annus vt Syroë vnicus</p>
<p>Te parricidam faciat? aggrederis tamen</p>
<p>Sinente coelo; meruit hâc Ditem viâ</p>
<p>Adire Genitor. Adsit Hormisdas tibi</p>
<p>Educam Auerno, Chosroës stabit reus</p>
<p>Medius duorum: parricidam hic filium,</p>
<p><milestone unit="page" facs="245"/> Adulterum tu penitus impelles patrem.</p>
<p>Audite manes, túque funerei impio</p>
<p>Dominator antri, pande lethales specus,</p>
<p>Tormenta cessent; Christus Hormisdam citat.</p>
<p>Iterata mundi spatia metiri iubet.</p>
<p>Mecum residet flamma quae cruciat reum,</p>
<p>Si tamen & esse non reus mecum potest.</p>
<p>Iam vincla strident, audior: dirum gemit</p>
<p>Subacta poenis anima, iam coelum grauat.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-secvnda.">
<head>5. <ptr target="#tn4" n="4"/>SCENA SECVNDA.</head>
<p>VMBRA HORMISDAE. S. ANASTASIVS.</p>
<p>QVAE me execrandas vestis in terras rapit?</p>
<p>Videon’ mearum conscios fraudum polos?</p>
<p>An Auerna mecum defero? an populas recens</p>
<p>Ignis medullas? nulla supplicii quies</p>
<p>Vel in orbe viuo? crucior, vror, quis vocat?</p>
<p>S. Anast. Ades Vmbra miseri misera. Vmb. Horm. Tartara, Tartara</p>
<p>Vbi estis? ignes, tenebrae, auernales lacus,</p>
<p>Hydri, cerastae, monstra, bufones, canes?</p>
<p>S. Anast. Te stare iubeo. Vmb.H. Rapite me. S. Anast. Christus
iubet.</p>
<p>Vmb. Horm. Crudelis, iniuste, impie, execrabilis.</p>
<p>S. Anast. Blasphema loqueris. Vmb. Horm. Christus insultat
malis</p>
<p>Abominandus? nec satis miseri sumus,</p>
<p>Nisi & videmur. S. Anast. Alia te causa huc ciet.</p>
<p><milestone unit="page" facs="246"/> Vmb. Hor. Incumbe capiti tota styx, quanta es tege</p>
<p>Supplicia. S. Anast. Sta. Vmb. Hor. Vae Christe quid merui
male,</p>
<p>Nouus vt vetustas augeat poenas dolor?</p>
<p>S. Auast. Responsa fare. Vmb. Hor. Cogor. ô Christe! ardeo.</p>
<p>S. Anast. Pater fuisti Chosrois: Vmb. Hor. Quondam pater.</p>
<p>S. Anast. Is te peremit perfidus? Vmb. Hor. Natus patrem.</p>
<p>S. Anast. Haec te seuerum poscit vltorem dies.</p>
<p>Sume arma, notos perge furiali lares</p>
<p>Excire motu: natus inuadat patrem,</p>
<p>Fratros trucidet frater: antiquum nouo</p>
<p>Superet furore crimen. At terre prius</p>
<p>Et inauspicatum Chosroï spectrum obiice,</p>
<p>Si fortè penetret triste, seminanimi licet,</p>
<p>Metanoea pectus: nemo dum spirat, Deo</p>
<p>Ex asse periit: caetera exsequere vt lubet.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-tertia.">
<head>6. <ptr target="#tn5" n="5"/>SCENA TERTIA.</head>
<p>VMBRA HORMISDAE.</p>
<p>REDII vt nocerem? seu pati cogor scelus,</p>
<p>Seu facere iubeor, hinc & hinc porto nefas.</p>
<p>Et parricidae tempus ad veniam datur,</p>
<p>Mihi negatum? sempiternis ignibus</p>
<p>Volui reuolui Numen Hormisdam iubet,</p>
<p>Vt parricida pateat ad coelum via?</p>
<p><milestone unit="page" facs="247"/> O poenitentes hora si valeat breuis</p>
<p>Audire luctus! hora, sed nimius fauor:</p>
<p>Quis liuor est vel tenue momentum dari?</p>
<p>O styx! ô antra! ô flamma! ô aeternum malè!</p>
<p>Audite Nati, túque cui Regni vices</p>
<p>Malè blandientum spondet astrorum fauor.</p>
<p>Et tu nefandum prompta cui Clotho parat</p>
<p>Secare stamen, clamat expertus Pater,</p>
<p>Audire si vos fata clamantem sinunt.</p>
<p>Non est Auernus fabula: vmbrarum locus</p>
<p>Sed impiarum: styx suos ignes habet,</p>
<p>Caduca non queis membra compage exuat,</p>
<p>Sed vbi perenni morte mortis nescia</p>
<p>Corporáque & animas voluat, & flammis alat</p>
<p>Viuax cadauer: vermis hîc scelerum abditus</p>
<p>Index, & idem tortor aeternum fodit</p>
<p>Foecunda poenis viscera: hîc squallor, situs</p>
<p>Tenebrae, lues, mephitis, infandum chaos.</p>
<p>Laruaeque Daemonum horridae, & premi impotens</p>
<p>Vlulatus, orbe quantus euerso sonet.</p>
<p>Audimur, adsunt, perago mandata vltima.</p>
<p>Meus ensis hîc est; criminum agnosco notas:</p>
<p>Hunc subditorum per latus duxi innocens.</p>
<p>Addatur etiam robur epotâ styge:</p>
<p>Jterùm aestuantis libet Hormisdae latus.</p>
<p>Benè est, abundè est; faciet hic faciet scelus</p>
<p>Quocunque veniat. Scande sublimem Thronum,</p>
<p>Vt in ima rapias. Dexter ad Syroëm aduola,</p>
<p>Famulare sceleri. Quas petis laeuus plagas?</p>
<p>Ah video, natum poscis, in nato sedes.</p>
<p>Ibi sis, relinquo, dum senex letho datus</p>
<p>Animâ Charontis impleat turpi ratem.</p>
<p><hi rend="bold"><milestone unit="page" facs="248"/> <ptr target="#tn6" n="6"/>CHORVS.</hi></p>
<p>VERVM est, praecipites per vaga criminum</p>
<p>Error blanditiâ ludit amabili</p>
<p>Nil curare polos, & face ludicrâ</p>
<p>Scintillare Deo sidera languido.</p>
<p>Nam quis casta vanae frena proteruia</p>
<p>Excussit metuens dedecoris? lares</p>
<p>Quis non intrepidus, sanguine polluit?</p>
<p>Ridens Sicaniae Rex Genios plagae</p>
<p>Dextram porrigit ad munera non piam;</p>
<p>Et tondet Medico barbam Epidaurio.</p>
<p>Hinc praeda leuior dat pelago ratem.</p>
<p>Tutus: nam sociis quid timeat Deis!</p>
<p>Sed turpi senio iura Corinthiis</p>
<p>Dictantem pueris qui memoras, IIò</p>
<p>Exclama, estis iò numina Coelitum.</p>
<p>Cambyses Pharium transadigit Bouem,</p>
<p>Pygmaeósque cremat sacrilegus Deos.</p>
<p>Morisque Arsacii iura sororio</p>
<p>Jncestus thalamo foedat, & improbum</p>
<p><ptr target="#tn7" n="7"/>In consanguineos Strincit acinacem.</p>
<p>Felix, si fuit hic innocuus furor:</p>
<p>Si fecêre reum tot mala, non miser.</p>
<p>Donec perniciem vulnere compari</p>
<p>Lymphato similis saeuiit in suam.</p>
<p>Ille autem Danaum terror, inhospita</p>
<p>Calcat perpetuis aequora classibus:</p>
<p>Captiuúmque ligat compede Bosphorum.</p>
<p>Et luctante viam dat legionibus</p>
<p>Naturâ per Athon. Scilicet ambigas</p>
<p><milestone unit="page" facs="249"/> Iratus vetitum rumpat iter Ioui,</p>
<p>Irato ne magis perueniat loue:</p>
<p>Ergo ardentibus in mutua vulnera</p>
<p><ptr target="#tn8" n="8"/>Concurrunt animis: hic populantibus</p>
<p>Nunc delubra Deûm, nunc anathemata,</p>
<p>Nunc auro rigidas effigies vorat</p>
<p>Flammis: teque soli qui meditullio</p>
<p>Cortinam populis fatidicam mones.</p>
<p>At contra Arsaciae saeua superbiae</p>
<p>Frenat Juppiter, & quam comitantibus</p>
<p>Nuper pressit humum tot populis grauis</p>
<p>Xerxes. indecori nunc relegit fugâ</p>
<p>Factus Cecropiis fabula matribus.</p>
<p><ptr target="#tn9" n="9"/>Et tu qui patrio sanguine lubricum</p>
<p>Scandisti solium, prospera Chosroë</p>
<p>Nondum fata times? Praebuit exuli</p>
<p>Fidam Roma manum. Coelituum fauor</p>
<p>Impleuit sterilem progenie Siram.</p>
<p>Tu cùm in bella ferox prorueres, tuae</p>
<p>Senserunt Aquilae fulmina Romulae.</p>
<p>At sorti nimiùm credulus aureae</p>
<p>Gentis contemeras Christiadae sacra:</p>
<p>Et quicquid Solyma expleta rapacitas</p>
<p>Intactum esse in super iusserat improbi</p>
<p>Vulcano populas illacrymabilis.</p>
<p><ptr target="#tn10" n="10"/>Quin & viuifici pignora Stipitis</p>
<p>Ardes Moriaco vulsa cacumine</p>
<p>Ostentare Mithrae, perque Seleucios</p>
<p>Pompam Romuleo ducere de Deo.</p>
<p>Quid foetas Procerum suppliciis manus?</p>
<p>Quid vultus memorem consimiles Deo</p>
<p>Et ficta aethereae signa potentiae?</p>
<p>Sed iam lenta time Numina Chosroës,</p>
<p><milestone unit="page" facs="250"/> <ptr target="#tn11" n="11"/>Felix nemo fuit qui nimium diu.</p>
<p>Est peccare tenus: dat sceleri modum</p>
<p>Astraea: vtque dati meta patet mali,</p>
<p>Culpam poena secat. Qualiter arduum</p>
<p>Culmen Sisyphius cùm labor aspicit,</p>
<p>Defessóque boni spem facit otii:</p>
<p>Furtiuo eripitur lubricus impete,</p>
<p>Et longi reparat pondera taedii.</p>
<p>Dùm maiora licent saepe nocentibus,</p>
<p>Deprensos leuior culpa premit. Parum est</p>
<p>Dudum sacrilego, funere Martyrem</p>
<p>Immersisse truci: sed tamen hac time.</p>
<p>Ilex iam validis icta securibus</p>
<p>Contra obnixa diu mole stetit suâ:</p>
<p>Tandem sternitur: at qui venit vltimus,</p>
<p>Non est maximus impetus.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-secvndvs.">
<head>8. ACTVS SECVNDVS.</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-prima.-1">
<head>9. <ptr target="#tn12" n="12"/>SCENA PRIMA.</head>
<p>CHOSROES. MARDESANES.</p>
<p>ERgo furores Graecus irritat meos</p>
<p>Victrice quaeque fulmina excussit manu</p>
<p>Satias cruoris, quatere renouatis iubet</p>
<p>Iterum lacertis: sentiet quantum Deo</p>
<p>Sit prouocato pondus. Euerti exteros</p>
<p>Victor, paterno Dominus eiiciar throno?</p>
<p>Nimiùm secundis explicas ventis sinum</p>
<p><milestone unit="page" facs="251"/> Incaute Caesar. Laudo consilium tamen</p>
<p>Quod dedit arena: fata bene nosti tua.</p>
<p>Vitare mortem non potes, honestam facis.</p>
<p>Quòd vult timeri, Satrapa, hinc timidum puto.</p>
<p>Alienus aruis pressit ignotis pedem:</p>
<p>Fallace primùm prouidus cessi fugâ</p>
<p>Vt dùm ima penetrat exitum intricet mavis.</p>
<p>Sic fulminantis impetum cautus Leae</p>
<p>Venator exit: illa dùm instat, dùm furit,</p>
<p>Dùm terret auras, fugere dùm victos putat,</p>
<p>Circum obsidetur. Jn meas talis plagas</p>
<p>Male sanus hostis venit, & totus quidem.</p>
<p>Deprensus ecce sentit; ad reditum viam</p>
<p>Aperire ferro prodigus vitae parat.</p>
<p>Obsiste, vincis: non coruscanti manus</p>
<p>Armanda ferro, non Achaemenio impete</p>
<p>Turbanda legio, palma non pugna est, gradum</p>
<p>Firmare contrà, robore obniti arduo,</p>
<p>Et otiando Martis infreni rotam</p>
<p>Sufflaminare. Nempe metuendos pauor</p>
<p><ptr target="#tn13" n="13"/>Quis faciat hostes montium enectos iugis?</p>
<p>Septena quos iam vidit extorres hyems,</p>
<p>Labore fractos, squallida illuuie & siti?</p>
<p>Has militum vmbras miles vt paueat meus?</p>
<p>Ille ille miles cuius extremae trucem</p>
<p>Timuêre solis ante virtutem plagae.</p>
<p>Cui Nilus vndas flexit, & passus iugum</p>
<p>Miti carinas Bagrada excepit vado?</p>
<p>Et nisi Saïne Caesar elusa fugam</p>
<p>Cepisset, olim Bosphorum adiicerem Tigri,</p>
<p>Et orbis intra quantus Oceanum iacet,</p>
<p>Pareret vni: spiritus hosti addidit</p>
<p><milestone unit="page" facs="252"/> Felix temeritas. Cessit infesto Sathin</p>
<p>Ignauus imbri. Sibi Sarablaca imputet</p>
<p>Quòd cecidit, hostem & ipsa tutatur fuga.</p>
<p>Tardandus equidem Sarbara obiecto fuit,</p>
<p>Si laeua sinerent astra, & horarum potens</p>
<p>Persis amicum Mithra proueheret diem.</p>
<p>Sed fallere audax, patria ignauum decus</p>
<p>Surripuit arte Caesar, & pluuia impiger</p>
<p>Tenebras secutus noctis, ad Satrapae fores</p>
<p>Stetit inopinus: ille stupefactus metu</p>
<p>Excussa molli membra proripuit thoro,</p>
<p>Nudâque nudum calce quadrupedem impulit.</p>
<p>At non Idumen, non Palaestinas rui,</p>
<p>Nocturnus arces, quando demerso prior</p>
<p><ptr target="#tn14" n="14"/>Ioppa mundo maius informi tulit</p>
<p>Dercetide numen. Casia cùm pressi iuga,</p>
<p>Meque ante vasti praesidem montis Deum</p>
<p>Afflauit Eos. Teste Solymaeos polo</p>
<p>Aditus refregi, quíque damnati caput</p>
<p>Christi pudendum Moria in truncum extulit,</p>
<p>Ostentat almum Chosroïs mundo decus.</p>
<p>Quòd si reflante vela corripiens Noto</p>
<p>Fortuna solitum lusit, atque hostem meis</p>
<p>Lactat ruinis, omnia in viles sciat</p>
<p>Licuisse seruos, Chosroëem nunquam attigit,</p>
<p>Nec fas. Aprica sic vbi puro aethere</p>
<p>Radiatur ilex, longa quam Nisae iugis</p>
<p>Aluêre secla, vertice & senio suprà</p>
<p>Nemus omne regnat, sola quae faceret nemus:</p>
<p>Si per refusum lucis auratae iubar</p>
<p>Frondator ictum librat, & crebrà quatit</p>
<p><milestone unit="page" facs="253"/> Robur bipenni, laesa dat gemitum Dryas,</p>
<p>Reuolant volucres hospitae, & aulces fugâ</p>
<p>Nidos salutant; iamque succiso labat</p>
<p>Infida trunco, mole iam totâ iacens</p>
<p>Metitur agrum; pondere insolito gemit</p>
<p>Concussa tellus, reboat attonitum pecus,</p>
<p>Inuia fugaces antra vix capiunt feras.</p>
<p>At illo purus lucis intereà nitor</p>
<p>Immunis, irresectus, & similis sui,</p>
<p>Et ipse totus, quáque porrigitur solum,</p>
<p>Quáque stetit olim stipes, atque hebetis quoque</p>
<p>Ferrum securis integrâ illustrat face.</p>
<p>Sic clara Procerum turba, regali micat</p>
<p>Pretiosa radio; Martis incumbat furor,</p>
<p>Trepiadóque diram quicquid Arsacidum est trahat</p>
<p>Cladem tumultu, Chosroi rerum Deo</p>
<p>Externa pereunt ipse per ferrum meat</p>
<p>Exsors pericli. Nempe cùm laeta omnia,</p>
<p>Et quicquid vsquam est praesidi, & gazam, & viros</p>
<p>Inuida rapuerint fata, se Reges habent.</p>
<p>Quanquam & senectus, & senectutis comes</p>
<p>Morbus, tremorque, rigida mortales vocat</p>
<p>Jn iura mortis: parte non omni tamen</p>
<p>Morimur sepulti, gloria extentum varat</p>
<p>Aeuum superstes: inde regalem thronum</p>
<p>Natura fulcit, & perennanti inbet</p>
<p>Sceptra ire ductu, seculis viuax patrem</p>
<p>Soboles propagat. Nate pius regno mihi,</p>
<p>Plus chare vitâ, nulla te saluo grauis</p>
<p>Fortuna coeli, nullus exterret metus.</p>
<p><milestone unit="page" facs="254"/> Testor Penates Imperî, & Genium tuum:</p>
<p>Graeci latronis tela cùm subita horrui,</p>
<p>Et tot minanti trepidus obieci Duces,</p>
<p>Tibi timui, in te vota consumpsi omniae.</p>
<p>Quòd si illa coeli te mihi proprium negat</p>
<p>Donum tyrannis, fata praeripiam pater,</p>
<p>Et expiabo si quid irarum inuidis</p>
<p>Ebullit astris, pronus in senii mala.</p>
<p>Sed quando vires quisquis est coelo Deus,</p>
<p>In me meósque perdidit: quando viget</p>
<p>Suppar parente Mardesa, inuidiam polo</p>
<p>Facturus olim: iam quod extremum meis</p>
<p>Deesse votis potuit, hic faciet dies.</p>
<p>Quàm largus in te noster incumbat fauor</p>
<p>Siraeque partum foueat, attonito hactenus</p>
<p>Spectauit oculo Persis, & magno Ioui</p>
<p>Praetulit amicum Chosroëm. Est aliquid super</p>
<p>Quo tendat animus: dona priuati ferant</p>
<p>Exhausta, Regum genius est semper dare,</p>
<p>Plus posse semper, donec extremo locent</p>
<p>In apice rerum. Nate, quod Rex, & Pater</p>
<p>Iubet esse faustum, gemmeam Cidaris tegat</p>
<p>Erecta frontem, regii vinclum cape</p>
<p>Diadema capitis, quod volo sceptrum rota.</p>
<p><ptr target="#tn15" n="15"/>Mardes. Aeternum amoris, Genitor, & fidei tuae</p>
<p>Mihi sum ipse pignus: quicquid accumules boni,</p>
<p>Plus dedit origo: caeteri natos amant,</p>
<p>Jn matre amasti Mardesam. O quoties mihi</p>
<p>Tua chara coniux. Nate, dicebat Sira,</p>
<p>Tu magna coeli cura, te mundi arbiter</p>
<p>Caelo euocauit Chosroës. Nondum mihi</p>
<p><milestone unit="page" facs="255"/> Tumidos pudicâ Venere complerat sinus</p>
<p>Natura, nondum cordis & vitae fibras</p>
<p>Delinearat, cum tibi vitam pater</p>
<p>Quaesiit in astris: Sergius diuûm optimus</p>
<p>In vota venit, cúmque tranquillos sopor</p>
<p>Soluisset artus, voce ter clara patri</p>
<p>Sobolem spopondit; voce vigilanti pater</p>
<p>Anathema sacris ter repromisit tholis.</p>
<p>Hoc impetratus ambitu in gremio tuo</p>
<p>Reptaui ego infans, perque victrices comas,</p>
<p>Oculósque teneram lusitans duxi manum.</p>
<p>Hinc rerum in alta creui, & exemptus solo</p>
<p>Astris propinquum Mardesa, paternis caput</p>
<p>Subuectus alis intulit. Qualis Deûm</p>
<p>Minister ales vngue nunc sobolem rapit,</p>
<p>Nido morantem, nunc per aerios vehit</p>
<p>Impune tractus qua liquens nubes suprà</p>
<p>Porrigitur aether, quaque flagranti face</p>
<p>Oculi irretortum Phoebus explorat situm.</p>
<p>Satis est amorum, Genitor, hàc ierit tenus</p>
<p>Fauor & potestas Chosrois; quicquid datum est,</p>
<p>Meum esse potuit, Regnum in alterius manu</p>
<p>Astraea posuit, iuris hoc fratri dedit.</p>
<p>Chosr. Quis iura natis faciat inuito patre?</p>
<p>Mardes. An deligenti nascitur primus patri?</p>
<p>Chosr. At diligenti regnat vt placitum patri.</p>
<p>Mardes. Jus innouabis? Chosr. Ius habet cui dat pater.</p>
<p>Mardes. Lex patria prohibet. Chosr. Chosroës, & Rex iubet.</p>
<p><milestone unit="page" facs="256"/> Mardes. Exempla regum. Chosr. Velle, pio exemplo mihi
est.</p>
<p>Mardes. At te per astra, per piam Sergî manum,</p>
<p>Regni penates, te per, & genium precor</p>
<p>Tuum meúmque, &, si quis est meritis locus,</p>
<p>Sirae per animum Genitor, & castam fidem,</p>
<p>Miserere nati: pectus ô quantis rude</p>
<p>Nolens periclis obiicis! Regni vorat</p>
<p>Hostis medullam: Persidis Syroës ferox</p>
<p>In vmbilico regnat: iratos coquunt</p>
<p>Supplicia Satrapas, pelle nudatus Saïn,</p>
<p>Perire iussus Sarbaras; mortis metu</p>
<p>Sathin & pudore mortuus: quis non fidem</p>
<p>Misero fefellit? quis nouas regni vices</p>
<p>Non spectat auidus: Inter has ponti minas,</p>
<p>Et fulminantes hinc Noti, hinc Boreae domos,</p>
<p>Mortes tot inter, naufragam puero ratem</p>
<p>Committere audes? Arte vix stabilem reges</p>
<p>Clauum magistrâ, fronte qui tutâ satis</p>
<p>Nunquam sereni dorsa spectauit maris?</p>
<p>Sic ergo patriam, sic amas Cyri thronum,</p>
<p>Siraeque sobolem: Chosr. Sceptra inexpertus times,</p>
<p>Vsu remittunt pondus. Ignauos metus</p>
<p>Depone. fili, Syrois effringam impetus:</p>
<p>Seruile Satrapûm vulgus orientis litat</p>
<p>Regis fauori: noster in tuto est labor,</p>
<p>Extrà ardet hostis, séque satiatus furor</p>
<p>Successu in ipso frangit, & quò plus licet</p>
<p>Minus dolet libere. Quod iubeo, & volo,</p>
<p>Regna, & coactus. Mardes. Vos coruscantes Dei,</p>
<p><milestone unit="page" facs="257"/> Téque alme Cyri Mithra qui solium foues:</p>
<p>Et te reducto qui sedes, frater, lare</p>
<p>Ignarus, improuisus, exclusus throno:</p>
<p>Vos testor, humeros pondus inuitos grauat,</p>
<p>Regno coactus: frater, hoc fieri velis</p>
<p>Iubente patre. Si quid hinc liuor coquit,</p>
<p>Excita si quid turbat impietas styge,</p>
<p>In me redundent omnia, at non sum reus.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-secvnda.-1">
<head>10. <ptr target="#tn16" n="16"/>SCENA SECVNDA.</head>
<p>NVNTIVS. CHOSROES. COSMAS. MARDESANES.</p>
<p>EXOSA Martis tela! quis vestros Deus</p>
<p>Suasit vsus? Chosr. Alius ex alio meam</p>
<p>Vocabit iram luctus. Nunt. Arsacidum salus</p>
<p>Viuis? fucis-ne? stas-ne? Chosr. Quos Regi metus?</p>
<p>Nunt. Periere, Princeps, cuncta, palantes fugâ</p>
<p>Cecidêre Persae, victor Ausonius volat,</p>
<p>Quaque arma, quaque sanguinis portat sitim,</p>
<p>Ruit vna facies funerum: nurui socer</p>
<p>Senéxque puero mixtus immani iacent</p>
<p>Letho perempti, saxa non miseros tegunt,</p>
<p>Non antra gazas: per sacras Regum domos,</p>
<p>Per agros, & inopes cespite ac ceste casas</p>
<p>Diuûm per aras vnus est flammae tenor.</p>
<p>Chosr. Et hoc placet fortuna, quod vana amputas,</p>
<p>Solúmque sola Chosroen primo ebria</p>
<p><milestone unit="page" facs="258"/> Lacessis ausu: perge relliquiis famem</p>
<p>Satiare nostris: resto vincendus tibi:</p>
<p>Atqui in latronem plus potest qui nil habet.</p>
<p>Cosm. Trepidare nostrum est: vilis humanos timor</p>
<p>Habitet penates: irrito cura impetu</p>
<p>Chalcidica Regum pulsat, & iniqui comes</p>
<p>Fortuna fati. Maior his, Princeps, malis</p>
<p>Obnitere, aude, coelitum nemo timet.</p>
<p>At nostra, Princeps, si quid emeruit fides,</p>
<p>Te patere flecti, publicum instanti caput</p>
<p>Subduc periclo. Tu Seleuciam tene,</p>
<p>Dùm reliqua leuior bella conficiat manus.</p>
<p>Nonduùm hostis omnes Persidi eripuit Duces.</p>
<p>Chosr. Timere suades? Cosm. Nullus vt timeat tibi.</p>
<p>Chosr. Mihi dum laborat orbis vt sedeam reses?</p>
<p>Cosm. Quiete cuius orbis in tuto est salus.</p>
<p>Chosr. Cui tot parantur vulnera, periclo eximar?</p>
<p>Cosm. Qui multa in vno vulnera periclo facis.</p>
<p>Chosr. Solatium laboris est Regis labor.</p>
<p>Cosm. Ingens laboris praemium est, Regis salus.</p>
<p>Mardes. Hanc capere, Genitor, officî legem sine.</p>
<p>Chosr. Me proditorem, nate, non patrem facis.</p>
<p>Mardes. Licet experiri. Chosr. Tristis est vsus mali</p>
<p>Quo prouocatur casus immedicabilis.</p>
<p><milestone unit="page" facs="259"/> Mardes. Tutò experiris si qua reparari queunt.</p>
<p>Chosr. Reparare quis te perditum fili, queat?</p>
<p>Mardes. Syroës, & illa nobilis fratrum cohors.</p>
<p>Chosr. At Mardesanem nemo natorum dabit.</p>
<p>Mardes. Tun’ dubia, Genitor, bella securus moues?</p>
<p>Chosr. Si pereo, Syroën Mardesa, & fratres habet.</p>
<p>Mardes. At nemo fratrum Chosroem, & patrem dabit.</p>
<p>Chosr. O dulce patris germen! hanc serua indolem:</p>
<p>Probare quo pius cogis, inuitas magis</p>
<p>Timere, fili. Mardes. Quos mihi fingis metus,</p>
<p>Secure mitte: spero me ereptum semel</p>
<p>Martis periclo plus probes, timeas minus.</p>
<p>Chosr. Si prima rapiunt arma bellandi rudem?</p>
<p>Mardes. Moriar honestè. Chosr. Pectus hoc telo effodis.</p>
<p>Mardes. Quo pulcriori cadere me fato velis?</p>
<p>Chosr. Ego sceptra, tumulum tu tibi accersis puer.</p>
<p>Mardes. I orquere puicrum est sceptra quae meritum scias.</p>
<p>Chosr. Satis meretur qui capit patre arbitro.</p>
<p><milestone unit="page" facs="260"/> Mardes. Arbitria patris filii virtus probet.</p>
<p>Chosr. Cedat temeritas filii arbitrio patris.</p>
<p>Mardes. Quid? illa, genitor, me putas temerè aggredi,</p>
<p>Ad quae gerenda nascimur, diuûm genus?</p>
<p>Nunt. O clara virtus! Persidos sancti lares</p>
<p>Non ergo gentem perdere Arsaciam placet:</p>
<p>Spem fata reddunt. Sed cui inuitis licet</p>
<p>Sperare superis? Chosr. Quis meam mihi spem auferat?</p>
<p>Nunt. Permitte fari. Chosr. Jubeo, quid tandem paras?</p>
<p>Nunt. Haustus iacebam chalybe barbarico latus,</p>
<p>Pars vna stragis, inter & comites mali</p>
<p>Luctante venas spiritu implebam leues.</p>
<p>Cùm ruit olympo miles, auratos vomit</p>
<p>Cui cassis orbes, candido cui crux tegit</p>
<p>Vmbone clypeum, fulgurat gladio manus:</p>
<p>Nobisque propior: ite, ait, victo meas</p>
<p>Narrate vires Regi, vt Arsacios fugam</p>
<p>Feci per agros, vt triumphandum styge</p>
<p>Petii Tyrannum: cadere qui coepit semel,</p>
<p>Perire pergat; per malum occurrat malis</p>
<p>Dubitatis? istac dextera inueniet fidem.</p>
<p>Redono vitam. Dixit, & medica manu</p>
<p>Tetigit iacentum vulnera: vt iussus stetit</p>
<p>Hiante sanguis pectore. O coeli decus!</p>
<p>O sospitator, quisquis es! seu tu louis,</p>
<p>Seu tu videri natus affectas Mithrae,</p>
<p>Per astra, per te, per salutarem manum,</p>
<p><milestone unit="page" facs="261"/> Permitte nomen petere; perpetuâ prece</p>
<p>Tuum clientes numen addicti colent.</p>
<p>At ille, voce tremere quâ seruos iubet.</p>
<p>Christum clientes colits, sic placitum polo.</p>
<p>Ego notus olim Chosroi, lautè apparo</p>
<p>Aequanda meritis praemia: haec mando interim.</p>
<p>Comite Heraclio victus, & Christo duce,</p>
<p>Fugiat, sed inter caetera, & partem sui:</p>
<p>Mortem foris ne timeat, inueniet domi:</p>
<p>Magnum ad tribunal & patrem, & natum cito.</p>
<p>Haec fatus, oculis rapitur: extinctâ vapor</p>
<p>Qualis fauillâ; Numen Ausonidûm reor.</p>
<p>Chosr. Meus hostis hic est? Chosroëm Christus citat?</p>
<p>Christus lacessit Chosroëm? ô coelum! Ô Mithra!</p>
<p>Descende Christe, si quid es, si quid potes;</p>
<p>Adsum, gradum compono, descende aethere,</p>
<p>Congredere mecum. Vile mancipium crucis</p>
<p>Audes vocare Chosroën? tam sum nihil</p>
<p>Hebrae? num tu victus, & captus, meas</p>
<p>Dudum per vrbes ferculum pompae facis?</p>
<p><hi rend="bold"><ptr target="#tn17" n="17"/>CHORVS.</hi></p>
<p>VIS indomiti saeua profundi</p>
<p>AEstibus aestus glomerante Noto,</p>
<p>Saxáque ruptis obuia saxis</p>
<p>Iaculante mari, non palladio</p>
<p>Pacata minas germine ponit:</p>
<p>Non si Licinî bacca venafrum</p>
<p><milestone unit="page" facs="262"/> Deserat omnis, pelagóque leuis</p>
<p>Jnnatet hospes. Viduata fero</p>
<p>Tigris alumno, plenis furias</p>
<p>Artubus haurit, nec se vitreo</p>
<p>Franget speculo: quod si profugâ</p>
<p>Aequora verrat praedo carinâ,</p>
<p>Ibit in vndas animosa parens,</p>
<p>Veràmque petet per freta prolem.</p>
<p>Tristior astris agit ira Deum</p>
<p>Indignantem sicubi clamat</p>
<p>Cruor innocuo corpore fusus.</p>
<p>Aut scelerata insania vitae.</p>
<p>Ante salubri corda dolore</p>
<p>Impia tentat, stygiásque malâ</p>
<p>Pugnat furias sede mouere.</p>
<p>At si rigidam rite vocanti</p>
<p>Obstruis aurem, factíque sedet</p>
<p>Male sanus amor, quis tam valida</p>
<p>Capite auertat fulmina dextra?</p>
<p>Olli famulus militat orbis</p>
<p>Inque nocentes natura coit.</p>
<p>Hinc humentis conuexa poli</p>
<p>Pandit, & almae sata telluris</p>
<p>Et summa nemus per iuga crescens</p>
<p>Sub nubigenâ gurgite condit.</p>
<p>Hinc sulphurei turbinis ignes</p>
<p>In Sodomaeas fabricat arces:</p>
<p>Quaeque ardebant face tartareâ</p>
<p>Iubet ignauo torpere freto.</p>
<p>Classica vixdum sonuêre polo</p>
<p>Ducis in Pharii iurata caput.</p>
<p>Cum sanguineo vortice Nilus</p>
<p>Nota ignotus stagnat in arua:</p>
<p><milestone unit="page" facs="263"/> Vdâ ebullit rana palude:</p>
<p>Feruet sterili puluere musca:</p>
<p>Vlcera foedus grandinat aether:</p>
<p>Coelum ceipitur nocte diurnâ.</p>
<p>Parcite nocuâ caede tyranno</p>
<p>Dum Christiadae viscera nudi</p>
<p>Liuida plumbo flagra fatigant,</p>
<p>Castósque furit flamma per artus,</p>
<p>Linguáque voces excisa necat,</p>
<p>Clariùs astris tormenta sonant</p>
<p>Et vindictae mutua poscunt</p>
<p>Iura Tonantem. Stat prompta phalanx</p>
<p>Ruere in nutus, ire, redire,</p>
<p>Et fulmineo micat ense ferox</p>
<p>Succincta peplum, nuda lacertos.</p>
<p>Nec satis, ipsam per styga vindex</p>
<p>Quaeritur, & qui docuit furere</p>
<p>Furit, inque vicem tormenta rotat:</p>
<p>Tam peccati violens vltor,</p>
<p>Quàm consilii perfidus auctor.</p>
<p>Regia sed quis tecta reducto</p>
<p>Cardine pandit? Vasaces hic est,</p>
<p>Cui facit aulae gratia nomen.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="page264-actvs-tertivs">
<head>12. <milestone unit="page" facs="264"/> ACTVS TERTIVS</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-prima.-2">
<head>13. <ptr target="#tn18" n="18"/>SCENA PRIMA.</head>
<p><hi rend="bold">CHORVS. VASACES.</hi></p>
<p>SATRAPVM minister fide, quid moesto coquis</p>
<p>Sollicitus ore: patria quem casum timet?</p>
<p>Vas. Syroi aestuante mentis abreptum salo</p>
<p>Cor fluctuatur; nescio quid, aliquid tamen</p>
<p>Male-sanus agitat animus, & quod nec sibi</p>
<p>Audet fateri. Martis incertas vices,</p>
<p>Patris senectam, viuidum aetatis iubar,</p>
<p>Et mille mentis spectra turbatae ingerit.</p>
<p>Excutere fingit: sed reluctantem rapit,</p>
<p>Sorbetque cura. Qualis infido ratis</p>
<p>Commissa denti, spumeo circùm vndique</p>
<p>Agitatur aestu torquet hinc dextrum latus,</p>
<p>Laeuum hinc retorquet vnda; decumanus furor</p>
<p>Trepidam supremo donec assultu anchoram</p>
<p>Reuellat amens. Fluctuat talis truci</p>
<p>Mens acta curâ, nec habet vbi figat pedem.</p>
<p>Jamque intus ardet Regia, ignauum Patrem,</p>
<p>Caesas cohortes, esse vix fratres super,</p>
<p>Trepidare Proceres, hostium plena omnia,</p>
<p>Corruere flammis oppida, attonitam tulit</p>
<p>Rumor per aulam, teste sed nullo labat.</p>
<p><milestone unit="page" facs="265"/> Chor. Credo aliquid ipse penè: Di fallant metum.</p>
<p>Vix lingua vanum publica errorem serit.</p>
<p>Vasac. At ille totos aure rumores bibit</p>
<p>Auida & capaci: ne qua pars fallat, timet?</p>
<p>Sceptri cupido dira! quam turpiferis</p>
<p>Sancta astra voto! noui ego ingenium viri,</p>
<p>Euersa regnum regna furioso dabunt.</p>
<p>Quanquam referre si quid in melius sinet</p>
<p>Ambitio, rapidos Principis motus senex</p>
<p>Demitigabit. Sarbara Ausoniam potens</p>
<p>Vrbem obsidebat Thraciis iunctam vadis:</p>
<p>Suspecta Regi cum fides egit reum.</p>
<p>Hac Cardarigae iussa secreta addidit</p>
<p>Vt proditori Sarbarae hauriret latus,</p>
<p>Altóque dirum figeret conto caput.</p>
<p>Detecta feritas. Sarbaram Syroës studet</p>
<p>Sibi demereri: prouida at virtus patris</p>
<p>Vult Cardarigam tegere suspectum latus,</p>
<p>Vt studia iuuenis seruet, & mentem domet.</p>
<p>Sed parte ab aliâ, ne quis Arsacidas Deus</p>
<p>Miseros secundet, saeua Razates fremit,</p>
<p>Fax prima cladis: nullus iratum leo,</p>
<p>Non tigris orba superet. Hoc Syroës duce</p>
<p>Quid non secundis audeat, speret malis</p>
<p>Sine lege rebus? ille felicis diu</p>
<p>Audaciae vsu, cladibus nostris potens</p>
<p>Quas concitauit, ver trucidatam domum</p>
<p>Ad sceptra rapiet Principem, hinc se clepet,</p>
<p>Intérque regni rima quà tenuis micat,</p>
<p>Irrepet habilis: scelere sic redimit nouo</p>
<p>Vetusta: Regis sic renascentis fauor.</p>
<p><milestone unit="page" facs="266"/> Pretium est perempti. Mitiùs torquet rates</p>
<p>Maleae sequacis vnda, & occurrens sibi,</p>
<p>Séque ipse sorbens impetus: quam si puer</p>
<p>Genitus in ostro vafrè adulantum sinus</p>
<p>Explicuit Euro: carbasa ambitio iubet</p>
<p>Turgere semper, nullus è clauo regit</p>
<p>Proram magister, nullus agitato facit.</p>
<p>Remo quietem: dulce per pronum rapi,</p>
<p>Et currere aequor. Turba nos aulae minor</p>
<p>Exempla sequimur, & magisterio mali</p>
<p>Peiora cupimus. Qualis infrenem educat</p>
<p>Massyla catulum mater, & cornu feros</p>
<p>Inspicat vngues: prima vix se se toris</p>
<p>Fudit iubae lanugo, venanti comes</p>
<p>Per lustra patri oraditur: hic praedam doces</p>
<p>Eruere latebris, quatere rugitu nemus.</p>
<p>Cursu inuolare, perque trepidantum greges,</p>
<p>Impingere vnguem celsa quà ceruix placet.</p>
<p>Illum & inuentas, atque libati semel</p>
<p>Cruoris aestus paria meditantem impulit</p>
<p>Viduare capreis antra, vulnificos apri</p>
<p>Agitare dentes, per gradus syluae timor,</p>
<p>Dominúsque crescit. Chosr. Occidit regni status,</p>
<p>O Persis, vrbem peior Ausonio tenet,</p>
<p>Qui non timetur hostis! ô patria! ô pater</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-secvnda.-2">
<head>15. <ptr target="#tn19" n="19"/>SCENA SECVNDA.</head>
<p>SYROES. CHORVS.</p>
<p>PERIIMVS, hostis regiam, & sceptrum petit.</p>
<p><milestone unit="page" facs="267"/> Chor. Quid, & vnde metuis: Syr. Vnde nil tutum
fuit.</p>
<p><hi rend="bold">Chor. Vrbem-ne victor? Syr. Victus
insultat mihi.</hi></p>
<p>Chor. Quid regna? Syr. Cyri haeres vt excludar throno?</p>
<p>Vt Mardesanes sceptra viuo extorqueat?</p>
<p><hi rend="bold">Chor. Natum decebit velle, quod genitor
iubet.</hi></p>
<p>Syr. Regem decebat velle, quod leves iubent.</p>
<p><hi rend="bold">Chor. Mutanda quereris; Mardesae
indulsit pater</hi></p>
<p>Vt commodato pectus erigeret bono</p>
<p>Imbelle, pauidum. Syc. Vasace Rhadamisto comes</p>
<p>Ite, agite celeres, ne quis inopino ruat</p>
<p>Terrore victor, timeo Romana omnia.</p>
<p>Pacore huc Latinum promptus Hemelium aduoca:</p>
<p>Simul & catenas deme Romano gregi.</p>
<p>Monobaze lustra moenia, & campis vagos</p>
<p>Restitue ciues, praeda ne iaceant lupis</p>
<p>Miseri Latinis, si quid è clade est super.</p>
<p>Rape tu cohortes in sacramentum meum.</p>
<p>Muneribus imple dexteras, animos fide.</p>
<p>Tu Cardarigam si quid alloquio potes</p>
<p>Satage occupare, reliqua consilia occule:</p>
<p>Mentire vero, si vsus est, & peiera,</p>
<p>Recti est leuis iactura cui prodest scelus.</p>
<p>Vos rapite ab aulâ si quid hostile obuiat.</p>
<p>Vndique tumultus, vndique vlulatus sonet.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="page268-20scena-tertia.">
<head>19. <milestone unit="page" facs="268"/> <ptr target="#tn20" n="20"/>SCENA TERTIA.</head>
<p>SYROES.</p>
<p>ET hoc sceleribus fata debebant tuis</p>
<p>Cruente nati proditor: vitae vltimum</p>
<p>Sic decuit actum claudere, vt eodem obruas</p>
<p>Regnum sepulcro, téque? Nam si me furor</p>
<p>In arma iustus abripit? si te reum</p>
<p>Natura vindex damnat, & nostro sibi</p>
<p>De ture tela fabricat? Inuisum caput</p>
<p>Si laesus orbis, astra si aduersum Deis</p>
<p>Suo lacessunt impetu, ô quanto occides</p>
<p>Miserande fato? patriam in quantas ages</p>
<p>Laceram ruinas: Spretus excludar throno?</p>
<p>Cidarim reuellas? sceptra diripias manu?</p>
<p>Quae cadere meruit culpa? quod luimus scelus?</p>
<p>Scelus est libido Patris, & maius scelus</p>
<p>Odium Nouercae. Nempe cùm thalamos Sirae</p>
<p>Iniit meretrix Chosrois, regno excidit</p>
<p>Syroës auito? primus haud Syroës erit</p>
<p>Ex quo secundum turpis ediderit Venus?</p>
<p>Fateare primum faxa, quem solum scies:</p>
<p>Ferámque, catulúmque vnus opprimet impetus,</p>
<p>Patrémque, sobolémque vna resecabit manus.</p>
<p>Nunc quoque vigebunt iura: stat rapere, aut mori.</p>
<p>Tam grauia spiras anime: tam saeuum trucum</p>
<p>Das limitem irae? Nam loquor facti scelus</p>
<p>Suo ruentis pendere, pericli aleam,</p>
<p><milestone unit="page" facs="269"/> Curarum acuta tormina, & testes Deos.</p>
<p>Bonum excidisse credis? hoc rerum stans</p>
<p>Ad sceptra curris? esse percundum negas</p>
<p>Cui non peribunt? hostis externo ruit</p>
<p>Quoties ab orbe victor? incubuit sibi</p>
<p>Conuulsa ab imo Persis: immedicabilem</p>
<p>Traxere cladem funere aggesti Duces:</p>
<p>Commota tellus, gentium excitus furor</p>
<p>Caede, igne, abactu; vincta populorum agmina</p>
<p>Odere & vmbram Chosrois: Tutum putas</p>
<p>Optare regnum, cuius & turpe est genus</p>
<p>Nominè fateri? Pectore excedat tumor,</p>
<p>Mendaxque panni fucus, atque auri nitor</p>
<p>Illudere oculis desinat, vitam exiges</p>
<p>Tot inter enses? inter agitantes metus,</p>
<p>Ipsúmque chalybem lateris infidum tui?</p>
<p><ptr target="#tn21" n="21"/>Quid habet beatum purpura? vnde auget virum</p>
<p>Erecta cidaris? miles ad nutum obsequens,</p>
<p>Potatus auro Bacchus, & famuli greges</p>
<p>Quâ mentis aestus parte, quam morbos leuant?</p>
<p>Regnare pergat frater, obtineat Pater:</p>
<p>Tu quod negatum sanguini nemo volet,</p>
<p>Esto secundus: quid voluptati perit,</p>
<p>Quid dignitati: Bella consilio reges,</p>
<p>Pacémque, legum primus, & recti arbiter;</p>
<p>Fraterque populis iura, tu fratri dabis.</p>
<p>Tibi supplicabunt vota, te primum ambient:</p>
<p>Quid scire regem, quem malis deceat modum</p>
<p>Optare gentes, gratiae fuerit tuae.</p>
<p>Fortuna regnum vexat, inuidia opprimat.</p>
<p>Coniuret orbis, fulmina è coelo incubent.</p>
<p>Et aestuante sorbeat ponto ratem</p>
<p><milestone unit="page" facs="270"/> Audax procella Bosphori, obiicies caput:</p>
<p>Regale damnis, vnus excipiet minas</p>
<p>Cuius petuntur sceptra: tranquillo interim</p>
<p>Portu ruinas cernere, & tutum otium</p>
<p>Priuata sors praestabit, hoc regnum negas</p>
<p>Suo imperare commodo, alterius malo?</p>
<p><ptr target="#tn22" n="22"/>Sic qui Darium primus agnouit patrem</p>
<p>Curarum inanis, sorte contentus sua,</p>
<p>Exsors pericli, gloriae minimum appetens</p>
<p>Laetos peregit pace priuata dies:</p>
<p>Dum satus Atossâ montium latera effodit,</p>
<p>Flagellat vndas, templa populatur Deûm,</p>
<p>Regníque primùm foeda tempestas sui,</p>
<p>Aliena late vexat, hinc clades, & hinc</p>
<p>Daturus, & passurus. Haec vulgo canat</p>
<p>Inhonora virtus, Regius sanguis sumus,</p>
<p>Syroè imperandum est. Sede sublimem auream,</p>
<p>Cinctúmque telis, & supercilio grauem</p>
<p>Grandia tonare Mardesam, & nutu truci</p>
<p>In famam, in arcam, in capita grassari omnium</p>
<p>Patiens videbis? genibus affusus trahes</p>
<p>Famulare collum? iussa trepidanti hauries</p>
<p>Coactus aure? quid quòd & vitam tuam</p>
<p>Sub ictu habebit? Dubia consortis fides,</p>
<p>Ius raptum iniaque, vis Tyrannorum leuem</p>
<p>Pauitans ad vmbram, suspicax aulae fauor.</p>
<p>Odiúmque, magnae inuidia fortunae comes,</p>
<p>Tuum illa tandem monstra proscribent caput.</p>
<p>Quoties catenas regius tinxit cruor?</p>
<p>Libido quoties imperi telum impium</p>
<p>In paria adegit viscera? aut si quid pium est</p>
<p>In Mardesane, coniugem, natos, domum,</p>
<p><milestone unit="page" facs="271"/> Gazas, salutem, quando non adimet dabit.</p>
<p>Ad illa Syroë natus es? precarium</p>
<p>Duces subactus Spiritum? nunquàm eximes</p>
<p>Quae vincla nectis? arte fraternâ mori</p>
<p>Omnes in horas poteris, haud poteris tuâ?</p>
<p>Quid anime refugis? quam petis letho moram?</p>
<p>Pars seruitutis ista quam metuis, quota est?</p>
<p>Exclusus omni decore iudicio Patris,</p>
<p>Doto nouercae viuis: & longum paras</p>
<p>De te triumphum? Solis aspectas facem</p>
<p>Illusus, illaudatus, eiectus bonis,</p>
<p>Tuae superstes gloriae, alienae seges?</p>
<p>Ades, ades ensis, vindica externum nefas</p>
<p>Cruore domini: caeteri regnum tenent,</p>
<p>Tibi vita cessit; fortiter Syroëm occupa</p>
<p>Dum Rex adhuc est. Testor aethereas domos,</p>
<p>Et te benignum gentis Arsaciae iubar,</p>
<p>Radiate Mithra, nulla diuersum rapit</p>