-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
Copy pathCrocus-Ioseph.xml
1838 lines (1837 loc) · 93.3 KB
/
Crocus-Ioseph.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<?xml-model
href="https://xmlschema.huygens.knaw.nl/translatin.rng"
type="application/xml"
schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"
?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="translatin0018" xml:lang="lat">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Comoedia sacra cui titulus Ioseph</title>
<title type="sub">Comoedia sacra cui titulus Ioseph, ad Christianae iuventutis institutionem iuxta locos inventionis, veteremque artem, nunc primum et scripta et edita per Cornelium Crôcum Amsterodami ludimagistrum</title>
<author>None</author>
<editor>Jan Bloemendal</editor>
<respStmt>
<resp>transcription</resp>
<name>Jan Bloemendal et al.</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<publicationStmt>
<publisher>Steelsius</publisher>
<pubPlace>Antwerp</pubPlace>
<date>1536</date>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl>
Identifier: <name>Crocus-Ioseph</name><lb/>
Short title: <title>Ioseph</title><lb/>
Year of first edition: <date>1536</date><lb/>
Author information:<lb/>
Alias: None<lb/>
Birth: c.1500, Amsterdam<lb/>
Death: 1550, Rome<lb/>
Floruit: None, Amsterdam<lb/>
<ref target="https://dwc.knaw.nl/crocus-cornelius/">Link</ref><lb/>
<emph>Dramata sacra, Basel, 1536</emph><lb/>
<ref target="https://books.google.nl/books?id=XP3Z8pc5P_MC / https://books.google.nl/books?id=4vok_qjjSJwC">Source link</ref>
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<textClass>
<keywords>
<term type="diction">verse</term>
<term type="genre">tragedy</term>
<term type="acts">5</term>
<term type="chorus">None</term>
<term type="medium">printed</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<div type="level1" xml:id="front">
<head>Front</head>
<p>/</p>
<p><hi rend="bold">Crocus, Ioseph</hi></p>
<p>Cornelius Crocus, Comoedia sacra cui titulus Ioseph, ad Christianae
iuventutis institutionem iuxta locos inventionis, veteremque artem,
nunc primum et scripta et edita per Cornelium Crôcum Amsterodami
ludimagistrum. Ex Genesios cap. 39. 40. & 41.</p>
<p>Abstine sus, non tibi spiro.</p>
<p>Antuerpiae in aedibus Ioan. Steelsii, Anno M.D.XXXVI. Cum Gratia
& Privilegio.</p>
<p>DIMETRI.</p>
<p>Haec scripta nobis, doctaque,</p>
<p>Et actitata aegre est simul.</p>
<p>Dum ludum amore patriae</p>
<p>Iterum aperimus, nec tamen</p>
<p>Ingrata, vini cantharo «5»</p>
<p>Dignata poetam patria est</p>
<p>Nec actione ephebulos</p>
<p>Cunctis probatos plurimum.</p>
<p>Vestris Thalia siccine</p>
<p>Facundus Atlantis nepos «10»</p>
<p>Aversus est farinulis?</p>
<p>Nihil ille iam facit noui</p>
<p>Qui sordido lucellulo</p>
<p>Captus, Stygem colit nigram,</p>
<p>Vmbris studens degeneribus, «15»</p>
<p>Curat Camoenas nobiles,</p>
<p>Aureamque virtutem nihil.</p>
<p>M. HENRICO THEO-dorici filio reipublicae
aemsteroda-<hi rend="italic">mae consuli uigilantissimo
patrono optime merito.</hi></p>
<p>Grates tibi persoluere</p>
<p>Thalia nostra gestiens</p>
<p>Dignas, opis non id suae</p>
<p>Opus esse sensit protinus,</p>
<p>Stupore languens pristino: «5»</p>
<p>Quod sordido lucellulo</p>
<p>Facundus Atlantis nepos</p>
<p>Captus, Stygi nigrae simul</p>
<p>Vmbris studens degeneribus</p>
<p>Seque et sorores sperneret. «10»</p>
<p>Tamen audet ornatissime</p>
<p>Tui fauore Mercuri</p>
<p>Tandem respirans, o meum</p>
<p>Henrice praesidium et decus:</p>
<p>Mittitque grata Comicos «15»</p>
<p>Numeros sacrosque nunc tuae</p>
<p>Recognitos spe gratiae.</p>
<p>Multis laborem saepius</p>
<p>Desideratum, iam tui</p>
<p>Fauoris auspicio datum. «20»</p>
<p>Cor. Crocus Aemsterodamus M. Martino Nivenio Aemsterodi virginum
Gertrudensium moderatori meritissimo S.P.</p>
<p>Optime praecipiunt Sapientes, Niveni charissime, optima primum, et
ab optimis discenda. Vera autem sapientia nihil esse melius abunde
nobis sacrae contestantur litterae, quare huius et primum esse debet
et praecipuum studium quum omnibus tum ante omnia Christianae
adolescentiae. Frustra enim vivitur, ni recte vivitur. Frustra autem?
Imo vero maximo nostro malo, ut melius fuerit iuxta Christi de Iuda
sententiam omnino non nasci. At vivendi recte sapere est et principium
et fons. Quid enim aliud vulcania arma, quibus Homerus Achillem suum,
Aeneam Vergilius, studiose adeo muniunt? Quid illae efficacis succi
herbae, quibus per media monstra ad vellum aureum penetratur? Quid
moly repertu difficillimum, sed contra omnia veneficia praesentissimum
antidotum? Quid laureus surculus, consilia omnia bene fortunans? Quid
denique aureus ille ramus, quo tuto etiam inferi adeuntur? Nisi
efficacissima sapientiae decreta, quibus obfirmatus animus, omnibus
fortunae telis, cupiditatum incantamentis, vitiorum monstris, evadit
superior, numini iam quam homini similior. Haec enim, inquit Sapiens,
amicos Dei et Prophetas constituit. Neminem enim diligit Deus, nisi
eum qui cum sapientia inhabitat. Sapientiorum 7. Et rursum, Nam per
sapientiam sanati sunt, quicunque placuerunt Deo a principio. O verbum
dignissimum quod exaretur in libro, vel plumbea lamina, stilo ferreo,
aut caelo incidatur in silice, quo semper oculis obversetur nostris,
et animo penitissime infigatur. Curatione opus est per sapientiam, ut
liberemur stultitia colligata in corde humano si Deo chari esse
volumus, ut</p>
<p>certe velle debemus omnes. Huc nos provocat aetas omnis, dum
posterioribus studiis, gravioribus, utinam etiam melioribus, priora
levitatis condemnamus. Negligimus pueri infantiae crepundia, ridemus
adolescentes pueritiae ludicra, iuvenes adolescentiae inconsulta
consilia et insanos repudiamus affectus, viri iuventutis dolemus tum
praecipitantiam, tum intemperantiam, senes superiorum aetatum et vitia
gemimus, et, cum sera iam poenitentia est, mutata cupimus. Atque adeo,
in eisdem saepe aetatibus affectus affectu, voluptas voluptate, libido
libidine, seu clavus clavo, paxillus paxillo, quod aiunt, pellitur.
Quin igitur, quum suapte vanitate, cuncta fastidium nobis sui
poenitentiamque subinde pariant, quumque aetas omnis ad sapientiam
properet, in tempore potius rebus nostris salutique consulentes,
operti saeculi discussis tenebris, malorum blandentium caliginem
abstergimus.</p>
<p>Nam ut subiiciamus paulisper oculis hominum vitam, quid ea est
omnis, nisi levissima bulla, aut inanis umbra, vel ut significantius
ait Pindarus, umbrae somnium? Procul si spectes, magnum quiddam esse
putes, quod hebeti videlicet sumus obtutu, ubi vero propinques,
evanescit. Ut autem foelix aliquid aut diuturnum videatur, stultitia
nostra facit atque aevi brevitas, quum quotidie nunc vita, nunc mors,
nunc risus, nunc lachrymae, nunc gaudia, mox luctus, nunc secunda, mox
adversa, hodie divitiae, cras inopia, hodie affluentia, cras egentia,
modo lucrum, modo damnum, modo honores, modo repulsae, gratia et
contemptus, amor et odium, pax et bellum assidue alternent, adeo
cuncta hic ad exagitandos miseros mortales armata sunt. Quo nimirum
animi tranquillitatem redimentes, infrugiferis mundi laboribus longa
salute dicta, potioribus incumbamus, atque ita potioribus, ut
praecipuis, ita praecipuis, ut solis. Primum, inquit Christus aeterna
sapientia, quaerite regnum Dei et iustitiam eius, et haec omnia
adiicientur vobis.</p>
<p>Fingamus nos in aeditiorem paulisper speculam subduci, ut quondam
fratrem suum subduxit Solon, ut rerum infra iacentium faciem, imo
fluctuantis mundi turbines, contemplemur,</p>
<p>mox seculi nos etiam pigebit pudebitque vel potius miserescet. Sed
omissis vitae incommodis, quae et odiosum fuerit referre, tam sunt
miseranda, et longum, tam sunt multa, aut verius innumera, vel illa
quae, veri inscitia, in homine dicuntur bona, quam nihil boni habeant
consideremus, sed paucis, ut hoc loco.</p>
<p>Ac primum, quae bonorum nomine sola vulgo censeri audimus, quaeque
in primis miseri mirantur mortales, nimirum opes quum magno labore
quaerantur, maiori cura serventur, maximo dolore amittantur, sintque
omnis flagitii et magistrae et ministrae, quid tandem boni habent, an
non potius mali plurimum? Ubi, inquit Christus, thesaurus tuus, ibi et
cor tuum. Et rursum: Quam difficile, qui pecunias habent, in regnum
Dei intrabunt ? Facilius est enim camelum per foramen acus transire,
quam divitem intrare in regnum Dei. Quid Salomone sapientius? Quid
eodem religiosius ac Dei amantius? Et tamen ad quantum religionis
Deique contemptum opum eum affluentia deduxit? Quam sapienter
deprecans, sive idem, sive alius quisquam sapiens Hebraeus.
Proverbiorum 30. Inopiam, inquit, et divitias ne dederis mihi:
suppedita mihi tantum victui necessaria, ne quando satur factus
mentiar, ac dicam: Quis est Deus? Neve per inopiam furtum committam,
et periurio polluam nomen Dei mei.</p>
<p>Quin Phocyon, quanquam ethnicus et tenuis, regiis ei Legatis magnam
auri vim dono afferentibus, recusavit accipere ac instantibus, ut
liberis saltem suis dari pateretur, respondit: si frugi esse vellent,
avitum eis agellum, quo ipse contentus clarus evaserat, suffecturum ad
honestatem; sin minus, nolle se ipsorum alere luxuriam. Quanto hic
sapientius quam Croesiani</p>
<p>nostri, verius quam Christiani, alioqui pauperis Christi discipuli,
et ad coelestis haereditatis possessionem vocati? Pecunia enim quasi
malis venenis imbuta, corpus animumque virilem effoeminat, inquit
Salustius. Et D. Paulus noster, Qui volunt ditescere, incidunt in
tentationem et laqueum et cupiditates multas, stultas ac noxias quae
demergunt homines in exitium et interitum. Si quidem radix omnium
malorum est studium pecuniae, etc. 1 Timothei 6. Quanto satius est
alteram manum implere cum tranquillitate quam utramque cum perpetuis,
iisdemque supervacuis solicitudinibus, ut iam de pernicie taceam,
quibus dies ipsi tenebrae sunt, et vita dolor et afflictio spiritus,
nempe</p>
<p><hi rend="italic">Dimidium quam sit toto praestantius,
atque</hi></p>
<p><hi rend="italic">Quanta sit utilitas malvae
asphodelique virentis,</hi></p>
<p><hi rend="italic">Haud norunt stulti.</hi></p>
<p>Non enim in abundantia cuiusquam vita eius est, ex his quae
possidet, teste ipsa veritate in Evangelio. Abunde dives est, qui
Christum summum bonum possidet, qui praetiosam illam margaritam bonae
mentis, qui defossum in agro dominico sapientiae thesaurum invenit,
qui a Christo aurum emit ignitum, probatum, divinorum eloquiorum, qui
bene gestorum substantiam recondit. Haec enim sola nullis fortunae
casibus obnoxia, sola abeuntem non deserunt Dominum.</p>
<p>Dives ille Evangelicus expleverat horrea frugibus et iam non de
servando, sed de fruendo cogitabat, et tamen audit a Deo: Stulte, hac
nocte animam tuam repetunt abs te, quae vero parasti cui cedent? Sic,
inquit, qui recondit sibi, nec est erga Deum dives. Et alias, Vae
vobis divitibus qui habetis consolationem vestram. Iam quid voluptas?
Esca, ut ait Plato, malorum? Quid nisi mera est insania, et phrenetici
risibus simillima? Dulce venenum, blanda pernicies, quae quum</p>
<p>insyncera est omnis vel ethnico poeta teste, tum etiam exigua ac
paulo mox aeternis cruciatibus luenda.</p>
<p>Nec secius hic interim luculentis damnosa iacturis, opum, formae,
valetudinis, temporis, famae, quodque maximum, bonae mentis. Quid
autem stolidius ac pecudi vicinius, quam hominem ratione praeditum
animal, divinum plasma, ad angelorum consortium, ad divinitatis
communionem destinatum, brutae et moriturae carni dedititium vivere?
Ut huic ad horam obsequare, a conditore, imo redemptore, imo
servatore, deficere? Ut haec perdite vivat, animam occidere? Ut haec
fluxis ac brevibus fruatur gaudiis, perpetuos tibi luctus comparare?
Vae, inquit Christus, vobis qui ridetis nunc, quoniam flebitis.</p>
<p>Respiciamus divitem epulonem, post breves voluptates aeternis
ignibus mancipatum, ne aquae quidem guttam ardenti linguae impetrare
posse, sed contra, audire opprobantem Abraham: Recordare quod ceperis
bona tua in vita tua. Vera et unica voluptas est, gaudium spiritus ac
purae conscientiae quam Salomon iuge dicit convivium.</p>
<p>Quid dicam de gloriae mancipiis, quavis bulla et inanioris et
levioris, pariter ac fugacioris? Qui hominibus, magis quam Deo,
placere dum student, dum laudari cupiunt, ad homuncionum opinionem
vivunt et quod est amentissimum, sui pretium de vulgi opinione
aestimant, pessimi iam olim tum vivendi, tum sentiendi autoris, et
cuius nihil sanum veteri veroque proverbio iactatum est.</p>
<p>At vae vobis, inquit Christus, quum laudarint vos omnes homines. Et
rursum: Quomodo vos potestis credere, qui gloriam a vobis invicem
accipitis, et gloriam quae a solo Deo proficiscitur non quaeritis?
Unicus autem honor est a Deo collaudari, certissimo iudice, et unico
kardiognèsV et munerario. Qui gloriatur, inquit beatus Paulus, in
domino glorietur. Non enim quem homines commendant, ille probatus est,
sed is quem Dominus commendat, cui soli debetur omnis laus, honor, et
gloria.</p>
<p>Longum hic foret caetera percensere, quae mundus immundus prae se
fert sublimia, satis ex his perspicere est, quam caecus error sit
mortalium utque dum umbris inhiant, res veras amittant. Maxime autem
huic malo affinis adolescentia ac iuventus est, quippe cuius
stultitia</p>
<p>comes est, stultitia autem ducit ad interitum. At sapientia lignum
vitae est cuicunque contigerit, et beatus est quisquis eam nactus
fuerit. Quam, quanta proinde diligentia docet filium suum
sapientissimus Salomon? Quam solicite inculcat et infigit? Quam
studiose commendat ut nunquam sibi in adhortando faciat satis, quasi
sapientiam amasse propemodum perdidicisse sit. Itidem ut Socrates,
perfectum sibi opus dicebat, si quem sua oratione ad sapientiae
studium reddidisset inflammatiorem.</p>
<p>Nos igitur utrunque, optime Martine, et docere Christianam pubem
tam salutarem sapientiam et ad eandem cohortari cupientes, ad eamque
rem non verba tantum, sed multo maxime exempla, non minus necessaria
quam apposita cognoscentes, delegimus ex optimis, nempe sacris longe
optimum pulcherrimumque Ioseph Patriarchae exemplum, et huius rursum
longe optimam mehercle pulcherrimamque partem et quae tenerae aetati,
quae gratis ac iucundis magis quam seriis capitur, facile sit et
iucundissima et gratissima futura, non equidem sine mente, reor, sine
numine Divum, ut quum ipsa rei gestae fide, tum narrationis voluptate
et grata, quod dici solet, brevitate inescati, cupide percipiant animi
dociles, teneantque fideles. Is enim et praeclarissimum sapientiae
exemplar est, et singulare documentum eum cui illa adest, omnibus
abundare virtutibus. Quod enim tandem virtutis genus esse potest,
cuius non specimen eius historia habet, perinde praestantissimum, ut
gratiosissimum? Adeo, ut quid cui praeferas, nescias atque ita clarum,
ut loqui quasi videatur.</p>
<p>Quis enim melius de prudentia praecipere queat, quam hic exemplo
docet suo, in quovis fortunae gradu? Quis verbis docere, quantam hic
erga omnis generis homines, cum quibus ei conflictari contigit,
iustitiae praestitit aequitatem? Temperantia vero et fortitudine
tanta, ut quae verbis fidem invenire non potuissent iis re ipsa fidem
fecerit. Quin, unico facto quatuor expressit virtutum fontes, dum ab
improbis herae amplexibus, debitae hero fidei respectu, et
continentiae amore, ambigui eventus periculo fortiter contempto,
prudenti fuga sese expedivit. Magni viri,</p>
<p>atque adeo maximi, caeteri patriarchae et prophetae, Abraham quidem
impigra fide, Isaac syncerae mentis puritate, Iaacob invicta laborum
tolerantia, atque alii, alius certae virtutis eminentia, maxime
suspiciendi, at hic omnibus, undecunque, ex æquo, summe admirandus.
Nisi quis eam forte contendet fuisse eximiam, quae in hoc, pene
dixerim supra fidem, fuit, in tam eleganti forma, tam lubrica aetate,
tanta facultate, castimonia, et, huius comes, nitor quidam gratiae,
quo factum est ut ab omnibus prae caeteris amaretur. Sed aeque sane
insignis, si non magis, illa, ante evangelium plane evangelicae
perfectionis, tum mansuetudo, qua summam fratrum iniuriam nec verbo
opprobravit, nedum vindicavit, imo cumulata pensavit beneficentia, tum
innocentia, qua gravissimam herae calumniam nec in carcere prodidit,
suam contentus excusasse ¢nait…an. Nec minus singularis illa
prudentia, qua tam gravem ac diuturnam famem mirabiliter coniectavit
venturam, mirabilius temperavit, summa vigilantia septennem commeatum
convehens, summa iustitia aequalitatem per omnes servans, oÙk ¥neu
™pieike…aj, qua sine inaequalis est aequalitas. Argumento est, simul
et magno nobis religionis documento, quod suum sacerdotibus, licet
idololatris, habitum voluit honorem. Denique summa integritate sibi
nihil, regi omnia acquirens ad publicum stabilimentum potestati, quae
omnis a Deo est teste Apostolo, tanto ante Apostolum consulens, non
ita ut popularis ac vani favoris studio speciem liberalitatis de
alieno largiendo mentiretur, rem ac virtutem negaret, sed ut parcius
insumerentur, quae in multos annos tum Aegyptiis, tum finitimis,
debebant sufficere. In summa, evenit mihi per huius virtutes
circumferenti animum, quod Paridi illi Lucianico in dearum iudicio,
qui negans sibi, in tanta divinarum formarum excellentia satis
constare posse iudicium aátai d, fisi, p©sai te Ðmo…wj kalaˆ, kaˆ oÙk
od’ Ópwj ¥n tij ¢pÕ tÁj ˜tšraj ™pˆ t¾n ˜tšran metag£goi t¾n Ôyin
¢posp£saj et quae sequuntur.</p>
<p>Huius ergo vitam, absolutissimum sapientiae exemplum et paraenesin
et pene dixerim exegesin, sic etiam tractavimus unius Dei Optimi
Maximi benignitate, ut non pauca sapientiae decreta adsperserimus,
tanquam absynthium melle praelitum, animo moribusque formandis non
parum conductura sÝn tù qeù in usum Christianae pubis, cui hic omnis
desudavit labor, ut mihi gradum iecisse videar, absit verbo invidia,
ad ethicam philosophiam, quam Socrates de coelo in</p>
<p>terram, D. Erasmus Roterodamus pridem in sermones et colloquia,
quibusdam exceptis, deduxit, sub oculos ac conspectum etiam puerorum
producendam quae qui cordi ac memoriae habuerit, facile vulgi, quo
nullum unquam pene fuit corruptius, ne apud ethnicos quidem, quod ad
opiniones de moribus attinet, evaserit dissimillimus. Quicquid enim
penitus inhaesit animo, id quisque vita exprimit, nec virtutem
constanter tueri potest, qui de turpi atque honesto nullis certis
opinionibus mentem imbuerit.</p>
<p>Neque tamen totam beati Ioseph vitam sumpsimus tractandam, nec enim
ea unius comoediae res foret, sed a tentatione dumtaxat herae usque ad
liberationem eius e carcere. Nam quo minus ad nuptias usque
perduxerimus, quum id postularet, praeter artis rationem, etiam ipsa
actuum ut a nobis concepta erat distributio, fecit primum insignita
illa, quam nosti, ingratitudo, ad quam deinde accessit graviorum
studiorum necessitas, et alioqui satis, quod ad hanc historiae attinet
partem, exempli pueris propositum visum est. Nec est tamen quod quis
praeter artem factum ob id cavilletur, quando comico satis est in
laetum exitum rem deducere, ut testantur praeter Graecas non paucae
Plautinae comoediae nominatim Capteivei. Illud magis movere iure
posset, quod duas historiae partes in eandem conclusimus actionem,
longo temporum intervallo distantes, nisi huius rei exempla, ut
Graecum Aristophanem taceam, apud Latinae etiam comoediae principes
Plautum ac Terentium extarent. Huius enim Heautontimorumenos,
comoediarum eius praestantissima, duobus diebus. Illius autem
Capteivei, etiam multis interpositis diebus agi finguntur.</p>
<p>Non sic tolerari potest, ut longe lateque dissita loca in unum
subito proscenium cogantur, qua in re per se absurdissima et nullo
veterum exemplo comprobata, nimium sibi hodie quidam indulserunt. Quod
si cui videbitur forte philosophica nimis, is cogitet, praeter quam
quod talis ipsa est historia, etiam ab optimis doctissimisque
iudicari, omnem Graecorum philosophiam ab Hebraeis, atque hoc in
primis Ioseph, esse profectam. Nihil hic iam opus arbitror, ut
pluribus opellam hanc meam commendem, quando et comoediam esse
ostendimus, et historiam, et quidem sacram, ut quicquid laudum utrique
tribuitur, tribuitur autem ab omnibus plurimum, plus etiam sacrae,
debeatur et huic nostrae, nisi quatenus utriusque laudem culpa
detrivimus ingenii, de qua re aliorum esto iudicium. Tantum illud
Lectorem admonuerim, quod suum monet Plinius, ut</p>
<p>subinde titulum legat, memineritque eum, non comoediam tantum, sed
eam sacram promittere. Volui equidem anser strepere inter olores, ut
audacia mea doctiorum segnitiem extimularem, cuiusmodi haud scio an
unquam alias copiosior, quam hoc aevo, fuerit proventus, quare saepe
mecum stomachari soleo, tam salutarem operam sic iacere neglectam.
Sunt in propinquo hic Cornelius Grapheus et Petrus Nannius
Alcmarianus, docti apprime homines, et facilitate carminis, et
inventionis promptitudine, et ingenii festivitate non vulgari. Sed ne
foris quaeram, sunt domi et ad manum, ut aiunt, in una nostra
Republica Aemsterodama, praeter alios publice etiam celebres, D.
Nicolaus Cannius a D. Erasmo Roterodamo non uno loco laudatus, M.
Iacobus Iusti filius, M. Ludolphus Hillebrandi filius, utrique hic
diligentissimi pueritiae formatores, ad hanc rem omnium opinione
appositiores. Ille autem etiam ad tragoediam Christianam, si modo
facultati, quam habet maximam, par otium suppeditaret. Ut iam tantam
subolescentium ingeniorum spem sileam, quorum ut primi sunt, ita
facile maximi futuri, ornatissimi doctissimique adolescentes,
Sibrandus Occo et Heimannus Ruischonius. Quos omnes equidem in hoc
nomino, ut publice provocati adesse tam pio negotio ne graventur.
Atque utinam vel in posteriore huius ipsius historiae parte comicam
suam facultatem, vel in priore tragicam experiri libeat, aut, si
malint in reliqua bibliorum scriptura huiusmodi argumentorum
feracissima, uberem facile materiem inventuri.</p>
<p>Neque vero novum quis putet esse, quod moneo, antiquum fuit
Christianorum studium sacra poematiis celebrare, non Latinorum modo,
ut Prudentii, Sedulii, Iuvenci, Aratoris, et D.</p>
<p>Hieronymi qui de Psalterio hexametros versus lusit, verum etiam
Graecorum, ut Nonni Panopolitani, Gregorii Nazianzeni et complurium
aliorum, sed quod propius ad nostrum hoc institutum attinet,
Apollinaris omni scientia insigniter instructus, ut autor est
Sozomenus, dominante Iuliano, pro Homeri poemate, versibus heroicis
Hebraicas conscripsit antiquitates, usque ad imperium Saul xxiiii
libris, iuxta numerum et nomen elementorum Graecorum, ad imitationem
Homeri, opus omne partitus. Comoedias item et tragoedias lyricasque
odas, Menandrum, Euripidem, et Pindarum imitatus, ex divina scriptura
sumptis argumentis, Stephanus etiam quidam, de Christi cruciatu
tragoediam cecinisse memoratur. Quin Iesus ille filius Syrach inter
laudes virorum vere gloriosorum illam etiam ponit, quod in
adolescentia sua studuerint musicis modis, et celebrarint carmina
scripturarum. Cuiusmodi immane quanto satius erat lubricae aetati,
cui, ut D. ait Hieronymus, etiam tuta timenda sunt omnia, quaeque
nondum potest vitae suae habere modum discenda proposuisse, quam
ethnicarum fabularum naenias, et in his maxime comicas ingessisse, hoc
est, oleum addidisse camino. Studium enim humani cordis pravum est a
pueritia, ait ipse qui condidit, et dociles imitandis turpibus ac
pravis omnes sumus, ut nullus etiam accedat magister ad eam rem
improbus. Corrumpunt mores bonos, non modo colloquia, verum plus etiam
lectio, atque hac etiam amplius praelectio mala. Scitum est illud
Iuvenalis:</p>
<p><hi rend="italic">Nil dictu foedum visuque haec limina
tangat</hi></p>
<p><hi rend="italic">Intra quae puer est procul hinc
procul ite puellae</hi></p>
<p><hi rend="italic">Lenonum, et cantus pernoctantis
parasiti</hi></p>
<p><hi rend="italic">Maxima debetur puero reverentia si
quid</hi></p>
<p><hi rend="italic">Turpe paras ne tu pueri contempseris
annos.</hi></p>
<p>Recte proinde D. Erasmus Roterodamus in apologetica colloquiorum
epistola Plautinae praelectionis permissionem prope probro obiicit
quibusdam quam et crassissime facetis Pogii facetiis comparat. Et
Lactantius ille Firmianus in scenis, inquit, nescio an sit corruptela
vitiosior. Nam comicae fabulae de stupris virginum loquuntur et
amoribus meretricum etc. Copiosius vero in eandem sententiam
Aristoteles Politicorum 7, capite 17. Potissimum igitur inquit statim
a pueris nec dicant nec audiant quidquam turpe pueri, etc. ac deinde:
Minores autem neque iamborum neque comoediarum sectatores esse sinat
legislator, nisi quum ad eam pervenerint aetatem etc. Lacedaemonii
libros Archilochi maximi poetae, aut certe summo proximi, ut Valerius
Maximus inquit, e civitate sua exportari iusserunt, quod eorum parum
verecundam ac pudicam lectionem arbitrabantur. Noluerunt enim, inquit,
ea liberorum suorum animos imbui, ne plus moribus noceret, quam
ingeniis prodesset.</p>
<p>Pluribus supersedeo quod epistolae modum excessi, sed si haec
ethnici, quid Christianis censendum? Quibus coelestis illa tuba
edicit: Scortatio et omnis immundicia et avaritia ne nominetur quidem
inter vos sicut decet sanctos et obscenitas et stultiloquentia et
urbanitas, quae ad rem non pertinent, sed potius gratiarum actio.
Certe illa a prophanae comoediae praelectoribus cautio praestanda est,
ut rem ex ingenio fictam rudis aetas sciat, quo minus exemplum insidat
animis. Notum enim est ut interpretentur quidam quasi res gesta, imo
quasi ab ipsis gesta esset. Quis sic non corrumperetur vel
ferreus?</p>
<p>Hanc igitur qualemcumque, mi Niveni, operam, publico pietatis
studio sumptam privato tibi amicitiae nostrae nomine debitam, et
purissimis votis tuis, ut Deus Optimus Maximus salutarem esse velit,
commendo et meritis tuis non vulgaribus dico dedicoque. Precor ut
inter sacras Musas ac Gratias tuas, diu foeliciter vivas.</p>
<p>Aemsterodami, natali D. Benedicti Anno redempti hominis supra
sesquimillesimum trigesimo sexto.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="main">
<head>Main</head>
<p>Invitatio cum periocha Comoediae</p>
<p>Eho Viator, ni molestum sit tibi</p>
<p>Paulisper heic astare, uel morarier.</p>
<p>Iambicos quaeso hos legas senarios,</p>
<p>Nouos, uoluptatem nouam qui nunciant.</p>
<p>Perhendite, hora tertia, in foro, bonis</p>
<p>Pubes auibus Aemstelredama aget sacram,</p>
<p>Nouamque, nec uisam prius comoediam:</p>
<p>Sensis, lepore, argutijs bellissimam.</p>
<p>Veteres, sed absit invidia, quae fabulas,</p>
<p>Pudore, religione, sanctimonia,</p>
<p>Christoque dignis anteit sermonibus.</p>
<p>I oseph qua Hebraeus seruiens Aegyptio,</p>
<p>O ris decus uirtute commendans, fidem</p>
<p>S ervare pertinax, herae falsa, domo</p>
<p>E iectus, accusatione in carcerem,</p>
<p>P arhaone tandem postulante soluitur.</p>
<p>H onoribus cumulatus atque nuptiis.</p>
<p>Si iudicabis in tuam fore rem, ut bonas</p>
<p>Bene colloces horas, adesto tempori,</p>
<p>Et arbiter nostrae benignus opellulae,</p>
<p>Et candidus spectator actiunculae.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="dramatis-personae.">
<head>1. Dramatis personae.</head>
<p>Mago seruolus. Sephirach matrona.</p>
<p>Ioseph oeconomus. Potiphar herus, praefectus satellitum regiorum,
ut qui etiam praefuerit tum carceri, tum ipsi praefecto carceris, ut
uidere est Genesis 40.</p>
<p>Lorarij. Hanno pocillator regius.</p>
<p>Puer. Gulussa carcerarius.</p>
<p><hi rend="bold">Ioseph Cornelii Croci Petri filii
Aemsterodami</hi></p>
<p>Acta sacrae dedicationis ferijs, quom et supplicatum est, ob
clarificatum Domini <hi rend="italic">Iesu</hi> nomen
inter gentes, Divina Caesariae Maiestatis in Aphrica victoria, M.
Ioanne Teyngo Medico experientissimo et Nicolao Gerardi filio Primis,
post frustratam ac labascentem, singulari Dei Optimi Maximi beneficio,
diutinam Luteranae haeresios tyrannidem, hoc Praetore, illo Consule,
Orthodoxis Aemsterodami, Anno a nato Christo. 1535. Egere ingenui
adolescentuli Petrus Comes Wlpipaludanus, Franciscus Teyngus,
Guilielmus Sylvius, Reinerus Simonius, Ioannes Hudepolius, Egbertus
Rodolphi filius, Ioannes Cornelii filius, Arnoldus Tielmaniae filius
et Nicolaus Alardi filius.</p>
<p>Edita M. Cornelio Dobbio Praetore orthodoxae fidei
observantissimo.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="prologus.">
<head>2. Prologus.</head>
<p><hi rend="italic">Trimetri</hi>.</p>
<p>Quod esse foelix omnibus uelit Deus,</p>
<p>Pariterque faustum, quotquot estis candidi,</p>
<p>Nigros enim nihil moramur, ni prius</p>
<p>Sese abluant, nouae uoluptatis nouos,</p>
<p>(5) Grege a nouo, sum nuncius uobis datus.</p>
<p>Apporto nanque, non Plauti aut Terentij,</p>
<p>Quas esse fictas nostis omnes fabulas,</p>
<p>Vanas, prophanas, ludicras ac lubricas:</p>
<p>Verum ueram, sacramque porto, et seriam,</p>
<p>(10) Castam, pudicam, sic ut ipsas Virgines</p>
<p>Dictasse Musas, ac Mineruam deieres:</p>
<p>Nouamque, iam scriptam recens comoediam,</p>
<p>Cui iure, cui ex re, Ioseph nomen inditum.</p>
<p>Nil addo qualis caetera siet: caeterum</p>
<p>(15) Vostrum illud esto iudicium. At si illae tamen,</p>
<p>Merito omnibus omnium eruditorum notis,</p>
<p>Censentur esse uitae speculum, atque eas</p>
<p>Spectare cuncti gestiunt, dum copia est:</p>
<p>Nihil minus, idem huic deferri historiae</p>
<p>(20) Aequom est: ne quid maius dicam, sed uerius.</p>
<p>Hanc exhibere heic iam cupit, si operam datis,</p>
<p>Vostri fauore, uostrae item in spem gratiae,</p>
<p>Encaeniorum ferias, quibus potest</p>
<p>Modis, honestatura sacras, auspice</p>
<p>(25) Christo, simulque Gratijs fauentibus,</p>
<p>Autore Crwco, publicae pubes scholae.</p>
<p>Caeterum hoc agamus, huc qua uentum est gratia,</p>
<p>Vt argumentum disseram comoediae.</p>
<p>Ioseph fideli pectore reuerens Dei,</p>
<p>(30) Clari parentis filius clarissumus,</p>
<p>Pudore plus quam uirgineo, cana fide,</p>
<p>Totaque uirtutum catena praeditus,</p>
<p>Domi malignis fratrum odijs exercitus,</p>
<p>Et demum ab ijsdem uenditus, in Aegyptias</p>
<p>(35) Delatus oras, seruitutem seruijt</p>
<p>Satellitum praefecto regiorum hero.</p>
<p>Heic dum gubernat creditam sibi domum,</p>
<p>Aetate florens lubrica, et forma pari,</p>
<p>Lubidinosis captae amore amplexibus</p>
<p>(40) Herae petitus, nescijt corrumpier:</p>
<p>Fugiens, relicto quo prehensus pallio est.</p>
<p>Quod recipienti se domum illa coniugi</p>
<p>Praetendit, immerentem Ioseph criminans.</p>
<p>Eumque falsis percitus querimonijs</p>
<p>(45) Herus, profundo mancipat mox carceri.</p>
<p>Annis ubi duobus, aut eo amplius,</p>
<p>Clausus, profecta regi dum diuinitus</p>
<p>Interpretatur prodigiosa insomnia,</p>
<p>Et missionem, et rem parit sibi simul,</p>
<p>(50) Dei fauore, et auspicatas nuptias.</p>
<p>Sic uincere animum sueti, quam quos animus, hi</p>
<p>Maiore semper post triumphant gloria.</p>
<p>Adeste sacri: res sacra est ut maxume.</p>
<p>Prophani adeste: res prophana est, sed sacre</p>
<p>(55) Tractata: quae reddat sacros, lubentibus,</p>
<p>Vt par est, auribus recepta, ac mentibus.</p>
<p>Omneis proin opere maxumo oratos uolo,</p>
<p>Linguis fauete, et rem totam pernoscite.</p>
<p>Quod comicam si forte quis licentiam</p>
<p>(60) Pedum putarit incessendam, huncce moneo,</p>
<p>Faciat ne intelligendo ut nihil intellegat.</p>
<p>Extant bonorum exempla, qui cunctis placent,</p>
<p>Plauti ac Terentij: quibus, alijs idem</p>
<p>Licere facere, quod illi fecerunt, puto.</p>
<p>(65) Quorum aemulari praestat neglegentiam, ac</p>
<p>Morsulorum obscuram diligentiam.</p>
<p>Quos ut quiescant potius, et faueant, rogo,</p>
<p>Nouo, pioque puerilem pietatulam</p>
<p>Iuuandi publice studio, et mores bonos:</p>
<p>(70) Quam ut tam religioso oblatrent negotio,</p>
<p>Superstitione liuida. et ueteri in noua</p>
<p>Re uerbo ut utar, dent crescendi copiam,</p>
<p>Nouarum qui spectandi faciant copiam.</p>
<p><hi rend="bold">PROTASIS COMOEDIAE.</hi></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-primi-scena-i.">
<head>4. ACTVS PRIMI SCENA I.</head>
<p><hi rend="italic">Trimetri.</hi></p>
<p><hi rend="italic">Mago</hi>.</p>
<p>Vt dura res est Dij, seruom pro libero</p>
<p>(75) Esse, alieni simul iuris et iniuriae?</p>
<p>Iniquos adeo dominos hoc seclum tulit</p>
<p>Noctes diesque, plus satis usque est, et super,</p>
<p>Quo facto aut dicto est opus, quietus ne sies.</p>
<p>Aequom an iniquom imperent, nihil iam pensi habent</p>
<p>(80) Quodcunque collubitum eis, licere postulant.</p>
<p>At olim heris, tum quom meliora tempora</p>
<p>Fuere, humanitatis certamen fuit:</p>
<p>Non, ut nunc seruos eodem, quo mulos, habent</p>
<p>Loco. Verum illud duplicat molestiam,</p>
<p>(85) Morosioris forte seruom esse domini</p>
<p>Si contigit, Deo irato, quales fere</p>
<p>Plerique. Caeterum multo ille miserrimus,</p>
<p>Heram morosam ferre quisquis perpetim</p>
<p>Cogitur, itidem ut nos hancce, iurgijs sine</p>
<p>(90) Modo modestiaque quae scatet muliebribus,</p>
<p>Nulla adeo ex caussa: rixarum ipsa autor sibi.</p>
<p>Quocirca me foras eduxi ex aedibus</p>
<p>Parumper, hic ut nauseam leuem, modo</p>
<p>Intus conceptam, quae quidem quam commodis</p>
<p>(95) Pridem esse moribus solet: nulli grauis?</p>
<p>Herus sed postquam liberius coepit suis</p>
<p>Iampridem inseruire officijs, domo frequens</p>
<p>Abesse, Hebraei fretus oeconomi fide,</p>
<p>Aut bile oportet, aut amore percitam.</p>
<p>(100) Sed comprimenda uox est, atque oratio.</p>
<p>Crepuit fores: mirum ni ipsa exit: ut nihil</p>
<p>Quieti loci relictum? Eccam: ipsa adest tibi.</p>
<p>Vtinam mihi heic esset quo me praecipitem darem.</p>
<p>Iam iurgio enecabit credo, imo scio.</p>
<p>(105) Proin ocyus hinc me ut intro conijciam optumum est.</p>
<p>Nam si responsem, irritem magis. <hi rend="italic">Hic
senarius perficitur initio scenae</hi></p>
<p><hi rend="italic">insequentis.</hi></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-primi-scena-ii.">
<head>5. ACTVS PRIMI SCENA II.</head>
<p><hi rend="italic">Trimetri.</hi></p>
<p><hi rend="italic">Sephirach. Mago.</hi></p>
<p>Hem, quid rei</p>
<p>Tibi heic cessator? iamne missus obsecro</p>
<p>Manu? quid hic monstri alis?
<hi rend="italic">Mag.</hi> Eho, dixin’ hoc fore?</p>
<p><hi rend="italic">Seph.</hi> Hoccine agis, an non?
<hi rend="italic">Ma.</hi> Ego uero isthuc mea domina.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Vt</p>
<p>(110) Te luppiter Diique omnes perduint scelus,</p>
<p>Quo nullus est scelestior qui uiuat hodie.</p>
<p>Nequeon’ ego te interdictis audientem meis</p>
<p>Facere? abi intro, et quod facto opus est, face: ni uelis</p>
<p>Cerebro heic tuo uias dispergier.
<hi rend="italic">Mag.</hi> Lubens.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-primi-scena-iii.">
<head>6. ACTVS PRIMI SCENA III.</head>
<p><hi rend="italic">Tetrametri Iambici, partim
Acatalectici, partim Catalectici.</hi></p>
<p><hi rend="italic">Sephirach.</hi></p>
<p>(115) Pro dii immortales, quod genus hoc hominum? quae haec
coniuratio est?</p>
<p>Vno omnibus animo unum aeque studium est, esse aduorsos herae?</p>
<p>Iam’ne abijt ille? dicere heic quiduis licet? nimis male</p>
<p>Ego hunc metuo, ne’ mihi ex insidijs uerba imprudenti duit,</p>
<p>Circumspectator, cum oculis emissitijs: ita usque me</p>
<p>(120) Obseruat malus. ah Ioseph, Ioseph, quid ego nunc te
laudem?</p>
<p>Vt dissimilis es seruorum aliorum? sane nunquam quidquam</p>
<p>Ita magnifice dici potest, uirtus quin id superet tua,</p>
<p>Quae mentem animumque excantat mihi, prorsus ut oblita sim mei:</p>
<p>Non ista uolgaris, quae spe metuque officium facit suum,</p>
<p>Verum germana, uero quae studio facit. 125
<hi rend="italic">Senarius</hi></p>
<p>Sed mihi nimium proba, aduorsus animi sententiam mei,</p>
<p>Vel proxume quam grauiter appellanti respondit, Deum</p>
<p>Scelerum esse uindicem, nullum quem praetereat flagitium?</p>
<p>Atqui maiores hi sunt ignes, uerbis quam qui extingui</p>
<p>(130) Queant. respondet par uirtuti forma, plus quam
humana</p>
<p>Conueniunt mores diuini, morumque amabilis gratia,</p>
<p>Tum index ingenij, animique speculum, oratio, quam cordata?</p>
<p>Quid uerbis opus est? nihil pote supra. credo equidem uirtutem</p>
<p>Vna et naturam, in hoc certasse ornando: quidque possent,</p>
<p>(135) Vires periclitari suas uoluisse. ut non pudori</p>
<p>Mihi esse iure debeat, uni huic culpae succubuisse.</p>
<p>Nequeo durare, tantum mihi in pectore amor facit incendium:</p>
<p>Qui amarore et moerore me implet nimio. perij: at ipsa</p>
<p>Sperabam infelix, et gratiam inituram ab eo, mihique</p>
<p>(140) Fauore tam obuio sic deuincturam, nihil ut quidquam</p>
<p>Recusaturus esset: quis etenim seruos homo tantam</p>
<p>Benignitatem herilem non cupide amplectatur, atque</p>
<p>Etiam bene secum esse actum dicat? imo non magnae ducat</p>
<p>Felicitatis loco, heram habere supplicem sibi suam?</p>
<p>(145) Quid igitur faciam? quid restat miserae mihi? eheu,
nequeo</p>
<p>Quin lacrumem. quanto minus spei est, tanto magis amo.</p>
<p>Nulla est me miserior: domi quae quod amem assidue uideam,</p>
<p>Neque potiri liceat: nec qua uia sententia eius</p>
<p>Flecti possit scio: saepe iam eius tentaui animum, saepe</p>
<p>(150) Praehensum solum adorta: monui, cum bona potius mihi</p>
<p>Vt obsequeretur gratia, quam cum mala: frustra omnia,</p>
<p>Repulsa, spreta: rursum illi supplex fiam, qui precibus</p>
<p>Magis indurescit? meque aliarum ex moribus extimari</p>
<p>Patiar, iniuria quibus amorem addit misere? non faciam:</p>
<p>(155) Et si me amor grauiter tenet. Potius me ita
comparabo,</p>
<p>Non perpeti superbi fastidia. quod utinam possem,</p>
<p>Nihil prius, neque fortius, magis lubet putare,</p>
<p>Haud obstinatione mihi negasse, sed pudore.</p>
<p>Illud cogito, si forte tandem expugnari queat, tanto</p>
<p>(160) Deinde in amore futurum mihi constantiorem.</p>
<p>Experiar itaque, etsi iam saepe me spes haec frustrata est.</p>
<p>Deos quaeso, benignus erga me ut sit: quod cupiam, ne grauetur.</p>
<p>Aggrediar blande, ac benedice, spero emollescet. satisne</p>
<p>Sic culta incedo? satin’ haec me uestis decet? dedi equidem</p>
<p>(165) Operam sedulo. ita poliendo atque ornando hunc contriui
diem.</p>
<p>Vah, salus mea seruasti me. optume, ipse exit foras.
<hi rend="italic">Trochaici</hi></p>
<p>Diem festiuom, et amoenitatis plenum hunc. o faciem bene</p>
<p>Pulcram. quantum ore egregio decus enitet? quae gratia?</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-primi-scena-iiii.">
<head>7. ACTVS PRIMI SCENA IIII.</head>
<p><hi rend="italic">Trochaici tetrametri,
catalectici.</hi></p>
<p><hi rend="italic">Ioseph. Sephirach.</hi></p>
<p>Heic heram astare aiebat Mago: atque eccam.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Nunc est mihi</p>
<p>(170) Adeundi ad eum tempus: accessero.
<hi rend="italic">Ios.</hi> Quid huic heic est rei?</p>
<p><hi rend="italic">Seph.</hi> Dij mihi uortant bene.
<hi rend="italic">Ios.</hi> Pax tibi hera.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Ioseph mi, maxume</p>
<p>Animo exoptate meo, mea uita, mea uoluptas unica.</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Ecce autem iterum.
<hi rend="italic">Seph.</hi> In quo uno spes opesque sunt
sitae meae</p>
<p>Omnes. <hi rend="italic">Ios.</hi> Eia.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Per ego te Deos, oro,
misereat mei</p>
<p>(175) Te, cuius tibi potestas summa seruandae datur.</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Missa isthaec face.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Quid? missa? o loseph,
Ioseph, utinam mihi,</p>
<p>Vtinam esset pars aequa amoris tecum.
<hi rend="italic">Ios.</hi> Ah odio me enecas.</p>
<p><hi rend="italic">Seph.</hi> Ita’ne odisse tibi uideor,
amore quae pereo tui?</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Obtundis. an ego, quaeso,
toties de eadem re audiam?</p>
<p>(180) Equidem te alia de caussa adij, si pateris: quod mihi
tua</p>
<p>Intus opera sit opus. <hi rend="italic">Seph.</hi> Et
mihi heic tua, mea amoenitas.</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Si quid uis aequi ac boni,
tua est: utere, atque impera.</p>
<p>Si quid honesti est, non defugiam autoritatem.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Hem, dignior</p>
<p>Fuit’ne quisquam amore qui esset? non humanum est per Deos</p>
<p>(185) Credo: nec mirum si te mihi difficilem praebeas,</p>
<p>Tam bellum, atque praeclara uirtute.
<hi rend="italic">Ios.</hi> Ne te longius</p>
<p>Amor, ac ueritas prouehat. <hi rend="italic">Seph.</hi>
Hau, sic est: uera praedico.</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Si quid istiusmodi est, Dei
munus id est: non mihi</p>
<p>Ad alienam datum iniuriam, sed ad honestatem propriam.</p>
<p>(190) <hi rend="italic">Seph.</hi> Hei, quid
formose auertis ocellos istos, solis mihi</p>
<p>Huius luce gratiores? aspice in me: ita te beet</p>
<p>Semper amor. <hi rend="italic">Ios.</hi> Decet non
animum habere modo, sed oculos item</p>
<p>Continentes. <hi rend="italic">Seph.</hi> Eia. nihil
nimis. summa uitio nihil</p>
<p>Interest uirtus. decebat te quidem prioribus</p>
<p>(195) Neutiquam repugnare precibus meis: tum, quod tibi</p>
<p>Hera sum, quae imperare meo pro iure possum, et cogere</p>
<p>Quae uelim, ut facias: tum, quod uehementi capta amore tui.</p>
<p>Qui mihi tantum abest ut se remittat, ut magis ac magis</p>
<p>Crescat indies: neque iam par esse diutius queam,</p>
<p>(200) Meque cogat dignitatis obliuiscier meae.</p>
<p>Tu contra, obliuiscere modo conditionis mihi tuae.</p>
<p>Et quod ultro defert domina, uotis etiam, si sapis,</p>
<p>Optandum, accipe, dum tibi copia est, dumque aetas fert tua.</p>
<p>Quae tua forma sit uides. <hi rend="italic">Ios.</hi>
Formae atque aetatis gloria,</p>
<p>(205) Fluxa et fragilis est: uirtus demum una, clara
aeternaque.</p>
<p>Vera forma est, oculis quae placet Dei, quaeque prouocat</p>
<p>Ad honestatem: non quae mentes lubricas mortalium</p>
<p>Sauciat. sed non est consilium hera.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Cur non, lux mea?</p>
<p>At quaeso, in rem hoc tuam erit.
<hi rend="italic">Ios.</hi> Vt quidem emoriar, prius quam
eo</p>
<p>(210) Dementiae ueniam.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Quae haec pertinacia est? non
credidi</p>
<p>Equidem, adeo inhumanum fore. eodem tu nempe, ac caeteri</p>
<p>Ingenio es: qui semper muliebri lubentes sunt malo.</p>
<p>Obsequere sane: ac corrige, quod pridem peccasti: nouas</p>
<p>Nec preces expecta. haud decet istos mores tam amabiles,</p>
<p>(215) Istam formam ita liberalem, istam denique animi
indolem</p>
<p>Adeo generosam, superbia, ne in principe quidem uiro</p>
<p>Toleranda satis. <hi rend="italic">Ios.</hi> At decet
constantia, neque moribus</p>
<p>Conuenit, nec legibus Hebraeorum, ut alienum thorum
<hi rend="italic">Docet hoc iudicium</hi></p>
<p>Violent: sed prima tuendi pudoris cura est: integri
<hi rend="italic">Tamar, Genesis. 38</hi></p>
<p>(220) Nuptiarum foedere iungantur sponsis ut integris.</p>
<p>Ne tu igitur mihi, quem amare dicis, noceas: sed sine</p>
<p>Quam tribuit Deus sortem, tueri.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Imo, ita uolo, respice</p>
<p>Seruitutem tuam. <hi rend="italic">Ios.</hi> Equidem
corpore seruos sum, non item</p>
<p>Animo: hoc me, haud illo, metiri par est. et tuum quoque</p>
<p>(225) Si respicias animum, potius quam istam, quae te huc
impulit,</p>
<p>Conditionem herilem, et foeminae tibi laudem probae</p>
<p>Auferas, et mihi demas molestiam: quotidie</p>
<p>Qua me obtundis misere. nam uel sermones isti tui</p>
<p>Lapides mihi uidentur meri: unde aestumes licet,</p>
<p>(230) Quanto res sit ipsa odio. neque iniuria. non mihi,</p>
<p>Ne quid erres, seruitute cessit extinctus pudor,</p>
<p>Saepe indignum quae premit uirum. proinde istam, precor,</p>
<p>Exue mentem, mea hera: spemque consequendi omnem abijce.</p>
<p>Quae quidem, ut temere sumpta, huc te cupidinis perpulit.</p>
<p>(235) Ita penitus abiecta, in tranquillum cito restituet
statum.</p>
<p>Quam multas fuisse nobiles matronas credere est,</p>
<p>Quae forma captae aliena, tamen animo temperarint suo,</p>
<p>Nec turpi uoluptati decus pudoris cesserint?</p>
<p>Iudicium, non affectum, qui semper inconsultus est,</p>
<p>(240) Adhibe in consilium. finem respice. nec tam
considera,</p>
<p>In praesentia quid, quam quid semper placiturum siet.</p>
<p>Nunc uelle iuvat: mox uoluisse pigebit. at quanto quidem</p>
<p>Satius, eas cupiditates proponere in animo sibi,</p>
<p>Quas et expetere honestum sit, et assequi praeclarum? Illud</p>
<p>(245) Scitum est, non admittere, quidquid corrigi nunquam
potest.</p>
<p>Nulla reparabilis arte, semel laesa pudicitia est, hera.</p>
<p><hi rend="italic">Seph.</hi> Facile tu isthaec
fabulare, mei securus: ast ego</p>
<p>Sentio misera. non potis est: nam si tam tibi amari graue est,</p>
<p>Quid mihi sit amare cogita. emoriar, nisi impetrem.</p>
<p>(250) <hi rend="italic">Ios.</hi> Isthuc sane,
praestat, quam sese scelere nefario</p>
<p>Commaculare. <hi rend="italic">Seph.</hi> At uolgo id
faciunt. uitium commune omnium est.</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Vt sit, tanto nos eam
maculam effugere gloriosius.</p>
<p>Cogita tibi matrimonij non uiolandam fidem,</p>
<p>Nec mihi seruitij. talem etiam maritum neutiquam</p>
<p>(255) Fallendum tibi, neque mihi herum, de me tam meritum
bene.</p>
<p>Quod si cogites, remittas iam me onerare iniurijs.</p>
<p>Ei’ne ego tantam male gratus reponam contumeliam,</p>
<p>Pro immortalibus eius beneficijs? tum uero pessumo</p>
<p>Peior, ac malo quouis dignus siem.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Amandus is quidem,</p>
<p>(260) Digna qui praemia praeclaris meritis reddiderit
tuis.</p>
<p>Sed beneficium promeruisse, rettulisse gratiam est.</p>
<p>Neque nos nihil meritae sumus. at enim illum facile latebimus:</p>
<p>Ne quid te hoc solicitet meticulose.
<hi rend="italic">Ios.</hi> At non Deum: neque</p>
<p>Latebra ingenuo impunitatis spes, sed innocentia est.</p>
<p>(265) Adeon me ignauom putas, aut porro ingratum, aut
perfidum</p>
<p>Aut prophanum, ut neque benignitas me, neque pudor, neque</p>
<p>Relligio commoueat, neque commoneat ut seruem fidem?</p>
<p>Tum, noui probe heri animum: aduortit grauiter, quae non
censeas.</p>
<p><hi rend="italic">Seph.</hi> Oh, ille’ne, qui ipsus me
negligit? ne quid uereare, mihi</p>
<p>(270) Isthuc curae erit.
<hi rend="italic">Ios.</hi> Et mihi quidem, ut ne, cauere
quod queam,</p>
<p>Stulte admittam, nam. <hi rend="italic">Seph.</hi> Hau,
nunquam’ne concedes mihi? frequens</p>
<p>Solitudo domi, illius porro quotidiana absentia,</p>
<p>Pax. et si quid maxume subsentiat, putabit eo</p>
<p>Te mihi charum esse, quem ipsi intelligam esse charum: ita</p>
<p>(275) Vt uirtus meretur tua.
<hi rend="italic">Ios.</hi> Decet ingenuum synceritas</p>
<p>Sine fraude, etiam si latere possit. nam sibi reus</p>
<p>Quisque est, prius quam alijs.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Olim isti uirtuti quondam
fuit</p>
<p>Laus apud seculum prius: nunc hoc, aliam iam uitam</p>
<p>Affert, alios mores postulat. isthuc sapere est, nunquam ita</p>
<p>(280) Offirmato esse ad uitae institutum animo, quin
suadeat</p>
<p>Si quid conducibilius res, aetas, aut usus tibi,</p>
<p>Amplectare. <hi rend="italic">Ios.</hi> Quin, cum
turpitudine esse nihil potest</p>
<p>Conducibile. <hi rend="italic">Seph.</hi> Ohe, ne tam
seuere quaeso. oculos age</p>
<p>Horsum in me tuos deflecte, mea lux: intuitum simul</p>
<p>(285) Et basiolum largire : isthuc ut fas sit pignus tui</p>
<p>Mihi ferre. <hi rend="italic">Ios.</hi> Atqui tu illud
scito, flamma fumo est proxuma.</p>
<p><hi rend="italic">Seph.</hi> Hoc nihil dicis. Abi:
nunquam cresces: nescis obsequi.</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Nil laboro crescere per
flagitium et turpitudinem. <hi rend="italic">Seph.</hi>
Hei,</p>
<p>Ne tam offirma. acerbum hero funus facies, nisi tui</p>
<p>(290) Mihi copia fit. exorem sine, gerito amanti morem
mihi;</p>
<p>Ita herum industria, me obsequio demerueris: et gratiam</p>
<p>A me solidam perpetuamque inieris: ac bene stabilem.</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Auortat Deus, ut animum
humani fauoris gratia</p>
<p>Ad malas unquam adducam partes demens. potior bene</p>
<p>(295) Natis institutisque esse debet semper ingenijs,</p>
<p>Ratio honeste uiuendi, quam gratiose.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Ah desine,</p>
<p>Frustra tu isthaec fabulare, quae mihi animum accendunt magis.</p>
<p>Si unquam erga te animo esse amico, mi Ioseph, sensisti, uti</p>
<p>Hanc mihi unam gratiam des pro illa, nunc ego te rogo.</p>
<p>(300) Misereat te mei, bis miserandae, et amantis et
foeminae.</p>
<p>Quod ego te per has lacrumas oro, et Genium tuum: per mala</p>
<p>Mea, quorum tu unus potes esse leuamen.
<hi rend="italic">Ios.</hi> Ah, ne me obsecra.</p>
<p>En, dominus meus cuncta meae fidei mandauit, mihique</p>
<p>In manum adeo tradidit, omnium ipse securus: neque</p>
<p>(305) A mea quidquam exemit potestate, extra unam te hera.</p>
<p>Quid tandem ergo in animum inducere potero tantum mali,</p>
<p>Vt peccem in Deum?
<hi rend="italic">Monometer.</hi></p>
<p><hi rend="italic">Seph.</hi> Quod gratis datur boni,
amittere, Ioseph, inscitia est.</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Atqui isthoc bono nihil
peius, nec est mihi, nec tibi.</p>
<p>(310) Sed nusquam me auelles: sat habeo offirmatum isthuc,
Deo</p>
<p>Excelso fretus. <hi rend="italic">Seph.</hi> Miseram
me: ergo disperij. hei mihi.</p>
<p>Ioseph, Ioseph, pro, pro, ego iniquis nata fatis: siccine</p>
<p>Decipis me, ita blanda fronte dirum adeo animum tegens?</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Imo tu me decipis. Nam ego
tibi nihilo aliter sum, ac fui.</p>
<p>(315) Tu, mutatis moribus, iniuria pro beneuola es mihi.</p>
<p><hi rend="italic">Seph.</hi> Ingrate, nuncubi
beneuolentiam meam <hi rend="italic">Trimeter.</hi></p>
<p>In te sensisti claudier?
<hi rend="italic">Dimeter.</hi></p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Non equidem eo dico, mea
hera: sed quod quotidianis tuis,</p>
<p>Surdas iam aureis reddidisti mihi, appellationibus.</p>
<p><hi rend="italic">Seph.</hi> Crudelis, quum tam
commodum conseruis praebeas tuis, 320
<hi rend="italic">Tetrametri Iambici.</hi></p>
<p>Egon’ una tam durum experiar? an me in misera periculum</p>
<p>Facere uis, grauitas et inhumanitas quid nam possit tua?</p>
<p>Si amore non flectare, senties quae odium ferat meum.</p>
<p>Vel ex coacto, amorem explebo meum tamen.
<hi rend="italic">Trimetri iambici.</hi></p>
<p>(325) <hi rend="italic">Ios.</hi> Amor affectu
exhibetur, haud ui cogitur.</p>
<p><hi rend="italic">Seph.</hi> Vltro ad uirum querelam
deferam. <hi rend="italic">Ios.</hi> Falsam.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Quem sic tibi
<hi rend="italic">Tetrametri Iambici.</hi></p>
<p>Incensum reddam, ut ne restinguas, lacrumis si extillaueris.</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Non sunt isthaec iam,
amantis dicta. <hi rend="italic">Seph.</hi> Senties iam,
quae siem.</p>
<p>(330) Virum si noui, debitas scelestus hero poenas dabis.</p>
<p><hi rend="italic">Ios.</hi> Miseret me tui.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Ten’ me irridere inultum
seruom hominem sinam?</p>
<p>Mortuam me malim. <hi rend="italic">Ios.</hi> Quod
ferundum erit, feram: denique animam</p>
<p>Potius relinquam. <hi rend="italic">Seph.</hi> Itan’
solido ex adamante pectus est tibi,</p>
<p>Vt neque lacrumis, neque precibus, neque pretio flecti queas?</p>
<p>(335) Vide quid agas. <hi rend="italic">Ios.</hi>
Stat sententia. <hi rend="italic">Seph.</hi> Nimis
praefractus es. <hi rend="italic">Ios.</hi> Mihi</p>
<p>Sum. <hi rend="italic">Seph.</hi> Imo uero mihi
miserae, merito haud meo.</p>
<p>Sed per Deos, si quis precibus locus, caue: neu me adegeris</p>
<p>Vt talis in te fuero Ioseph, qualem neutiquam uelis.</p>
<p>(340) <hi rend="italic">Ios.</hi> At tu caue
commiseris, ut ipsa talem te mihi</p>
<p>Exhibeas, qualem neutiquam decet probam.
<hi rend="italic">Seph.</hi> Hei cur ita</p>
<p>Aperte indicas malitiam? saltem lactares spe aliqua.
<hi rend="italic">Ios.</hi> Haud meum est.</p>
<p><hi rend="italic">Seph.</hi> Si non ames, tamen odium
tegeres. sed quid stulta hunc rogo?</p>
<p>Satis’ ne fastidit mei? o facinus indignum, nunc ego</p>
<p>(345) Et illum scelestum esse, et me miseram sentio. nec quid
agam scio.</p>
<p>Abeo intro, quando proficio nihil. tu uideris, scelus.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-primi-scena-v.">
<head>8. ACTVS PRIMI SCENA V.</head>
<p><hi rend="italic">Tetrametri Iambici,
acatalectici.</hi></p>
<p><hi rend="italic">Ioseph.</hi></p>
<p>Abijt. Deum immortalem, ut insanum est amare? prohibeat</p>
<p>A me Deus tantam amentiam. sed quantum intellexi modo</p>
<p>Eius sententiam, aliquid haec mihi conficiet mali. neque</p>
<p>(350) Quid agam, aut quid consilij capiam scio, si huic
obsequor, Deum</p>