-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
Copy pathCellotius-Sapor.xml
3839 lines (3837 loc) · 196 KB
/
Cellotius-Sapor.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<?xml-model
href="https://xmlschema.huygens.knaw.nl/translatin.rng"
type="application/xml"
schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"
?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="translatin0015" xml:lang="lat">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Sapor admonitus</title>
<title type="sub">Tragoedia Sapor admonitus</title>
<author>Cellotius, Ludovicus (SJ)</author>
<editor>Jan Bloemendal</editor>
<respStmt>
<resp>transcription</resp>
<name>Jan Bloemendal et al.</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<publicationStmt>
<publisher>Sebastien Cramoisy</publisher>
<pubPlace>Paris</pubPlace>
<date>1630</date>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl>
Identifier: <name>Cellotius-Sapor</name><lb/>
Short title: <title>Sapor</title><lb/>
Year of first edition: <date>1630</date><lb/>
Author information:<lb/>
Alias: Cellot, Louis<lb/>
Birth: 1588, Paris<lb/>
Death: 1658, Paris<lb/>
Floruit: None, Rouen, Paris<lb/>
<ref target="https://en.wikipedia.org/wiki/Louis_Cellot">Link</ref><lb/>
<emph>Opera poetica / LVDOVICI CELLOTII PARISIENSIS E SOCIET. IESV. OPERA POETICA. PARISIIS. Apud SEBASTIANVM CRAMOISY, viâ Iacobaeâ, sub Ciconiis. M. DC. XXX.</emph><lb/>
<ref target="https://books.google.fr/books?id=ZLNxonJ82gcC">Source link</ref>
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<textClass>
<keywords>
<term type="diction">verse</term>
<term type="genre">tragedy</term>
<term type="acts">5</term>
<term type="chorus">yes</term>
<term type="medium">printed</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<div type="level1" xml:id="front">
<head>Front</head>
<p>/</p>
<p>LVDOVICI CELLOTII PARISIENSIS E SOCIET. IESV. OPERA POETICA.</p>
<p>PARISIIS. Apud SEBASTIANVM CRAMOISY,</p>
<p>viâ Iacobaeâ, sub Ciconiis.</p>
<p>M. DC. XXX.</p>
<p>CVM PRIVILEGIO REGIS.</p>
<p><milestone unit="page" facs="101"/> TRAGOEDIA. SAPOR ADMONITVS.</p>
<p>ARGVMENTVM.</p>
<p>ACTVS I.</p>
<p>DE subactâ Aegypto triumphaturus Sapor, castris ad vrbem positis
moratus erat aliquandiu, dùm se ciues, vt fit, compararent. Aderat
destinatus pompae dies. Praemissus itaque ab eo Artauasdes
purpuratorum nobilissimus Scenam aperit, & pauca de Saporis
laudibus praefatus, ciuium alacritatem miratur ex vrbe se
effundentium. Regis igitur excipiendi negotium Surenae fratri
committens laetus vrbem ingreditur. Vix discesserat cùm primus
triumphantis exercitûs ordo apparet: inde spolia, deuictarum vrbium
fercula, & ante victoris currum, captiui. Post hos curru sublimi
vehitur ore & habitu Saporis ascito Angelus Princeps Persarum (sic
enim praesidem regni genium appellant sacra eloquia) & Ochum
impuberem Saporis filium secum in currum inuehens, à Surenâ ciuibúsque
salutatus, eâ pompâ in vrbem, arcémque regiam admittitur.</p>
<p><milestone unit="page" facs="102"/> ACTVS II.</p>
<p>DVM haec agerentur, intentus erat venationi Sapor cum Astyage
maiore natu filio: à quâ retractus rem gestam à Roxane Satraparum
fidelissimo edocetur. Hîc ille enimuerò furere, dira omnia vrbi,
Satrapis, exercitui minari: Sed tum maximè cùm fictum se &
ludicrum Saporem appellari, sibíque vrbis portas occludi videt. In eo
motu Artauasdem sibi forte obuium in vincula coniicit, & Proceres
dimittit qui dissipatos milites colligant, ad vrbem ferro flammâque
delendam. Sed Astyages paterno furori tempestiuè, sapienterque
moderatus, iubet acciri Amyntam Christianum militem captiuum, vt eius
facundiâ ferox animus emolliatur. Interim vt in vrbano malo cautus
Roxanem ficto habitu in vrbem mittit, vt Magos omnes noctu in castra
perducat. Disputat ergo Amyntas de vnius Dei prouidentiâ, potentiâ, in
superbos seueritate. Verùm superbo canit, & adhuc felici. Hâc enim
occasione totum superbiae virus effundit Sapor, séque vlli alteri quàm
sibi regnum debere, aut ab vllo Deo eripi posse negat. Blasphemiam
hanc interrumpit nuntius de Legatorum Aegyptiorum aduentu; quos
excepturus in castra regreditur. Astyages autem animi anceps in
<milestone unit="page" facs="103"/> vrbem à Surenâ, Saporem in regiâ esse affirmante,
deducitur.</p>
<p>ACTVS III.</p>
<p>LEGATI Aegyptii adoratâ de more aureâ Regis statuâ, & eiusdem
Regis promissâ adoratione Surenam sibi muneribus conciliant, vt eius
operâ Ptolemaeum captiuósque ceteros recuperent. Huic autem de
Artauasdis periculo solicito superuenit Angelus Princeps Persarum,
séque planè pro Rege & Sapore gerit. Legatos audit, Artauasdem
honori, Ptolemaeum libertati regnóque restituit: de Satraparum
aliquorum insolentiâ conqueritur, qui per ludicrum alium Regem, alium
Saporem finxissent. Inter haec Roxanes commissi sibi ab Astyage
negotii rationem reddit: séque quot potuit Magos in domum vnam
silentio conuocasse renunciat. Quos omnes vt publicae quietis osores,
Dei hominú mque hostes Princeps Persarum flammis addicit, &
Archimagum ad se in vinculis adduci imperat.</p>
<p>ACTVS IV.</p>
<p>ROXANEM cùm Astyage de violatâ fide Magis data expostulantem,
exanimat grauis nuntius de vxore, & filio quos Magicus ignis
inuoluerat. <milestone unit="page" facs="104"/> Aduolat ille scilicet extemplò, vt eos
praesenti periculo eripiat. Sapor ex aduerso in scenam regressus è
castris à filio salutatur graui interrogatione & dubitatione sitne
verè Rex, verè Sapor? Cui cùm non sine indignatione fidem fecisset ex
corpore & membris: signa ex mentis superbiâ addit haud paulò
certiora. Nam Amyntam inopinatò & seuerè de arrogantiam ponendam,
gladióque diuinae iustitiae auertendo monentem, mirâ peruicaciâ
remittit in vincula, & toti Christianorum genti extrema minitatur.
Interim Roxanes, in summâ trepidatione, seruum filii vestes indutum,
pro filio, ab incendio abstulerat: quo euentu in furias actus se sub
Saporis ipsius oculis confodit. Vix expirauerat, cùm Datis eius
filius, qui aliunde euaserat, ingreditur vitam à Rege impetraturus:
sed patris viso cadauere post multa in Saporem conuitia, & ipse
se, nisi prohiberetur, interficeret. Et hic iterùm dubitandi causae
Astyagi. Siquidem imperatam à se Magorum caedem negat Sapor.
Ptolemaeum de beneficio gratias agentem hostiliter tractat. Sibi
oblatum Archimagum liberum esse iubet. Cuius copiam nactus Astyages,
digresso patre, magicis sacris à daemone tantae, tamque subitae rei
exitum postulat: à quo tamen post consumptam artem Magus nihil auferre
potest quàm obscurum, & incertum de Rep. responsum.</p>
<p><milestone unit="page" facs="105"/> ACTVS V.</p>
<p>COACTO igitur super eâ re in vrbe Concilio, alternantibúsque
sententiis, tandem decernitur, cùm duos formâ & habitu simillimos
Reges esse constaret, eum qui triumphans in vrbem admissus esset, dolo
aliquo improuiso tentandum. Itaque per speciem negotii publici in
Senatum venire rogatus Princeps Persarum Angelus, bellè fucum facit.
Nam pluribus argumentis, tanquàm ignarus se probari, postquàm egregiè
satisfecit, sine cunctatione vllâ Rex & Sapor, verus, germanus à
Patribus salutatur: alius autem Magus, hostis, & perduellionis
reus iudicatur. Sine morâ in Senatum catenis onustus rapitur Sapor;
vbi Surena capitis sententiam in eum pronunciat, & supplicii
exigendi curam Artauasdi demandat. Hic Sapor cùm omnes sibi ad vitam
praeclusos aditus sentit, circunspicere se tandémque humani à se nihil
alienum putare. Adest opportunè Amyntas qui eum salubri palinodiâ ad
anterioris superbiae detestationem adduxit. Vix se sub potenti Dei
manu humiliauit, cùm ecce Princeps Persarum, iam suâ, iam Angeli formâ
& habitu videndum se praebet, & increpitâ homuli arrogantiâ,
reuocatis Satrapis bonum dolum reíque totius seriem aperit: verùm
illum Saporem esse, sic à Deo Admo<milestone unit="page" facs="106"/>nitum vt seipsum nosse
inciperet. Eo discedente regia ornamenta Sapori restituunt Proceres;
illis Sapor veniam eorum quae mente bonâ peccauerant: Amyntam
honoribus cumulat: denique vni Christianorum Deo tiaram submittit,
regnum deuouet, fidem profitetur.</p>
<p>Episodicum est hoc drama, quòd in argumento implexo necessarium
fuit: sed id vitii compensabit, vt opinor, non iniucunda peripetiarum
varietas. Veritatis autem historicae fides penes auctorem esto D.
Antonin. 2. p. summae Theolog. tit. 3. c. 2. Cuius tamen narrationem
sequuti sumus vt tragicum foret argumentum: quia poëticae fictioni
locum aliquem in eâ parabolâ futurum sperauimus.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="main">
<head>Main</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="page107-personae.">
<head>1. <milestone unit="page" facs="107"/> PERSONAE.</head>
<p>Angelus Princeps Persarum.</p>
<p>Sapor Rex magnus.</p>
<p>Astyages Saporis filii.</p>
<p>Ochus</p>
<p>Surena.</p>
<p>Artauasdes</p>
<p>Roxanes</p>
<p>Megabizus Satrapae.</p>
<p>Praexaspes</p>
<p>Gobrias</p>
<p>Masistius.</p>
<p>Pharnabazus Chiliarchus.</p>
<p>Aspathmes Praef. vrb.</p>
<p>Ptolemaeus Rex Aegypti.</p>
<p>Mastyes Legati.</p>
<p>Psammetichus</p>
<p>Mithrobarzanes Archimagus.</p>
<p>Datis</p>
<p>Hostanes Satrap. filii.</p>
<p>Tithraustes</p>
<p>Badres</p>
<p>Oraculum.</p>
<p><hi rend="bold">Chorus.</hi></p>
<p><milestone unit="page" facs="108"/> TRAGOEDIA. SAPOR ADMONITVS.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-primvs.">
<head>3. <ptr target="#tn1" n="1"/>ACTVS PRIMVS.</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-prima.">
<head>4. SCENA PRIMA.</head>
<p>ARTAVASDES.</p>
<p>SATOR Deorum, cui per augustum caput</p>
<p>Radiantur ignes, cuius aeterno sinu</p>
<p>Facturus astra populus emicuit Deûm,</p>
<p>Remitte habenas Mithra, & ardenti rotâ</p>
<p>Jnane vasti parce metiri aetheris;</p>
<p>Toto Saporem lumine attonitus cole:</p>
<p>Nil grandius natura quod spectes habet,</p>
<p>Seu promis almum littore Eoo diem,</p>
<p>Seu fessum Ibero gurgite extinguis iubar.</p>
<p>Quae gens Saporis non tremit numen mei?</p>
<p>Penetrauit vlrrà Solis, atque anni vias:</p>
<p>Iam tritum Alanus nomen, & Bactra, & Nomas:</p>
<p>Scrutata telis antra Massyli gregis:</p>
<p>Per iniqua populis arua, quà vento tumet</p>
<p>Glomerante Syrtis, quà Syenaeas dies</p>
<p><milestone unit="page" facs="109"/> Consumit vmbras pressimus certos gradus.</p>
<p>Tandem lupato didicit Arsacio premi</p>
<p>Perdomita Memphis: iacuit ad nostros pedes</p>
<p>Captiuus Apis, séque confessus bouem,</p>
<p>Sacro coactos igne mugitus dedit.</p>
<p>Et tu Tonantis aemulum numen Iouis</p>
<p>Arator amnis, cui per arentes plagas</p>
<p>Septena fluctus ora foecundos vomunt.</p>
<p>Dominum probasti, castra cùm stagnantibus</p>
<p>Illapso arenis limitem inuictum dabat,</p>
<p>Tacitísque spretus retrò fluxisti vadis.</p>
<p>Nunc sacra Superis victor, & festas iubet</p>
<p>Lucere taedas: nunc triumphandos iugo</p>
<p>Dare colla Reges. Iussus hùc gressum fero</p>
<p>Instruere pompas. Vnde sed portâ ruunt</p>
<p>Bipatente ciues? vere sic apes nouo</p>
<p>Statiua linquunt cerea, & latè thymum</p>
<p>Populantur agris. ---</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-secvnda.">
<head>5. <ptr target="#tn2" n="2"/>SCENA SECVNDA.</head>
<p>ARTAVASDES. ASPATHMES.</p>
<p>---FIDA ciues pectora</p>
<p>Satis-ne saluè? Aspath. Purpuratorum decus</p>
<p>Salue Artauasde. Qualis Oceano redux</p>
<p>Tenebras resoluit Matris Idaliae comes,</p>
<p>Roseâque Phoebum luce surgentem praeit:</p>
<p>Talis renatum Persidi incolumis diem</p>
<p>Regémque reuehis gloriâ & Marte inclytum.</p>
<p>Cuncata dùm per tela, quà coelum truci</p>
<p>Mors ambit vmbrâ, sancta te Regis fides,</p>
<p><milestone unit="page" facs="110"/> Martiâque caecis vnda vorticibus rapit,</p>
<p>Tibi Senatus thura, Matronae tibi</p>
<p>Sparsâ per aras vota fuderunt comâ.</p>
<p>Quid sanctiore victimâ Imperii lares</p>
<p>Rogauit vnquam Persis? ô salue ambitu</p>
<p>Recepte magno, Persici salue salus</p>
<p>Columénque regni. Artau. Parciùs laudum seges</p>
<p>Metenda Ciues: Regis hic Genius fuit</p>
<p>Miles vt iniret saluus antiquos lares</p>
<p>Vix capita mille secuit hostilis chalybs,</p>
<p>At Pharia natis innatat tellus suis:</p>
<p>Solitúmque patrio Nilus exuperans vadum</p>
<p>Fluxit cruore, aut corporum aggestu stetit.</p>
<p>Latrantis ille ricta compressit Dei,</p>
<p>Vilesque ab hortis numinum risit choros,</p>
<p>Deus ipse potior. Qualis è gremio Jouis</p>
<p>Despectat ales fulua muscarum globos</p>
<p>Secura bombi. Aspath. Nota matestas Ducis;</p>
<p>Aquilam fatemur: sed quibus ni tu fores</p>
<p>Volaret alis? his decet Reges vehi</p>
<p><ptr target="#tn3" n="3"/>Ad astra pennis: imperent, dùm sic sinant</p>
<p>Sibi imperari: ponaeris partem tulit</p>
<p>Magia sacri. Sic onus Atlantem obruat,</p>
<p>Vicariam ni praestet Alcides opem.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-tertia.">
<head>6. <ptr target="#tn4" n="4"/>SCENA TERTIA.</head>
<p>ARTAVASDES. SVRENA. ASPATHMES.</p>
<p>SALVETE Proceres: túque Achaemenii altera</p>
<p>Spes Oche sceptri, sanguis ô Diuûm puer,</p>
<p><milestone unit="page" facs="111"/> Geniture Diuos. Suren. Frater vt saluus redis?</p>
<p>Artau. Surena, nostro Conse non impar Ioui</p>
<p>Vt te reuiso laetus! infidâ velut</p>
<p>Rate fluctuatus nauta, cùm digitis styga</p>
<p>Quatuor propinquam palluit, celsâ pharum</p>
<p>De turre spectat hilaris, & magno vocat</p>
<p>Clamore portum: Sic tibi pars ô mei</p>
<p>Rediuiuus adsum, mortis eductus specu,</p>
<p>Mihi superstes. Suren. Munus agnosco Deûm</p>
<p>Recepte frater: edito stabit iugo</p>
<p>Spectanda Superis ara, votiuo domus</p>
<p>Rutilabit auro: sospitem tanti est mihi</p>
<p>Reuidere vel sic fratrem. Aspath. At exactis frui</p>
<p>Liceat periclis: dulcis in portu est labor,</p>
<p>Narrare quantus hauserit vortex ratem:</p>
<p>Notare quâ te parte deprensum furens</p>
<p>Penè ad latentes fixerit scopulos notus.</p>
<p>Edissere aliquas Martis ambigui vices,</p>
<p>Quanto Canopus impete aequarit solo</p>
<p>Minantia astris saxa? quàm dirum fremant</p>
<p>Coacta sistro castra? quae chalybem manus,</p>
<p>Falcata turbo cisia quàm praeceps rotet?</p>
<p>Suren. Haec inter aras nempe narrabis Deo.</p>
<p>Nunc otiandum est: reliqua me patere exequi.</p>
<p>Succede tectis, patrium micâ larem</p>
<p>Saliente placa.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="page112-5scena-qvarta.">
<head>7. <milestone unit="page" facs="112"/> <ptr target="#tn5" n="5"/>SCENA QVARTA.</head>
<p>SVRENA. ASPATHMES. DATIS. HOSTANES.</p>
<p>---REGIS inuicti decus</p>
<p>Celebrate Ciues: pompa victorem vehat,</p>
<p>Reducem tumultu quanta Phlegraeo Iouem</p>
<p>Excepit astris, cùm per Enceladi minas,</p>
<p>Anguésque totus Mulciber toto Joue</p>
<p>Adactus iret: cùm sub Inarime Gigas</p>
<p>Semiustum vtrâque porgeret ripâ latus.</p>
<p>Aspath. Agis volentes: foenus est Regi dare,</p>
<p>Delato honore crescimus. Phoebo soror</p>
<p>Sic vacua reddit menstruo amplexu faces,</p>
<p>Et mox receptum melior ostendit iubar.</p>
<p>Datis. Adsunt, propinquant, puluis inuoluit diem.</p>
<p>Suren. Quae vox, & vnde? Aspath. Moenium vulgus tenet</p>
<p>Crepido summa; liber hinc vastum patet</p>
<p>Oculus in aequor. Fors & aduentans Ducum</p>
<p>Speculantur agmen. Suren. Audio festum canunt</p>
<p>Paeana litui. quisque stet iussus loco.</p>
<p>Parentis Oche primus amplexum petes:</p>
<p>Nos tua sequemur turba. Hostan. Composito gradu</p>
<p>Procedit ordo: Zephyrus afflatu explicat</p>
<p>Vexilla molli. Cerne quàm rutilet ferum</p>
<p>Clypeata classis, ingredi quidui putem</p>
<p><milestone unit="page" facs="113"/> Simulacra campis aerea, innato viros</p>
<p>Spirare ferro? Datis. Triste quàm titulis gemunt</p>
<p>Subacta regna. Memphis in lacrymas iit</p>
<p>Comam soluta: Nilus effractâ iacet</p>
<p>Inanis vrnâ: totus impactâ ruit</p>
<p>Apis securi: quot trophaeorum struem</p>
<p>Stridentia axe plaustra curuato trahunt</p>
<p>Viden’ vt superbos vincla captiuos premant,</p>
<p>Auróque miseros Scurra transuectet Duces?</p>
<p>Rex sequitur auro fultus, & quatiens sacram</p>
<p>Sublimis hastam. Hostan. Martis hos habitus putem,</p>
<p>Si visa recolo: namque Bistonio redux</p>
<p>Talis coruscat gurgite, & mundo imminens</p>
<p>Horrifica frameâ bella nutante excitat.</p>
<p>Datis. At iste vinctus fronde Phoebaeâ comas</p>
<p>Mauors triumphat: pace nam populos alit,</p>
<p>Praedâque Dominos orbis Arfacidas beat.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-qvinta.">
<head>8. <ptr target="#tn6" n="6"/>SCENA QVINTA.</head>
<p>SCVRRA. PTOLOMAEVS. OCHVS. PRINCEPS PERSARVM. SVRENA.
ASPATHMES.</p>
<p>PROCEDE praeda nobilis; tandem potes</p>
<p>Odisse turbam: nunquid aurum etiam times?</p>
<p><ptr target="#tn7" n="7"/>His te superbum torquis, & Regem facit.</p>
<p>Ptolem. O pompa! ô hostes! ô Dei! ô sceptra! ô Sapor!</p>
<p><milestone unit="page" facs="114"/> Scurra. Ingredere, non haec hora lamentis vacat.</p>
<p>Ptolem. Spectate populi, sortis exemplum & metus</p>
<p>Ptoleemaus cheu! rapior. Scurra. Et nectis moras?</p>
<p>Ochus. Quis te, quis genitor, mihi</p>
<p>Tandem restituit Deûm</p>
<p>Victis terribilem hostibus:</p>
<p>O quo fulmine fulguras!</p>
<p>O quo turbine fulminas</p>
<p>Nili diuitis accolas,</p>
<p>Et tot nomina numinum</p>
<p>Hortis vilia Persicis!</p>
<p>Salue reddite Persidi,</p>
<p>Tam maior Mareotico</p>
<p>Quàm par sydereo Ioui.</p>
<p><ptr target="#tn8" n="8"/>Pr. Pers. Aeterne Mithra cui super mundi plagas</p>
<p>Solium coronant igneo fratres globo:</p>
<p>Qui fulgurante flammea per aethrae volas</p>
<p>Asarota curru, quas tibi grates parem?</p>
<p>Viduata vigili tecta lustrasti face,</p>
<p>Saluóque magnos pignore implesti lares.</p>
<p>Tu spes secundas Imperî, Arsacidûm decus,</p>
<p>Ramum superbae nobilem aluisti domûs.</p>
<p>Ten’ video clari pignus augustum Patris?</p>
<p>Exurge, fili, propior amplexus cape:</p>
<p>Conscende currum, sanguinis pars regii</p>
<p>Perfruere parte gloriae; ingentes manu</p>
<p>Hinc aude habenas flectere: vt facias benè,</p>
<p>Diu ante discas facere, quod facies semel.</p>
<p>Ochus. Dum patrem Clymeneius</p>
<p><milestone unit="page" facs="115"/> Currus posceret igneos,</p>
<p>Audaci puer impete</p>
<p>Hinc, atque hinc radios tulit,</p>
<p>Mundo auriga inamabilis.</p>
<p>An considere patrio</p>
<p>Jnfans experiar iugo?</p>
<p>Pr. Pers. O docta virtus! Indolis magnae timor!</p>
<p>Macte puer, imperare qui refugit, potest.</p>
<p>Meis timere sed quid auspiciis queas?</p>
<p>Haec te quietâ pace felicem feret</p>
<p>Haec te per acies dextra securum teget:</p>
<p>Tu patriae ensis, fuero dùm clypeus tibi.</p>
<p>Sur. Aequale Superis, arbitri mundi caput.</p>
<p>Numen redona Persidi, & praesens manu</p>
<p>Famulos potente Dominus Arsacidas rege.</p>
<p>Dùm noua Gradiuo regna fulmineo metis,</p>
<p>Frustráque virtus Afra luctatur Deo;</p>
<p>Vetera tueri sceptra, & antiquos lares</p>
<p>Genius fideli promptus obsequio stetit:</p>
<p>Tuus ille Genius, patre quem coelo, arduo</p>
<p>Natura nisu peperit aequalem tibi.</p>
<p>Iam te recepto cedit, & magnam fugit</p>
<p>Subire molem: lassus Alcides velut</p>
<p>Reddidit Atlanti pondus immensum poli.</p>
<p>Pr. Pers. Egisse laetos pace tranquillâ dies,</p>
<p>Surena, populos audio: hàc fidem probas.</p>
<p>Aspath. Rex summe Regum, cuius ad nutum tremit</p>
<p>Quodcunque nascens Phoebus, aut moriens videt:</p>
<p>Dum te Canopi bella, dum Thebae tenent,</p>
<p>Hosti inuidere licuit, & periit tuis</p>
<p>Translata vultûs illa maiestas sacri.</p>
<p><milestone unit="page" facs="116"/> Ni misera fieret Memphis, & patiens heri</p>
<p>Nunquam Saporis maior aspectu foret.</p>
<p>Solamen idem cladis, & cladem dabas.</p>
<p>Tandem ergò victor hoste prostrato redux</p>
<p>Tua tecta, non aequata coelo marmora,</p>
<p>Caesásque Hymetti culmine, aut Libani trabes:</p>
<p>Sed maius aliquid, Ciuium pectus subi.</p>
<p>Amor hîc satelles regium stipat latus:</p>
<p>Idémque somnos fidus excubitor regit.</p>
<p>Non ille blando fucat insidias dolo,</p>
<p>Pulcrum vt rigente toxicum gemmâ bibas.</p>
<p>In ista Reges atria affectant viam,</p>
<p>Reperêre pauci: vincere armato nefas:</p>
<p>Admittit ingens singulos tantùm locus.</p>
<p>Dignam Sapore Regiam Ciues damus</p>
<p>Domino, & Parenti. Prin. Pers. Grata quae paucis patet:</p>
<p>Mihi spero praesens faciet aeternam dies.</p>
<p>Ochus. Quàm dulce strepitus inter armorum, Pater,</p>
<p>Laudum acroama! Currus hic quanti stetit?</p>
<p>Prin. Pers. Stetit Oche magno: peperit has virtus rosas</p>
<p>Sed ante spinis horruit culmus ferox.</p>
<p>Placentne, fili, quae vides? Ochus. Certè, Pater.</p>
<p>Prin. Pers. Haec & parandi placeat asperior modus.</p>
<p>Non iacet in ostro gloriae, auratum fugit,</p>
<p>Laqueare virtus, inter epulonum dapes,</p>
<p>Calybonióque pectus immersum mero</p>
<p>Habitare nescit. Ochus. Nam quid est virtus, Pater?</p>
<p><milestone unit="page" facs="117"/> Prin. Pers. Natam Tonantis Oche, Reginam puta,</p>
<p>Ditem, venustam, quam tibi sponsam volo.</p>
<p>Ochus. Eiús-ne prohibes, Genitor, aspectu frui?</p>
<p>Prin. Pers. O si videres, Oche, quàm puri faces</p>
<p>Subderet amoris! Nate dum molle es lutum,</p>
<p>In vtrunque flecti cereus, Dominam occupa,</p>
<p>Et irremisso stringe complexu puer:</p>
<p>Iuuenta laeues cúmque signabit genas,</p>
<p>Curaeque grandes pectus implebunt viro:</p>
<p>Cùm tarda senio membra frigebunt graui,</p>
<p>Haec prima libet, vltima & seruet tuos</p>
<p>Virtus amores: si quid exemplo pater,</p>
<p>Si valeo meritis sequere quam facio viam.</p>
<p>Hinc currus iste, quôque nil melius sonat</p>
<p>Laudum acroama. Ochus. Laetus imperia exequar,</p>
<p>Patrióque figam tutus in passu pedem.</p>
<p>Ptolem. Audis Osiri? Prin. Pers. Nam quid exclamat reus?</p>
<p>Ptolem. O sancta Coniux! Prin. Pers. Naenias vmbris canit.</p>
<p>Ptolem. Hominum pudor Deûmque, surgenti tuos</p>
<p>Nato furores inde, sic patrium bibit</p>
<p>Echidna virus; antra rugitu quatit</p>
<p>Suppar Leoni catulus, & praedas agit</p>
<p>Non sponte crudus: nempe virtutis tibi</p>
<p>Blandita species? nempe virtutem citas?</p>
<p>Prin. Pers. Ptolemaee. Ptolem. Laruam pone, virtutem vocas</p>
<p><milestone unit="page" facs="118"/> Aliena rapere sceptra? quà sua sit furor</p>
<p>Inferre stragem? pace gaudentes suâ</p>
<p>Vexare populos? Nam quòd Aegyptus luit</p>
<p>Hâc strage crimen? Vidit augustos Deûm</p>
<p>Fumare iam non ignibus thalamos suis;</p>
<p>Factura coelo marmora inuidiam, inclyta</p>
<p>Monumenta Regum dirui, cineres noto</p>
<p>Spargi sepultos, oppida in segetem seri.</p>
<p>Quoties suorum sanguinem Nilus bibit,</p>
<p>Et discolore fluxit ignotus vado</p>
<p><ptr target="#tn9" n="9"/>Per ora septem? Pr. Pers. Victe. Ptolem. Fortunam
exprobras;</p>
<p>Vicisti, & illud prosperum in miseros scelus</p>
<p>Virtus vocatur. Maria si paucis tenent</p>
<p>Lembis Philetae, maria praedones habent,</p>
<p>Rapit arma mundus, vltima in captos fremit</p>
<p>Supplicia. Sed tu mille qui ratibus potens</p>
<p>Praedare, qui per signa composito agmine</p>
<p>Ducis Philetas, Rex es, & felix latro</p>
<p>Palam impudente ferculo praedam vehis.</p>
<p>Pr. Pers. Captiue. Ptolem. Non sum: non subit virtus iugum.</p>
<p>Tu verte regna, solium in occulto mihi est,</p>
<p>Vbi Imperator animus, & rerum arbiter</p>
<p>Aequato vtranque iure fortunam regit.</p>
<p>Non insolente laeta me typho extulit,</p>
<p><ptr target="#tn10" n="10"/>Non premet iniqua. Nil agis belli artifex,</p>
<p>Superbe victor, non facit miserum dolor,</p>
<p>Non vincla seruum: libera & potens sui</p>
<p>Tua furta, fastus lingua condemnat tuos.</p>
<p>Pr. Pers. Etiam in catenis? Ptolem. Nempe quae mentem
implicant?</p>
<p><milestone unit="page" facs="119"/> Prin. Pers. Ten’ ire curru sub meo nescis? Ptolem.
Scio.</p>
<p>Pr. Pers. Qualis videre? Ptolem. Quantus in proprio steti.</p>
<p>Pr. Pers. Et absque regno? Ptolem. Regna seruaui mea.</p>
<p>Pr. Pers. Patriâ remotus? Ptolem. Mundus in patriam patet.</p>
<p>Pr. Pers. Vincto patebit? Ptolem. Liber est qui se tenet.</p>
<p>Pr. Pers. Clausus tenebis? Ptolem. Exitum corpus dabit.</p>
<p>Pr. Pers. Manere cogam. Ptolem. Cogere vt viuam potes?</p>
<p>Pr. Pers. Possum vt miser sis. Ptolem. Est miser qui scit mori?</p>
<p>Pr. Pers. Moriere. Ptolem. Fessae littora minaris rati.</p>
<p>Pt. Pers. Ratem ante quatiam. Ptol. Mortis imminues metum.</p>
<p>Pr. Pers. Metuenda ponam. Ptolem. Terminus mors est mali.</p>
<p>Pr. Pers. Non terminanda. Ptolem. Mortuis etiam imperas?</p>
<p>Pr. Pers. Et facio miseros. Ptolem. Esse quos nihilum reor.</p>
<p>Pr. Pers. Abripe satelles, carcere superbum doma.</p>
<p>Ptolem. Axis rotatum cernis inuersi globum:</p>
<p>Vt tam imus ille radius argento nitet,</p>
<p>Quàm qui supremus? Pr. Pers. Fecit hic currus sophum.</p>
<p>Ptolem. Facisset & te! nam Sapore dum ebrius</p>
<p>Ridente stolidum proluis pectus dolo</p>
<p><milestone unit="page" facs="120"/> Jmpune felix, voluitur vitae rota,</p>
<p>Voluitur, & ima turbine inopino petes,</p>
<p>Qui spes in alto credulus figis gradu.</p>
<p>Prin. Pers. Veto plura: qui sim, faxo, quid possim scias.</p>
<p>Jmperia ruere, ludere in Regum caput,</p>
<p>Mundum arbitrari, regere naturam meum est.</p>
<p>Ego magna coeli cura, fortunae timor.</p>
<p>Ptolem. Vocas ruinam, casus ex alto placet.</p>
<p>Prin. Pers. Include miles nocte lethaei specûs:</p>
<p>Timere discat. Ptolem. Praeeo quò sequi potes.</p>
<p>Prin. Pers. Proceres in Arcem: vota coelicolûm patri</p>
<p>Properemus, inde laeta nos capiet quies.</p>
<p><hi rend="bold"><ptr target="#tn11" n="11"/>CHORVS MILITVM TRIPVDIANTIVM.</hi></p>
<p>DICITE ter io, ter io Paean;</p>
<p>Tempora viridi cingite lauro.</p>
<p>Jn sua saluus Regna Sapores,</p>
<p>Jn sua victor Regna Sapores</p>
<p>Turmas domito ducit ab hoste:</p>
<p>Dicite ter io, ter io Paean.</p>
<p>Palmis alacres onerate manus</p>
<p>Sapor exuuiis clarus opimis,</p>
<p>Hominum victor, Diuûmque Sapor</p>
<p>Phario Arsacidas orbe reducit:</p>
<p>Dicite ter io, ter io Paean.</p>
<p>Periit luteo ventre Canopus,</p>
<p>Latrare timet mutus Anubis,</p>
<p><milestone unit="page" facs="121"/> Iacet aeternùm perditus Apis,</p>
<p>Cessêre meo menstra Sapori:</p>
<p>Dicite ter io, ter io Paean.</p>
<p>Phario non sic aequore victrix</p>
<p>Tua progenies Cyre reuertit.</p>
<p>Non truncati sic fraude ducis</p>
<p>Cecidit Babylon victa Dario.</p>
<p>Dicite ter io, ter io Paean.</p>
<p>Millia centum millia mille</p>
<p>Strata per amplos voluuntur agros:</p>
<p>Et qui Satrapa; quique Tribuni</p>
<p>Mento exanimes tetigêre solum.</p>
<p>Dicite ter io, ter io Paean.</p>
<p>Non sua Nilum purpura tinxit.</p>
<p>Et violento scandit inundans</p>
<p>Vortice iussus, nec foecundi</p>
<p>Cumulos limi sparsit in arua:</p>
<p>Dicite ter io, ter io Paean.</p>
<p>Huc ô Iuuenes Martis alumni:</p>
<p>Huc agricolae telluris amor:</p>
<p>Huc artificum daedala virtus,</p>
<p>In dona Sapor pretiosa fluit:</p>
<p>Dicite ter io, ter io Paean.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="page122-actvs-secvndvs.">
<head>10. <milestone unit="page" facs="122"/> ACTVS SECVNDVS.</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-prima.-1">
<head>11. <ptr target="#tn12" n="12"/>SCENA PRIMA.</head>
<p>SAPOR. ASTYAGES. ROXANES.</p>
<p>QVAE monstra narras? sceptra quis ludit mea</p>
<p>Inopinus error? fare, si saluum cupis,</p>
<p>Rem pande, ne quà crescat exoriens malum:</p>
<p>Praeire decuit, proximum est properè sequi.</p>
<p>Roxan. Te mithra, si fas, vósque siderei globi</p>
<p>Fratres Saporis, testor vndantes agris.</p>
<p>Vidi phalanges, & triumphanti agmine</p>
<p>Explicita victae spolia telluris trahi:</p>
<p>Ex quo Artauasdes Ciuium turmas redux</p>
<p>Accinit vrbe. Sap. Perfidum, ingratum caput,</p>
<p>Quis te Sapori reddat irato Deus?</p>
<p>Nemo ire vetuit? nemo compressit gradum?</p>
<p>Roxan. Quin ire miles iussus imperio tuo.</p>
<p>Sapor. Meo? at sequebar iunctus homotimis feras,</p>
<p>Auiáque cursu nemora lustrabam procul.</p>
<p>At vbi pyropis currus eois flagrans?</p>
<p>Roxan. Vanuit in auras. Astya. Turba captiui gregis?</p>
<p>Roxan. Erepta nobis. Sapor. Ecquis hoc viuo nefas</p>
<p>Potuit Sapore: Asty. statuae semihominis Dei</p>
<p><milestone unit="page" facs="123"/> Radiata gemmis? Roxan. Periit. Sapor. Astrorum faces</p>
<p>Dei estis? ô qui lucidum accendis iubar</p>
<p>Spectator orbis, fratris hausisti probrum</p>
<p>Torpente inultus dexterâ: coeli pudor,</p>
<p>Quis scandere astra, quis me anhelantes vetat</p>
<p>Flectere iugales, pérque monstrorum orbitam</p>
<p>Tua aestuosis membra partiri feris?</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-secvnda.-1">
<head>12. <ptr target="#tn13" n="13"/>SCENA SECVNDA.</head>
<p>ARTAVASDES. SAPOR. ROXANES.</p>
<p>TV quod iuberis regias exple dapes,</p>
<p>Aurea choaspes dona deprompsit recens.</p>
<p>Tu militem arma; sequere tu, Astyagem iuuat</p>
<p>Reuocare ab agris. Roxa. Cernis intentum tibi</p>
<p>Rex Artauasdem? regias loquitur dapos.</p>
<p>Sapor. Ten’ video Regum proditor:? Artau. Superi! quid hoc?</p>
<p>Sapor. Caput execrandum. Artau. Coelites vestram fidem!</p>
<p>Sapor. Quid parricida, quid stupes? Artau. Hic est Sapor?</p>
<p>Sapor. Ego perduellem miseram? Artau. Quis te hùc Deus:</p>
<p>Sap. Attonita voce verba quid trepidâ iacis:</p>
<p>Artau. Rex magne, num te regio liqui in toro?</p>
<p>Sapor. Faxo relictum sentias. Artau. Jnter dapes:</p>
<p><milestone unit="page" facs="124"/> Sapor. Etiam-ne ludis? Artau. Iussa num tua exequer?</p>
<p>Sapo. Hoc imperaram debitum Diti caput?</p>
<p>Artau. Feci imparata. Sapor. Nam coëgisti Magos</p>
<p>Satrapas? Artau. Coëgi. Sapor. Nam meus victum tulit</p>
<p>Triumphus aurum? Artau. Et fercula, & spolia, & duces.</p>
<p>Vidi ipse, vidi cùm paludatus Sapor</p>
<p>Rutilaret auro, pérque Persepolis vias</p>
<p>Victore pompam duceret curru arduus,</p>
<p>Blandúsque patrio luderet natus sinu.</p>
<p>Roxan. Delira loqueris: ipse ego syluis pedem</p>
<p>Referre monui, reddidi castris ego</p>
<p>Legione vacuis. Artau. Rex in vrbem non iit?</p>
<p>Roxan. Et quaeris? Artau. Hodie? Roxan. Somnias. Artau. Non est
Sapor,</p>
<p>Vel ego Artauasdes. Sapor. Esse me qui sim negas?</p>
<p>At faxo discas, cúmque detractâ cute</p>
<p>Sulcata ferro latera porriciam in rogos</p>
<p>Dirum cadauer: parce, clamabis, Sapor,</p>
<p>Ego sum Artauasdes proditor. Miles rape,</p>
<p>Consume in vno vincla, dùm surgant cruces.</p>
<p>Artau. Vincla innocenti? Sapor. Rapite. Artau. Quid sceleris
luo?</p>
<p>Sapor. Crudele fatum! post tot aggestas opes,</p>
<p>Tot decora honorum, pérque praeteriti gradus</p>
<p>Post Spem futuri, prodor! ô coelum! ô Dei!</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="page125-14scena-tertia.">
<head>13. <milestone unit="page" facs="125"/> <ptr target="#tn14" n="14"/>SCENA TERTIA.</head>
<p>MEGABIZVS. SAPOR. ASTYAGES. ROXANES.</p>
<p>IMPERIA Regum nemo properauit satis,</p>
<p>Reuoca Artauasdem miles, innectit moras</p>
<p>Iussus homotimos ducere. Hîc credo duces</p>
<p>Miscere ludis seria, & mimum dare</p>
<p>Vrbe occupatâ: nempe cùm scierit Sapor</p>
<p>Quos ille ludos? Roxan. Cernis hîc adstat Sapor.</p>
<p>Megab. Nuper probassem ludicra, in castris cohors</p>
<p>Quando otiosa sedit, & pompae diem</p>
<p>Optauit hilaris; seria hoc tempus vocat.</p>
<p>Astia. Tibi, perduellis, ludicrum est Regem sequi,</p>
<p>Regem tuer? Megab. Quisquis es laruam exue,</p>
<p>Ne ficta veros forma per luctus cadat.</p>
<p>Sapor. Haec tu Sapori proditor? Megab. Verus Sapor</p>
<p>Quae vera faciet. Túque solliciti metus</p>
<p>Astyage patris, regiae dùm te iubet</p>
<p>Aulae Artauasdem reddere, & grandi tonat</p>
<p>Iras tumultu, ludis? Astya. Vrbanos ego</p>
<p>Te facere ludos, te palatinos negem?</p>
<p>Megab. Redite in vrbem, Rex iubet: nemo mouet?</p>
<p>Sap. Moueo ego, ciues, saxáque, vrbémque eruo.</p>
<p><milestone unit="page" facs="126"/> Megab. Tu siste; ahenas, miles, obiicito fores,</p>
<p>Dum narro Regi fabulam. ---</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-qvarta.">
<head>14. <ptr target="#tn15" n="15"/>SCENA QVARTA.</head>
<p>SAPOR. ASTYAGES. ROXANES.</p>
<p>---OBIICIAT fores</p>
<p>Adamante clausas, rigeat aetnaeus chalybs</p>
<p>Suáque ipse in aera Mulciber totus fluat,</p>
<p>Ibo Sapor, ibo, & euertam omnia:</p>
<p>Quantúmque coelo verticem aërium ferunt,</p>
<p>Tellure tantùm saxa tenebrosâ obruam.</p>
<p>Hùc tela, & arcum. Iuppiter si quid polo es,</p>
<p>Sic Artauasdem liceat vlcisci precor</p>
<p>Vt tela neruo taxus adducto vibrat.</p>
<p>Vos ite Proceres, militem victo mihi</p>
<p>Glomerate mundo, qualis Actaeas minax</p>
<p>Xerxes per vrbes tonuit, haud haeres minor</p>
<p>Jta fulminabo, fundet armorum globos</p>
<p>Pede pulsa tellus; omnia Saporem audiunt.</p>
<p>Roxan. Jn vrbe saeuit fugere quod tentas malum.</p>
<p>Hàc prouidendum est. Astya. Dicis: acciri tamen</p>
<p>Hùc ante, genitor, è catenatâ iube</p>
<p>Pharium cateruâ militem: is pleno sapit</p>
<p>Pectore, quietem rebus & dubiis feret.</p>
<p>Roxan. Fugisse vinctos ecquid audisti duces?</p>
<p>Astya. Queis nulla durum temperat virtus iugum.</p>
<p><milestone unit="page" facs="127"/> Maiora Amyntas spirat. Hic ille est, pater,</p>
<p>Cui gratulatus frontis aspectum aureae,</p>
<p>Oculíque fulgur, & verecundo genas</p>
<p>Rubore tinctas, plebe captiuâ erutum,</p>
<p>Non indecoro stare iussisti gradu.</p>
<p>Roxan. Vincta cohortis fors & indicium dabit,</p>
<p>Nisi fugit ipse. Sapor. Vade veloci viâ</p>
<p>Roxane, saltem tadii fallet moras.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-qvinta.-1">
<head>15. <ptr target="#tn16" n="16"/>SCENA QVINTA.</head>
<p>ASTYAGES. SAPOR.</p>
<p>PERMITTE Genitor, pectus audaci impleam</p>
<p>Puerilo curâ, teste dùm sedes vacat.</p>
<p>Sapor. Secede Miles. Fare pars melior mei,</p>
<p>Regem putaris publicè, patrem domi.</p>
<p>Astya. Jnopina regni fata, mutatas vices,</p>
<p>Pompam sinente cernis ereptam Deo,</p>
<p>Trepidósque ciues: Rebus haec subitis salus,</p>
<p>Et certa spes est, esse quòd subitae solent.</p>
<p>Vbi se iste fluctus frangat, haud equidem auguror,</p>
<p>Vbi ponat aestum. Sapor. Vbi iussero: ingratâ ferox</p>
<p>Vndabit vrbe, pérque Persepolis fora</p>
<p>Inimica tristi capita torrente auehet.</p>
<p>Norint Saporem. Astya. Genitor, hoc primum rogo,</p>
<p>Animo imperemus: nulla consilium vtile</p>
<p><milestone unit="page" facs="128"/> Dedit ira: lentus statue quae peragas citus:</p>
<p>Saeuire parce, causa dùm morbi latet.</p>
<p>Non punit ira saepe, sed refricat scelus.</p>
<p>Sapor. Ita vindicari ciuium prohibes nefas?</p>
<p>Astya. Hoc mentis aestu tempera. Sapor. Hoc suades mihi?</p>
<p>Astya. Meliùs timetur qui remissè vindicat.</p>
<p>Venena colubri quis pede irato terit?</p>
<p>Simul ista regni posuit inuentor Deus,</p>
<p>Aulam, atque fraudes: perfidos capit, aut facit.</p>
<p>Quâ parte tutus esse vis, illâ time.</p>
<p>Secura nimiùm corda se prodi volunt.</p>
<p>Sic nauta totos nullus explicuit sinus,</p>
<p>Quin contrahendis apparet velis manum.</p>
<p>Sanum, quietúmque aequor ex aequo malum est.</p>
<p>Vbi nil nocet, nocere quod possit, subest.</p>
<p>Alios proinde casus affligat repens,</p>
<p>Tibi nil repens sit; sortis humanae vices</p>
<p>Animo occupatas consilî è speculâ aspice.</p>
<p>Sapor. Quàm, nate, monstras rebus obscuris viam?</p>
<p>Astya. Hominum ipsa prodit natio, & Regum status.</p>
<p>Scis magica, genitor, robora: hàc pando metum,</p>
<p>Si rite quid mens augurat: verbi minax</p>
<p>Fremitus trementem saepe turbauit styga,</p>
<p>Pauidósque in auras traxit insolitas Deos.</p>
<p>Illusit oculis sape, & artifici manu</p>
<p>Mentita veris ora simulauit notis.</p>
<p>Genitor quid haeres? quisquis imperium inuidet</p>
<p>Magus Sapori, fictus ingreditur Sapor,</p>
<p><milestone unit="page" facs="129"/> Vmbrâque ciues ludit ignaros doli,</p>
<p>Satrapûmque sanctam perdit impostor fidem.</p>
<p>Hàc proditorem, genitor, hàc fraudem time.</p>
<p>Sapor. Astyage vincis: Ninyam hoc mater dolo,</p>
<p>Hoc Oropasta Mergidem regno expulit.</p>
<p>Effare prudens nate quae fieri velis.</p>
<p>Astya. Elisa vulnus vulneri serpens ferat:</p>
<p>Mors vnde, ab iisdem vita visceribus fluat.</p>
<p>Conquire lectos vrbe populosâ Magos,</p>
<p>Blandóque coecas exprime insidias sono.</p>
<p>Si resilit, & luctatur educi malum,</p>
<p>Verum fateri cogat admotus dolor.</p>
<p>Sapor. Periculosam voluis Astyage aleam.</p>
<p>Spectro tenetur aula, suppositum colit</p>
<p>Ciuis tyrannum, conscius fraudis Magus</p>
<p>Prospectat arma; quam mihi mentem facis?</p>
<p>Astya. Cautè extrahenda est turba: fors alacres dabit</p>
<p>Nil triste metuens animus. Inuéni, Pater,</p>
<p>Quî deuocentur: fraudibus nam quis vetet</p>
<p>Obiicere fraudes? Commodùm nobis redit</p>
<p>Roxanus, vni si iubes credam arbitro</p>
<p>Quodcunque tutus suggerit menti dolus.</p>
<p>Sapor. Placet, experire: nota Roxanis fides.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-sexta.">
<head>16. <ptr target="#tn17" n="17"/>SCENA SEXTA.</head>
<p>ROXANES. SAPOR. ASTYAGES.</p>
<p>REX magne, pharius huc gradum miles tulit,</p>
<p>Vt imperasti. Sapor. Tota non fugit cohors</p>
<p><milestone unit="page" facs="130"/> Super vnus esse potuit: admitti placet.</p>
<p>Roxane pectus interim fidum proba,</p>
<p>Exequere quicquid natus arcanum iubet.</p>
<p><ptr target="#tn18" n="18"/>Roxan. Committe Princeps: si putas fidum, facis.</p>
<p>Astya. Hoc placuit vnum: castra confestim pete,</p>
<p>Notósque vultus veste simulata tege.</p>
<p>Vrbem pererra tacitus, agglomera magos,</p>
<p>Omnésque muris aede vicinâ occule;</p>
<p>Jndeprehenso castra quò subeant gradu</p>
<p>Vbi alta vigilem merserit turmam quies.</p>
<p>Prudens susurros vrbis intereà ebibe,</p>
<p>Aulaeque strepitus: qualis & quantus Sapor</p>
<p>Visus per vrbem? num quis Astyagem petat,</p>
<p>Num qui Artauasdem? te quoque optari audies.</p>
<p>Roxan. Cui visa referam? Astya. Iunctus haerebo patri.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-septima.">
<head>17. <ptr target="#tn19" n="19"/>SCENA SEPTIMA.</head>
<p>SAPOR. ASTYAGES. AMVNTAS.</p>
<p>CAPTIVE, quò se socia proripuit phalanx?</p>
<p>Amynt. Rex magne fraudis nescium pectus rogas.</p>
<p>Sapor. Tibi seruitutis terminum inuidit polus.</p>
<p>Amynt. Qui seruitutem iussit, hîc retinos Deus.</p>
<p>Sapor. Seruire Superûm liberos vllus iubet?</p>
<p><milestone unit="page" facs="131"/> Amynt. Seruire me vult qui tibi palmam dedit.</p>
<p>Sapor. Palmam meae fortuna virtuti dedit.</p>
<p>Amynt. Humana casu reris incerto rapi,</p>
<p>Et fortuitos astra metiri impetus?</p>
<p>Melioris orbes legis imperium rotat</p>
<p>In séque gyro volui inoffenso iubet:</p>
<p>Custode nec fas stare semoto ordinem.</p>
<p>Jlle ille terram librat, vt vacuo insidens</p>
<p>Circùm ambientes Solis excipiat faces:</p>
<p>Vt mollienti maria stagnentur freto</p>
<p>Refusa campis: pendulus coelo vapor</p>
<p>Constipet vndas: Inde truculentum tonat:</p>
<p>Hinc vorticosus equitat Oceano Notus,</p>
<p>Contráque Boreas murmure aduerso fremit:</p>
<p>Hinc & tremente terra succussu labat;</p>
<p>Ardéntque busto montium arcano iuga:</p>
<p>Hinc diues vndae vena medicatae fluit.</p>
<p>Nil vacat ab illo, maior immenso licot</p>
<p>Porrigitur opere, déque sublimi aethere</p>
<p>Speculatus, hominum fata moderatur vigil.</p>
<p>Nec fas latere: Gnossii coecus specûs</p>
<p>Molire latebras, claustra tercentum obiice,</p>
<p>Indomitum ahena turris opponat latus,</p>
<p>Penetrabit, ibit, cordis & rupto aggere</p>
<p>Tacitos recessus aure non tardâ hauriet.</p>
<p>Sapor. Negotiosum miles informas Deum.</p>
<p>Amynt. Stabilis moueri cuncta sub pedibus iubet:</p>
<p>Elementa verbo format, & nutu regit.</p>
<p>Dextra potentis opibus animantum greges,</p>
<p>Quae vacua volucri spatia remigio secant,</p>
<p>Bifidóque findum vngue telluris solum.</p>
<p><milestone unit="page" facs="132"/> Liquidaeque ciues squameos pascit plagae.</p>
<p>Huic alta arenas maria numeratas vehunt,</p>
<p>Et aura iusso ventilat syluas modo:</p>
<p>Legémque Tigri posuit, & Nilum incitans</p>
<p>Huc surget vsque, dixit, aestiuus tumor.</p>
<p>Hominum-ne curam ponat ignauus parens,</p>
<p>Casúque natos, arte fortunam regat?</p>
<p>Huic sceptra credit, rusticâ hunc claudit casâ,</p>
<p>Illósque vacuat, implet hos gazâ sinus.</p>
<p>Tibi palma cessit? lauream misit Deus.</p>
<p>Superata Memphis? iussit & vinci Deus:</p>
<p>Domino stat vni victor, & victus cadit.</p>
<p>Sapor. Delira loqueris, cuique mens propria est Deus:</p>
<p>Sibi quisque sortem moribus fingit suis.</p>
<p>Aut coeca vinctos fata mortales trahunt.</p>
<p>Nam bene bonis sit, nostra si curat polus.</p>
<p>Amynt. Tu de Pronoeâque reris, an dubitat, Sapor?</p>
<p>Bonis malè esse possit, aut malis benè?</p>
<p>Sic lux tenebras, vnda sic flammas alat,</p>
<p>Natura discors pariter aeternâ fide</p>
<p>Elementa nectat, Quamlibet sortem aestima</p>
<p>Vtentis animo, veniet aut fiet bona</p>
<p>Bono recepta pectore. Immiscet Deus</p>
<p>Secunda duris, laeta castigat malis,</p>
<p>Hîc pater, & illic: fortiter natos amat</p>
<p>Quos experitur. Certa generosos legit</p>
<p>Dux ad perîcla, vulnus athletas decet,</p>
<p>Fortia cicatrix ora nobilitat frequens.</p>
<p>Madescit animus otio, & recti impotens</p>
<p>Longùm supinat marcidos artus sopor:</p>
<p>Subit ille tandem crauis inexpertis rigor.</p>
<p><milestone unit="page" facs="133"/> Ne metue, molles & sui casus manent:</p>
<p>Dilatus est, si quem esse dimissum putas.</p>
<p>Astyag. Plebeia tantùm ludere in capita assolet</p>
<p>Fortuna, Regum sancta maiestas Deo.</p>
<p>Amynt. Deus aequat omnes: non legit titulos polus:</p>
<p>Rex, cerdo, miles, Satrapa, nascuntur Deo,</p>
<p>Moriuntur homines. Vincit hoc Regis status,</p>
<p>Quòd vindicantem primus incurrit manum.</p>
<p>Vt alta Libano cedrus, aut si qua inclytum</p>
<p>Fuscis cacumen nubibus tecta inserunt,</p>
<p>Aethrae trisulcas meliûs excipiunt faces:</p>
<p>Plebeia tantùm in capita desaeuit Deus?</p>
<p>Dic hoc Dario, certa Cambyses feret</p>
<p>Documenta, quique classibus iunxit freta.</p>
<p>Sapor. Obliqua me spectare fortuna audeat</p>
<p>Humana suprâ, proximum coelo Deum?</p>
<p>Amynt. Si scandere audes grauiùs ex alto cadis.</p>
<p>Sapor. Mea vertat vllus regna? Amynt. Qui fecit Deus.</p>
<p>Sapor. Mihi sceptra rapiat? Amynt. Qui dedit. Sapor. Hic vbi
Deus?</p>
<p>Amynt. Rex parce, spectat ille te. Sapor. Coelo euoca,</p>
<p>Iuuat meum videre victorem, iuuat.</p>
<p>Cernemus orbis regnum, & illustri exitu</p>
<p>Mundi sequentur sceptra victricem manum.</p>
<p>Me praeter vllus regnet in terris Deus?</p>
<p>Non haec Serapin aextra, non pharias Aues,</p>
<p>Hospitia Superûm, non Canem oppressit Deum</p>
<p>Amyn. Portenta stygii vana domuisti lacûs.</p>
<p><milestone unit="page" facs="134"/> Quos fecit error, sustulit Diuos furor.</p>
<p>At verum Olympo numen, astrorum sator,</p>
<p>Deus deorum domitor & Regum sedet;</p>
<p>Agnosce Princeps, subditum incurua caput;</p>
<p>Potente dextrâ frangere superbos potest</p>
<p>Solétque: grauis est ira quae coelo cadit,</p>
<p>Quid quae rebellem tangit? Sapor. Alieni sequar</p>
<p>Arbitria Regis? sceptra non mihi debeam?</p>
<p>Me timeat orbis, ego alteru, & Rex et Sapor?</p>
<p>Amynt. Odisse Reges vera quae faciunt, solent.</p>
<p>Discedo, at istud forte supremum audies.</p>
<p>Melior in aulâ revnet Arsaciâ caue,</p>
<p>Et sceptra coelo vindice immissus ferat;</p>
<p>Habere ab alio regna, cùm exciderint, scies.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-octava.">
<head>18. <ptr target="#tn20" n="20"/>SCENA OCTAVA.</head>
<p>PHARNABAZVS. SAPOR. ASTYAGIS.</p>
<p>REX magne, Phariae castra numerosus subit</p>
<p>Legatus aulae: dîa maiestas viris</p>
<p>Animúsque verbis maior: augusto putem</p>
<p>Superûm-ve natos sanguine, admitti rogant</p>
<p>Ad sacra, Princeps, ora; quid fieri placet?</p>
<p>Sapor. Hospitia Dotus apparet, mensam Badres.</p>
<p>Lautia Bagaeus: victi Achaemenios volo</p>
<p>Spectent honores populi, & auxilium boni</p>
<p>Facilesque praestent: donec occlusam Sapor</p>
<p>Pessum vrbem & aulam dederit. Asty. Irarum satis;</p>
<p><milestone unit="page" facs="135"/> Mihi crede curam hanc, dignus Astyage est labor</p>
<p>Externa magno regna moliri patri.</p>
<p>Sapor. Resiste fili: numen haec poscunt meum.</p>
<p>Gubernat astra Phoebus, & terras Sapor.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-nona.">
<head>19. <ptr target="#tn21" n="21"/>SCENA NONA.</head>
<p>ASTYAGES.</p>
<p>VERVM-NE, an animos coecus illudit fauor?</p>
<p>Nihil improbatur dedecet amicum nihil.</p>
<p>Quàm grauia Regiverba captiuus dabat!</p>
<p>Amor-ne, veritas ne consensum exprimat,</p>
<p>Addubito: certè placuit. Est coelo Deus</p>
<p>Qui fata Regum voluat, & facili manu</p>
<p>Imperia mutet? Viuat, & viuat sibi</p>
<p>Deus ille: nam quem cura regnorum coquat</p>
<p>Dices beatum? Nostra sed casu rapi,</p>
<p>Fluitare mundi gurgite incerto ratem;</p>
<p>Sed esse numen Regibus compar Deo,</p>
<p>Orbémque duplici stare sub Domino putes?</p>
<p>Deus est Sapores? sit licet Rex, & Pater</p>
<p>Natura, corpus, vita, vox, hominem sonat.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="scena-decima.">
<head>20. <ptr target="#tn22" n="22"/>SCENA DECIMA.</head>
<p>SVRENA. ASTYAGES.</p>
<p>ASTYAGE quas hîc solus innectis moras</p>
<p><milestone unit="page" facs="136"/> Faustúmque vitias patre deserto diem?</p>
<p>At ille vitis Lydiae, & platani aureâ</p>
<p>Recubans in vmbrâ, regias inter dapes</p>
<p>Felicitati deesse te queritur suae.</p>
<p>Astyag. Surena ludos agitis, intrusam audio</p>
<p>Regnare laruam: nemo secura abstulit</p>
<p>Ludibria Regum: sorte cum Domino impari</p>
<p>Capitis poriclo luditur. Suren. Solis faces</p>
<p>Adiuro, Princeps, fabulam hanc vestry cient</p>
<p>Vt fama, Satrapae: subitus attonitam quatis</p>
<p>Tumultus aulam, densus ad Regem coït</p>
<p>Statione miles liberâ: vlcisci petit,</p>
<p>Tu si redisses fors & vlcisci daret.</p>
<p>Astyag. Cui verba pectus perfidum? vidi nefas!</p>
<p>In castra adactum scelere Megabizi patrem:</p>
<p>Occlusa praesens claustra, & opposito aggere,</p>
<p>Vidi Saporem regiâ exclusum suâ.</p>
<p>Hoc ille Regum rector, hoc natus ferat?</p>
<p>Suren. Quòd olim amabas pignori oppone caput,</p>
<p>Supplicia non recuso si fraudem paro,</p>
<p>Si verè in aulam non penetrauit Sapor.</p>
<p>Astyag. Tu finge iura, vilis est Diuûm metus</p>
<p>Cui leuia Regum sceptra, cui nutat fides.</p>
<p>Sur. O Sol! ô astra! Magne regnator Deûm</p>
<p>Hoc hoc tridente verbera telo caput:</p>
<p>Fige, vre, lania, sum nocens, merui mori;</p>
<p>Nutante nam quid demorer vitam fide?</p>
<p>Astyag. Sic merita pensas? noster hoc meruit fauor?</p>
<p>Suren. Quod suspicando vindicas, Princeps, scelus?</p>
<p><milestone unit="page" facs="137"/> Quod crimen in te seruus admissum luo?</p>
<p>Astyag. Nempe Artauasdi frater addendus fuit.</p>
<p>Suren. Vtrunque vinclis perdoma, accedant scaphae,</p>
<p>Et quicquid vsquam est horridum, nullum dies,</p>
<p>Tormenta nullum pectoris retegent dolum.</p>
<p>Astyag. Secura loqueris? Suren. Mitte qui explorent fidem,</p>
<p>Qui patris ora, vocis agnoscant sonum.</p>
<p>Astyag. Magia finxit. Suren. Vester hanc potius Sapor</p>
<p>Tentarit artem; solus illudi potes:</p>
<p>Quis fallat omnes? Eia, dubitatum nimis.</p>
<p>Astyag. Fortuna pectus credulum quaeuis premat;</p>
<p>Surena fidei se dat Astyages tuae.</p>
<p>Quid machineris cogita, Regum polus</p>
<p>Inuigilat vltor. Suren. Quod times in me cadat.</p>
<p><hi rend="bold"><ptr target="#tn23" n="23"/>CHORVS.</hi></p>
<p>HOC habent in se miserum beati,</p>
<p>Esse quod nolunt miseri: secundam</p>
<p>Prima fortunae vocat aura; séque</p>
<p>Ebrium praesente bono, futuris</p>
<p>Proluit pectus, niueámque vitae</p>
<p>Aureâ sperat seriem catenâ.</p>
<p>His ferax pandit gremium irremissae</p>
<p>Cura naturae, rotat astra coelum,</p>
<p>Candido circùm micat igne Phoebus,</p>
<p>Parturit fruges inarata tellus,</p>