-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
Copy pathGrotius-Adamus.xml
2210 lines (2209 loc) · 103 KB
/
Grotius-Adamus.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<?xml-model
href="https://xmlschema.huygens.knaw.nl/translatin.rng"
type="application/xml"
schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"
?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="translatin0032" xml:lang="lat">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Adamus exul tragoedia</title>
<title type="sub">Sacra in quibus Adamus exul tragoedia</title>
<author>Grotius, Hugo</author>
<editor>Jan Bloemendal</editor>
<respStmt>
<resp>transcription</resp>
<name>Jan Bloemendal et al.</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<publicationStmt>
<publisher>Albertus Henricus</publisher>
<pubPlace>The Hague</pubPlace>
<date>1601</date>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl>
Identifier: <name>Grotius-Adamus</name><lb/>
Short title: <title>Adamus</title><lb/>
Year of first edition: <date>1601</date><lb/>
Author information:<lb/>
Alias: Groot, Huigh de<lb/>
Birth: 1583, Delft<lb/>
Death: 1645, Rostock<lb/>
Floruit: None, Leiden, The Hague, Paris, Stockholm<lb/>
<ref target="https://en.wikipedia.org/wiki/Hugo_Grotius">Link</ref><lb/>
<emph>No source description</emph><lb/>
<ref target="http://www.let.leidenuniv.nl/Dutch/Latijn/Facsimiles/GrotiusAdamusExul1601/index.htm">Source link</ref>
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<textClass>
<keywords>
<term type="diction">verse</term>
<term type="genre">tragedy</term>
<term type="acts">5</term>
<term type="chorus">yes</term>
<term type="medium">printed</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<div type="level1" xml:id="front">
<head>Front</head>
<p>/</p>
<p>H. Grotii ADAMUS EXUL TRAGOEDIA.</p>
<p>Eius interlocutores.</p>
<p>Sathan.</p>
<p>Chorus.</p>
<p>Angelus.</p>
<p>Adamus.</p>
<p>Eva.</p>
<p>VOX DEI.</p>
<p>ARGUMENTUM.</p>
<p>Post rerum creationem, et Angelorum lapsum homo in Paradiso
constitutus est, datum ei in inferiorem orbem Imperium, vetitumque, ne
arboris quae scientiae boni et mali symbolum erat, fructum carperet.
Sathan ut contra praeceptum fieret primum hominem marem simulata
amicitia aggreditur, deinde foeminam serpentis figura, quae seducta
virum ad peccati societatem impellit. Unde uterque horto expulsus est,
et morti miseriaeque mancipatus. Salus restituta spe et fide venturi
Messiae. Scena est in Hedene Babyloniae regione, ubi erat hortus, ad
ripam Euphratis. Chorus est ex bonis spiritibus, quos Angelos vocamus.
Sathan πρoλoγίζει.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="main">
<head>Main</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actus-primus.">
<head>1. ACTUS PRIMUS.</head>
<p>Trimetri iambici.</p>
<p>SATHAN.</p>
<p>Saevi tonantis hostis, exsul patriae</p>
<p>Coelestis, adsum, Tartari tristem specum</p>
<p>Fugiens, et atram Noctis aeternae plagam.</p>
<p>Odium bonorum sede me infausta extrahit,</p>
<p>(5) Diros scelesta mente versantem dolos.</p>
<p>Terribile iniquum, triste, formidabile,</p>
<p>Quod et ipse Sathan horream, quaero scelus.</p>
<p>Hac spe per omnes Orbis ibo terminos,</p>
<p>Hac spe citatus clausa littoribus vagis</p>
<p>(10) Transibo maria, saevus ut rictu leo</p>
<p>Patulo timendus per locorum devia</p>
<p>Quaerit quod avido dente dilaniet pecus.</p>
<p>Hac spe, quod unum maximum fugio malum</p>
<p>Superos videbo. Fallor? An certe meo</p>
<p>(15) Concussa Tellus tota trepidat pondere?</p>
<p>Bene est. Abunde est. Fiat hoc, fiat, nefas</p>
<p>Quod Mundus horret. Ecce, quae petitur, prope</p>
<p>Apparet Heden: proxima Auranitidos</p>
<p>Amoena cerno. Lambit hic Babylonios</p>
<p>(20) Narmalca campos, Susianes intimis</p>
<p>Fugiens ab agris, Bdellii qui fertiles,</p>
<p>Ubi sub profundo nascitur terrae specu</p>
<p>Fulvum metallum, plurimusque ubi Sardonyx</p>
<p>Latet in fodinis. Parte labitur altera</p>
<p>(25) Arvis rigandis aptus unda Narsares,</p>
<p>Solaris ignis conscius qui fervidas</p>
<p>Succingit oras. Propius his a partibus</p>
<p>Phoebi sub ortum lubricas curvans aquas</p>
<p>Non largus undis alveus tangit tuas</p>
<p>(30) Assyria Cauchas, praeviumque in Tygridis</p>
<p>Delapsus amnem Persicos fugit ad sinus.</p>
<p>Regione dextra medius Euphrates fluit</p>
<p>Et amne pingues diluit glebas suo,</p>
<p>Paludibusque prodigus Chaldaicis</p>
<p>(35) Participat undas. Parte ab illa, quae videt</p>
<p>Solis renatum surgere Oceano iugum,</p>
<p>Iucunda sancti forma se latissime</p>
<p>Distendit horti, cuius in gremium fluit</p>
<p>Sectus quaternis tumidus Euphrates vadis.</p>
<p>(40) Hic densa tenuis languidos Zephyri sonos</p>
<p>Arbusta referunt, silvaque arguto tremens</p>
<p>Ludit susurro. Semper hic placido nitet</p>
<p>Solare vultu lumen. Arridet favor</p>
<p>Constantis aurae. Dulce adulatur dies</p>
<p>(45) Firme serena fronte. Non nubes loco</p>
<p>Impendet, atri non ab irato Polo</p>
<p>Funduntur imbres, nec trisulci fulminis</p>
<p>Timet ista telum, nec tonitruum murmura</p>
<p>Beata novit regio. Solvit frigora</p>
<p>(50) Tepor benignus, verque perpetuum gravem</p>
<p>Defendit hyemem. Nullus horrenti fremit</p>
<p>Boreas ab Arcto, nullus aetherias aquas</p>
<p>Minatur auster. Quicquid est optabile</p>
<p>Gratumque in unum pariter adfluxit locum,</p>
<p>(55) Iusso exsulare, quicquid est alibi, malo.</p>
<p>Quaecunque visus arbor aut gustus iuvat,</p>
<p>Convenit; omneis iste delicias locus,</p>
<p>Et amoena servat, quem beatae prodigus</p>
<p>Sortis colendum tribuit Adamo Deus.</p>
<p>(60) Postquam ille coeli machinam candentibus</p>
<p>Astris repletam fertilisque effecerat</p>
<p>Telluris orbem, iamque roseis per polum</p>
<p>Invecta bigis sexta fulgeret dies,</p>
<p>Quo nil sub astris maius Orbis cerneret,</p>
<p>(65) <hi rend="italic">Hominem</hi> creavit,
pulveremque ignobilem</p>
<p>In iusta finxit membra, et inflata pater</p>
<p>Vegetavit aura, nec tamen vitam dedit</p>
<p>Sensusque solos, propriae sed imaginis</p>
<p>Expressit altum mente in humana decus,</p>
<p>(70) Docuitque eundem, qualis et cuia manu</p>
<p>Formatus esset nunc, prius qui non erat.</p>
<p>Quaecunque volucris aerem, terram fera,</p>
<p>Vel piscis undas habitat, illius omnia</p>
<p>Parent habenis. Tota qua tellus patet</p>
<p>(75) Unius ager est, quaeque possideat sola</p>
<p>Nec ipse novit dominus, et quicquid vago,</p>
<p>Quae varia lucis non suae alternans vices</p>
<p>Refugit in orbem, Luna continet ambitu,</p>
<p>Saevo tyrannus unus imperio premit.</p>
<p>(80) Tantique regni generis ut serie suus</p>
<p>Superest haeres, uxor Adamo data est.</p>
<p>Ex osse fictam masculino foeminam</p>
<p>Miratus orbis stupuit, et Titan novus</p>
<p>Vidisse nil tam meminit admirabile</p>
<p>(85) Post se creatum. Nunc uterque in florido</p>
<p>Spatiatur horto nudus, omnis abest pudor</p>
<p>Rudibus malorum. Fraudis expers et doli</p>
<p>Sincera virtus colitur, et grato Deus</p>
<p>Celebratur ore. Nulla securos mali</p>
<p>(90) Vexat cupido. Mortis ambo vulnera</p>
<p>Impune temnunt. Morbus, et Lethi dolor,</p>
<p>Ipsoque vel dolore deterior metus</p>
<p>Fugiunt ab illis Sorte. Proh, quantum mea</p>
<p>Sors distat ista! Nos rotanti sidera</p>
<p>(95) Coelo coaevi, non vel ignis proditi</p>
<p>Fervente flamma, vel tepore volatili</p>
<p>Humentis aurae, non aqua aut terrae gravis</p>
<p>Torpente gleba, sed sine ulla corporum</p>
<p>Compage facti maximo aequales Deo</p>
<p>(100) Mancipia poenae vivimus, nec vivimus.</p>
<p>Mors una, quam nec novit humanus timor,</p>
<p>Mihi summa voti est, nec, quod extremum est malis,</p>
<p>Licet perire. Media quo tellus loco</p>
<p>Subsidit, ad se gravia quo trahit, et duos</p>
<p>(105) Spatio remotos spectat aequali polos,</p>
<p>Hic ora solvit Tartari invisi domus,</p>
<p>Ignota radiis solis, immensis hiat</p>
<p>Caverna tenebris; ambitu obscuro patet</p>
<p>Tristis vorago. Spissa caligo specum</p>
<p>(110) Occupat inanem; vastus hic horror silet,</p>
<p>Et ampla vacuo spatia laxantur loco.</p>
<p>Mersum profundis omne Sathanum genus</p>
<p>Latet sub antris. Quicquid infensi dare</p>
<p>Potuit Tonantis ira, nos vexat malum.</p>
<p>(115) Sedet repostum mente sub memori scelus,</p>
<p>Animosque duros stimulat, et serus pudor</p>
<p>Semper quietem conscio cordi negat.</p>
<p>Luctus pavorque regnat, et certus timor,</p>
<p>Et herilis ira sequitur. Interdum dolor</p>
<p>(120) Mutatur odio, poenae et impatiens reus,</p>
<p>Ut saevus hostis, ardet et summum putat</p>
<p>Inferre nulli posse, quod patitur, malum,</p>
<p>Miserosque non sic esse, quam solos, dolet.</p>
<p>Poenam levabit socius. Hedenis licet</p>
<p>(125) Colat arva felix, speque non dubia meum</p>
<p>Super astra sibi promittat Adamus locum,</p>
<p>Tutoque coniunx perfruatur gaudio,</p>
<p>Non sic abibunt odia. Nec vivax dolor</p>
<p>Deponet iras; pace sublata procul</p>
<p>(130) Perpetua bella pertinax animus geret.</p>
<p>Violenta certam mens aget discordiam</p>
<p>Malum datura. Quod malum? Quicquid boni</p>
<p>Aetherea servat aula, vel tellus creat</p>
<p>Amica, quicquid pelagus, aut aer habet</p>
<p>(135) Gratum, eius omne est. Bella contemnit mea</p>
<p>Hostemque dedignatur. In risus suos</p>
<p>Mea vertit odia. Certus et fisus Deo</p>
<p>Iamiam parata tendit ad coelum via.</p>
<p>Hoc, hoc videndum est, regna ne summa occupet,</p>
<p>(140) Qui iam tenet terrena. Tum demum poli</p>
<p>Fugisse ab arce pudeat imbellem exulem,</p>
<p>Si, ut dentur alii, regna deserui mea,</p>
<p>Locumque generi pulsus humano dedi.</p>
<p>Perge ira, perge, magna conantem opprime,</p>
<p>(145) Adsitque ab alto Tartari fundo excitum</p>
<p>Quicquid profunda conditur caligine.</p>
<p>Fauces Averni et noctis aeternae chaos,</p>
<p>Adversa superis regna, sociique impii,</p>
<p>Una ruina simul in hostem emittite</p>
<p>(150) Quodcunque nostrum est. Veniat ignotum Scelus,</p>
<p>Cuiusque nos didicimus experti malum,</p>
<p>Parere iussis imparata Superbia.</p>
<p>Adsit rebellis maximo impietas Deo,</p>
<p>Gravis adsit Error, adsit Ambitio nova</p>
<p>(155) Rerum novarum cupida. Non illex gulae</p>
<p>Desit libido, vana nec falsi fides,</p>
<p>Levitasque rebus credula in non cognitis.</p>
<p>His, his ministris noster utetur dolor.</p>
<p>Quaecunque pestis Tartaro obscuro sata</p>
<p>(160) Blando Cerastas lubricos vultu tegis</p>
<p>Hoc agite: poenas poscite exilii graves,</p>
<p>Ruptoque Averni carcere et nigri specus</p>
<p>Portis ahenis, latiorem invadite</p>
<p>Telluris orbem; pectus Adami malis</p>
<p>(165) Concutite, cesset nulla peccato manus.</p>
<p>Ubi laetus hortum lambit Euphratis latex,</p>
<p>Quocunque spectes media ramos exserit</p>
<p>Arbos, opacis lumen admittens comis.</p>
<p>Ubique grato poma pendent pondere,</p>
<p>(170) Curvantque matrem. Fulvus his auri color</p>
<p>Delectat oculos, spemque non vanam facit</p>
<p>Placere gustu posse. Sed vetuit Deus</p>
<p>Tangi, nec ulla passus est carpi manu,</p>
<p>Scientiamque tam malorum, quam boni</p>
<p>(175) Poenam severus statuit, et sanxit minis.</p>
<p>Nam mancipatus nunc homo virtutibus</p>
<p>Ignorat omne crimen, in medio tamen</p>
<p>Utriusque positus, cum volet, flectet viam.</p>
<p>Quocunque vento flante poterit libera</p>
<p>(180) Pelli voluntas. Parte dimidia nocens,</p>
<p>Qui velle potuit, esse coepit. Spem mea</p>
<p>Capit ira: recta si recedens semita</p>
<p>Semel caducos devium per tramitem</p>
<p>Gressus movebit, gemina et animae et corpori</p>
<p>(185) Decreta mors est. Poma si vetitae arboris</p>
<p>Gustabit unquam, subito in exitium ruet,</p>
<p>Poenasque socius, Tartari et novus incola,</p>
<p>Pro perpetrato scelere communes dabit.</p>
<p>Accingere ira! Si moveri vir potest,</p>
<p>(190) Tentetur ipse; si moveri non potest,</p>
<p>Tentetur eius uxor. Hoc prosit mihi</p>
<p>Non esse solum. Foeminae ingenium leve,</p>
<p>Negligere iussa facile, nec coepti tenax</p>
<p>Variatur ultro, plurimum indulget sibi,</p>
<p>(195) Maiora semper spe superba praecipit,</p>
<p>Amatque solum quo caret. Prae incognitis</p>
<p>Antiqua sordent; displicet quod non novum est.</p>
<p>Sortis beatae taedium, inconstantia,</p>
<p>Spes vana, Pomi dulcis aspectu color,</p>
<p>(200) Gustus cupido, quod volo spondent mihi,</p>
<p>Spondet sine illis mulier, apta auctor malis.</p>
<p>Sed audietne, quem sibi infensum putat,</p>
<p>Mihique vacuas hostis aures porriget?</p>
<p>Pax offeratur, mente depositum pia</p>
<p>(205) Simuletur odium. Qui palam laedit, iuvat.</p>
<p>Gestare nescit odia, quisquis non tegit.</p>
<p>Facile est amorem fingere, atque optans sibi</p>
<p>Mentitur ipsi. Credula est spes improba.</p>
<p>Dicam futuros Numini summo pares,</p>
<p>(210) Novosque Divos. Forte non possent capi,</p>
<p>Nisi magna vellent capere. Stat facilis fides</p>
<p>Sequuta votum. Si tamen firma in bonum</p>
<p>Haeret voluntas, si mihi facilem negat</p>
<p>Inimicus aurem, forma sumetur nova.</p>
<p>(215) Non oculus ullus Daemonum cernit genus,</p>
<p>Non aliqua tangit dextra. Nil sensus suum</p>
<p>Reperit in illis. Forma materie carens</p>
<p>Simplexque species alia quaevis corpora</p>
<p>Assumit, et sic sensui foris obvia</p>
<p>(220) Dat se videndam. Consilî sapiens mei</p>
<p>Serpens minister fiat; animal callidum</p>
<p>Servire fas est spiritus vafri dolis.</p>
<p>Anguis per horti lubricum repens solum</p>
<p>Ignotus ibo. Lingua sermones seret</p>
<p>(225) Trisulca, verbis virus inflabo meum,</p>
<p>Et qui venenum maximum spirat draco</p>
<p>Maius loquetur. Utraque tentanda est via,</p>
<p>Fallamque gemina fraude sub amico virum,</p>
<p>Evam sub angue. Stabo et urgebo scelus,</p>
<p>(230) Regamque edentis ora, carpentis manus.</p>
<p>Quid adhuc moramur? Ista quae lucet dies</p>
<p>Homini parem me reddat, aut hominem mihi.</p>
<p><hi rend="bold">CHORUS.</hi></p>
<p>Anapaestici dimetri et monometri.</p>
<p>Quisquis ab alto culmine rerum</p>
<p>Infra se humili sede locatos</p>
<p>(235) Despicit audax, videat ne mox</p>
<p>Urgente suam mole ruinam</p>
<p>Pondere sidat. Gravior semper</p>
<p>Casus ab alto est. Levius contra</p>
<p>Leviora cadunt. Sequitur maior</p>
<p>(240) Cura beatos, quo plus nactos</p>
<p>Plura timentes.</p>
<p>Qui modo magni civis Olympi</p>
<p>Aurea coeli templa tenebat</p>
<p>Nunc occlusus tristique specus</p>
<p>(245) Conditus umbra poena nunquam</p>
<p>Pereunte perit, soloque Deo</p>
<p>Ante inferior, dum minor uno</p>
<p>Esse recusat, nunc supra se</p>
<p>Omnia cernit.</p>
<p>(250) Quanto praeceps cecidit lapsu</p>
<p>Qui prius alma luce coruscus,</p>
<p>Quique aetheria splendidus aura</p>
<p>Stabat in ortu! Talis Eoa</p>
<p>Parte diei fax Luciferi</p>
<p>(255) Praevia solis grata sereno</p>
<p>Lumine fulget, quae mutato</p>
<p>Nomine surgens dux tenebrarum,</p>
<p>Noctis et atrae signifer exit</p>
<p>Hesperus idem.</p>
<p>(260) Quid in exitium ruiture tuum</p>
<p>Rerum authori parere negas,</p>
<p>Cumque obtigerit res quae potuit</p>
<p>Maxima, frustra maiora paras?</p>
<p>Hoc esse, quod est solus qui te</p>
<p>(265) Facit esse cupis. Pugnas illi</p>
<p>Cui nihil obstat.</p>
<p>Extimus orbis complectentis</p>
<p>Caetera coeli, quem felices</p>
<p>Habitant turmae, celebransque suum</p>
<p>(270) Sub mille choris vox grata Deum,</p>
<p>Quem nec celeri turbine versat</p>
<p>Lex redeuntis certa diei,</p>
<p>Nec qui lunae variat formas</p>
<p>Menstruus ordo, nec qui celeres</p>
<p>(275) Tempestatum labente vices</p>
<p>Digerit anno, sed perpetua</p>
<p>Tenet immotum statione quies,</p>
<p>Prope tunc visus nutare loco est,</p>
<p>Dum male Sathan movet aetherias</p>
<p>(280) Transfuga sedes, bellumque ciet.</p>
<p>Sensit turbas sphaera rebelles,</p>
<p>Totusque nefas horruit aether,</p>
<p>Geminique poli tremuere malis,</p>
<p>Nec bene firmus substitit axis,</p>
<p>(285) Et naturae facie versa</p>
<p>Metuit tingi Cynosura salo,</p>
<p>Metuere graves Ara aquilones,</p>
<p>Heliceque Notos.</p>
<p>Ipse inciperet mox Aegoceros</p>
<p>(290) Laxare diem, Cancerque breves</p>
<p>Ducere noctes, solque in tenebras</p>
<p>Capiens regnum tradere lucis</p>
<p>Iura sorori, nisi magna Dei</p>
<p>Iussa capessens sumpserat audax</p>
<p>(295) Arma Michael. Ille rebelles</p>
<p>Domuit turmas. Ille tenaci</p>
<p>Compede vinctas iussit superis</p>
<p>Migrare locis, et praecipites</p>
<p>In Tartareas depulit umbras.</p>
<p>(300) Illius armis prostrata iacet</p>
<p>Furiosa cohors, quae poenarum</p>
<p>Monet exemplo potiora sequi.</p>
<p>Eheu satis est. Haec mala finem</p>
<p>Dent criminibus, dent suppliciis,</p>
<p>(305) Nec quem in bivio dubium versat</p>
<p>Vitii labes haerensque pio</p>
<p>Pectore virtus, deflectat
<hi rend="italic">homo</hi></p>
<p>Trepidum recto de calle gradum,</p>
<p>Possit ut illo sata progenies</p>
<p>(310) Tandem coeli vacuum exilio</p>
<p>Supplere locum.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actus-secundus.">
<head>3. ACTUS SECUNDUS.</head>
<p>ADAMUS, ANGELUS.</p>
<p>Trimetri iambici.</p>
<p>Dies tenebras legis aeternae vice</p>
<p>Fugans resurgit. Certus ordo temporum</p>
<p>Solis reducit aureum terris caput.</p>
<p>(315) Stellis fugatis maius exoritur iubar;</p>
<p>Nox iussa luci cedit, et Phoebo soror.</p>
<p>O quantus ille est, cuius ingenti manu</p>
<p>Coeli rotatur axis et turbo celer</p>
<p>Refert Olympum duplici fultum polo,</p>
<p>(320) Vastumque mundi pondus aequalem trahit</p>
<p>Retrahitque in orbem! Sidera authoris sui</p>
<p>Secuta legem temperant anni vices,</p>
<p>Titan coruscis explicat lucem comis,</p>
<p>Et Luna ducens mille stellarum choros</p>
<p>(325) Tenebrosa noctis rumpit. Aetherei sacer</p>
<p>Sonus ille motus cantat artificem manum,</p>
<p>Omnesque stellae celeris ad coeli modos</p>
<p>Plaudunt choreis. Ipse nos Mundus monet</p>
<p>Servire rerum conditori, nec sinit</p>
<p>(320) Haerere terris; supera nos rapit in loca</p>
<p>Mentesque proprium ducit ad primordium.</p>
<p>AN. O te beatum, cuius in praecordiis</p>
<p>Imago magni nobilis fulget Dei,</p>
<p>Et cui, quod unum maximum et summum bonum est,</p>
<p>(325) Rationis usus cum Dei cultu datur.</p>
<p>Adame, quantum cerne praestes caeteris</p>
<p>Rebus creatis. Saxa et hos lapides vide:</p>
<p>Sunt ista, qua tu maximi authoris manu</p>
<p>Formata, nullos sed quibus tribuit parens</p>
<p>(340) Natura motus. Arbores quas aspicis</p>
<p>Foliis virescunt et suos fructus ferunt,</p>
<p>Annisque crescunt, rursus et senium mora</p>
<p>Patiuntur aevi. Nulla delectat tamen</p>
<p>Plantam voluptas, nullus excruciat dolor.</p>
<p>(345) Pisces feraeque et alitum altivolans genus</p>
<p>Vident colores, audiunt vocem et sonos,</p>
<p>Capiunt odores, pabulum gustu probant,</p>
<p>Munusque in illis tactus exercet suum.</p>
<p>Nocitura discunt fugere, quae prosunt sequi.</p>
<p>(350) Sensu trahuntur. Non habent mentem ducem,</p>
<p>Nec cogitata mutuis sermonibus</p>
<p>Capiunt feruntque. Nulla Relligio Deum</p>
<p>Demonstrat; omnis in brevi vita est salus.</p>
<p>Tibi praeter illa mortis expers et mali</p>
<p>(355) Anima tributa est imperatrix sensuum.</p>
<p>Laudum suarum te Deus testem sacris</p>
<p>Parere iussis voluit, haec lex est data.</p>
<p>Tibi benignus reliqua, te fecit sibi.</p>
<p>AD. Deus est profecto, cuius et terra et fretum</p>
<p>(360) Et utraeque Phoebi sentiunt Numen domus.</p>
<p>Praesentia illi cuncta. Principio carens</p>
<p>Fini carebit, ipse principium simul</p>
<p>Finisque rerum. Cuncta mille a seculis</p>
<p>Futura cernit. Fecit omnia et omnibus</p>
<p>(365) Factis opifera prospicit prudentia.</p>
<p>Non corpus illum claudit aut servat locus,</p>
<p>Sed ubique vivit, omnis expers termini.</p>
<p>Origo veri, fons boni, Sapientia</p>
<p>Regina mundi, quae potest quicquid cupit.</p>
<p>(370) Coelum ille in orbem versat et terram suis</p>
<p>Firmat columnis. Illa quodcunque est grave</p>
<p>Depellit. Idem quod leve est sursum trahit,</p>
<p>Motuque motus ipse principium caret.</p>
<p>Numquamque variat unus, attamen in tribus</p>
<p>(375) Subsistit unus. Est enim rerum parens,</p>
<p>Is qui potenti cuncta moderatur manu.</p>
<p>Est natus ipso patre ab aeterno satus,</p>
<p>Divina ratio, Mens patris. Lex omnium</p>
<p>Sermoque, cuius incomprehensa fuit</p>
<p>(380) Virtute factum quod prius fuerat nihil.</p>
<p>Utrumque Sancti Spiritus concordia</p>
<p>Amorque iungit. Tresque sunt Unus Deus.</p>
<p>AN. Quam multa paucis, magna parvis vocibus</p>
<p>Satis explicasti, quantaque ingenii tui</p>
<p>(385) Mensura summum pectori insculpsit Deum,</p>
<p>Quem novimus pro parte. Perfecto modo</p>
<p>Deus ipse novit, seque dum capit et cupit</p>
<p>Pleno, quod aliis dividit, fruitur bono.</p>
<p>Deus ipse Mens est, universum quae replet</p>
<p>(390) Superatque mundum, coepta nullo tempore</p>
<p>Nulloque desitura. Quod verum est videt</p>
<p>Etiam ante, quam sit; vult bonum, causa est boni.</p>
<p>Procul hinc remoti, proximi certe tamen,</p>
<p>Sumus per illum nos ministri coelites</p>
<p>(395) Animaeque vestrae. Quippe respondet locis</p>
<p>Pars nulla nostri: dividi nec possumus.</p>
<p>Tamen hic, vel illic esse recte dicimur,</p>
<p>Non simul ubique. Et anima vobis quamlibet</p>
<p>Infusa membris tota inhaeret singulis,</p>
<p>(400) Qua corpus illud, non et ulterius patet.</p>
<p>Nostrae actioni temporum non competit</p>
<p>Mensura, semper non idem facimus tamen:</p>
<p>Incipimus et desinimus. Haec absunt Deo.</p>
<p>Ab eo creati mortis immunes sumus.</p>
<p>(405) Non vera scimus integre, non omnia,</p>
<p>Nihil futuri. Nostra rebus de bonis</p>
<p>Pendet voluntas. Mente ab illius bonum.</p>
<p>Adame, nobis maxima est foelicitas</p>
<p>Hoc velle solum, quod Deus vult et facit,</p>
<p>(410) Parere iussis, sponte rectori obsequi,</p>
<p>Laudare iustum, patrem amore prosequi</p>
<p>Et discere illum quem nihil rerum latet.</p>
<p>Vis conditorem nosse? Rebus conditis</p>
<p>Utere magistris: quicquid est index Dei est.</p>
<p>(415) AD. Cum nil fuisse tot feras, pisces, aves</p>
<p>Ipsumque me, telluris et coeli globos</p>
<p>Solemque lunamque ante perpaucos dies</p>
<p>Tacitus revolvo, totus extra me feror</p>
<p>Stupidusque rerum miror artificem Deum.</p>
<p>(420) Age, si vacabit (scire nam perfectius</p>
<p>Quae facta fuerint ante me factum potes),</p>
<p>Narra petenti, quo modo quoque ordine</p>
<p>Tam magna numeris machina impleta est suis.</p>
<p>AN. Gemina ante tempus omne, cum solum foret</p>
<p>(425) Nil praeter ipsum, corpora effecit Deus,</p>
<p>Moli priori conditae simplex erat</p>
<p>Materia. Partes mutuo aequales sibi,</p>
<p>Perfecta species, orbis in iusti modum</p>
<p>Rotunda, nullis angulis protuberans,</p>
<p>(430) Ne discreparet finis a primordio.</p>
<p>Natura nullas motuum patiens vices,</p>
<p>Secura lethi, non timebat deteri,</p>
<p>Tantum revolvi prona, nec mutans locum,</p>
<p>Referebat orbes sempiterno turbine</p>
<p>(435) Dimensa tempus. Magna coeli machina</p>
<p>Pendebat axi fulta, cui gemini procul</p>
<p>Fines utroque terminabantur polo.</p>
<p>Concava profundae molis intra viscera</p>
<p>Latebat expers Lucis, et formae chaos,</p>
<p>(440) Quod cuncta possis dicere, et possis nihil.</p>
<p>Depressa nondum gravia tunc secesserant,</p>
<p>Nec levia superos evolarant ad locos</p>
<p>Sed mixta liquidis sicca, frigida fervidis,</p>
<p>Confusa magnis parva, duris mollia</p>
<p>(445) Cumulo latebant. Cuncta quae sunt effici</p>
<p>Ex mole poterant, cuncta formis perfici.</p>
<p>AD. Iacuitne inanis illa materies diu,</p>
<p>An subito species rebus effulsit sua?</p>
<p>AN. Non illud una singulis formis opus</p>
<p>(450) Perfecit hora. Quippe lapsu temporum</p>
<p>Digesta varios cuncta ceperunt gradus.</p>
<p>Pars ista medio, quam tui calcant pedes,</p>
<p>Confinis axi pondere oppressam suo</p>
<p>Terram recepit. Illa primo turbidis</p>
<p>(455) Submersa in undis delitescebat salo</p>
<p>Cincto tenebris. Subito divina manu</p>
<p>Formatus aer cursibus liber vagis</p>
<p>Incubuit undae. Flamma tantum splendidae</p>
<p>Ministra lucis deerat. Umbrae machinam</p>
<p>(460) Densa tenebant conditam caligine.</p>
<p>Itaque ex capaci mole luciferum Deus</p>
<p>Secedere ignem iussit, et iusso obsequens</p>
<p>Secessit ignis fervidus, siccus, levis.</p>
<p>Quaterna nondum ceperant sedes suas</p>
<p>(465) Principia; nondum clauserat littus mare,</p>
<p>Aerve terram concavi species globi.</p>
<p>Natura nondum proximo lunae loco</p>
<p>Ignem locarat. Qui simul in auras chao</p>
<p>Abiit relicto, non in excelsum fuit</p>
<p>(470) Redactus orbem, flamma sed massam in rudem</p>
<p>Coacta tanquam temere Eois aetheris</p>
<p>Partibus adhaerens, et citato turbine</p>
<p>Correpta coeli mobili luxit face.</p>
<p>Rursumque bissex tracta praecipiti rota</p>
<p>(475) Eadem per horas pristinas parti alteri</p>
<p>Tenebras reduxit, alteri lucem novam.</p>
<p>Sic temperanda noctis alternae vice</p>
<p>Primi diei fuit opus primum dies.</p>
<p>AD. Quibus illa, si fas scire, disposita est modis</p>
<p>(480) Rerum parens quadriga, quae nunc mutuo</p>
<p>Complexa sese parte ab omni convenit,</p>
<p>Vastumque inane cuncta complendo fugat?</p>
<p>AN. Redeunte rebus luce praecepit Deus</p>
<p>Inania auris spatia repleri vagis,</p>
<p>(485) Vastumque vacuis aera expandi locis,</p>
<p>Qui medius undis separaret ab inferis</p>
<p>Superos madores. Ille mandati tenax</p>
<p>Diffusus ultro in alta secum pendulos</p>
<p>Vexit liquores. Ivit ad coelum vapor,</p>
<p>(490) Ubi nunc librantur onere praecipites suo</p>
<p>Nubes, et imbrem ventre parturiunt gravi.</p>
<p>Non una regio est aeris: trina occupat</p>
<p>Distinctus ille spatia. Supremum coquit</p>
<p>Contigua flammae fervidae vicinia;</p>
<p>(495) Ibi, qui malorum posteris utinam tuis</p>
<p>Nunquam sit index nuntia cladis face,</p>
<p>Fulget cometes, ille siccos halitus</p>
<p>Locus, ille servat siderum labentium</p>
<p>Coelo figuram. Media qua regio patet,</p>
<p>(500) Ibi frigus, humorque habitat, et varii vage</p>
<p>Pendent vapores. Patria haec pluvias parit</p>
<p>Celerisque venti spiritum, cum despuit</p>
<p>Fervor liquorem, frigus aut medii loci</p>
<p>Praecludit altum flatibus calidis iter.</p>
<p>(505) Ibi tonitruum murmur, et vis fulminis</p>
<p>Corusca magna nascitur discordia.</p>
<p>Ibi tristis imber algido strictus gelu</p>
<p>Aut in nivem duratur, aut in grandinem.</p>
<p>Inferna sedes quae repercussae trahit</p>
<p>(510) Flammae calorem crassior, nebulas graves</p>
<p>Roremque purum proximo immittit solo.</p>
<p>Sic aeris transire septum duplices</p>
<p>Inter madores alter aspexit dies.</p>
<p>Cumque hac eadem luce compulsu Dei</p>
<p>(515) In maria et amnes se recepissent aquae,</p>
<p>Et destitutis quos inundarat locis</p>
<p>Littoribus iret clausus et ripis liquor,</p>
<p>Coeloque nudum terra monstraret sinum,</p>
<p>Fructus sequenti iussa produxit die.</p>
<p>(520) Quodcunque germen floridos campos tegit,</p>
<p>Et herba succo quae salutifero viret,</p>
<p>Tunc iussa primum crescere est, et vividum</p>
<p>Eiicere semen. Tempore ex illo arbores</p>
<p>Alimenta terrae matris infixa bibunt</p>
<p>(525) Radice, semperque aeris genitabili</p>
<p>Vegetantur aura, traditisque in viscera</p>
<p>Crescunt ab undis. Sede sublimi trahunt</p>
<p>Ignis foventem cuncta vitalis facem,</p>
<p>Genusque totum planta ne secum auferat</p>
<p>(530) Moritura, formae proferunt similes suae.</p>
<p>AD. Verene quarto credimus factas die</p>
<p>Stellas, et ipsas solis, et lunae faces?</p>
<p>AN. Cum per quaternas mundus aetherius vices</p>
<p>Repetisset unde caeperat volvi locum,</p>
<p>(535) Orbis figura subiugem coeli globo</p>
<p>Aptavit ignem, quodque vacuum liquerant</p>
<p>Aether et aer circulo spatium suo</p>
<p>Media occupavit flamma. Post haec siderum</p>
<p>Opus secutum est. Illa non humili ex chao</p>
<p>(540) Formata noris, melior et sublimior</p>
<p>Materia genuit astra, naturam parem</p>
<p>Sortita coelo, cuius infixa in globis</p>
<p>Noctem diemque lumine illustrant vago,</p>
<p>Horas tenebris et diei dividunt,</p>
<p>(545) Tollunt vapores coelicae attractu facis,</p>
<p>Serena et imbres et procellas praemonent,</p>
<p>Annoque partes, partibus tribuunt dies.</p>
<p>Bina astra lucent ex solo spectantibus</p>
<p>Maiora reliquis: Phoebus ignis fervidi</p>
<p>(550) Terris calorem reddit in speculi modum,</p>
<p>Rector diei, cuius immensum iubar</p>
<p>Obscurat alia lapsa coelo sidera</p>
<p>Sed luna noctis domina fraternum sibi</p>
<p>Furata lumen splendet aliena face,</p>
<p>(555) Cumque alma Phoebe solis opposita viae</p>
<p>Regione vadit, lumen adversum bibit,</p>
<p>Seseque in orbem redigit, ut plenus nitor</p>
<p>Rumpat tenebras. Solis at complexibus</p>
<p>Cum soror inhaeret, nox ut illunis silet.</p>
<p>(560) Quantoque propius lumen est Titanium</p>
<p>Maiora Lunam damna cornigeram manent.</p>
<p>Haec praeter ambo plura sphaeris sidera</p>
<p>Infixa variis quarta conspexit dies.</p>
<p>Bis quattuor sunt astra portantes globi.</p>
<p>(565) Sideribus horum summus innumeris nitet</p>
<p>Sphaerisque in aliis singulae lucent faces.</p>
<p>Orbe in supremo fasciae latae via</p>
<p>Bissena gestat signa, quae sol permeans</p>
<p>Nunc noctis aequat et diei terminos,</p>
<p>(570) Nunc liberali prorogat lucem manu,</p>
<p>Nunc laxat umbras. Illa habet geminos domus</p>
<p>Septentriones, illa pluvias Suculas,</p>
<p>Verisque et autumni indices Atlantidas.</p>
<p>Illic procellis tumidus Orion furit,</p>
<p>(575) Flagratque anhelo fervidus mento Canis.</p>
<p>Septem vagantes qui ferunt stellas globi</p>
<p>Istum sequuntur; omnibus motus duo.</p>
<p>Nam concitatus maximi lapsus poli</p>
<p>Quanquam diurno turbine invitos trahat,</p>
<p>(580) Tamen coactis cursibus contrarii</p>
<p>Ultro moventur. Namque supremi diem</p>
<p>Vis rapida mundi parte ab Eoa trahit,</p>
<p>Illos reducit lentus adversos gradus</p>
<p>Ab occidente ad solis ortivi domum.</p>
<p>(585) Nec una cursus spatia, nam senas quater</p>
<p>Mundus per horas inferos secum globos</p>
<p>Convolvit. Illi proximo torpet gravis</p>
<p>Saturnus astro, qui suam bis quindecim</p>
<p>Tarde per annos destinat coelo viam.</p>
<p>(590) Inferior illo Iuppiter ter quattuor,</p>
<p>Vicinus annos Mars sibi indulget duos.</p>
<p>Sol sequitur illos annuo cursu suum</p>
<p>Mensurus orbem. Certa nec solis comes</p>
<p>Lucifera stella, parva nec fax Mercurî</p>
<p>(595) Maiora poscunt spatia. Quîs cunctis subest</p>
<p>Contenta Phoebi menstruo cursu soror.</p>
<p>Haec cum videret opera, qui fecit Deus</p>
<p>Laudans probavit. AD. Quae feras, pisces, aves,</p>
<p>Iumenta et angues vidit effingi dies?</p>
<p>(600) AN. Ubi secundam Phoebus accendit facem,</p>
<p>Iussit per amnes Numen et vitreos lacus</p>
<p>Lunaribusque reflua momentis freta</p>
<p>Natare pisces. Iussit et volucres citis</p>
<p>Secare pennis aeris liquidi vias.</p>
<p>(605) Ergo creavit monstra foecundi maris</p>
<p>Immensa cete, et omne squammigerum genus,</p>
<p>Alisque fultum; mille species singulis,</p>
<p>Faciesque generum mille natura suos</p>
<p>Prodente luxus; singulis anima est data,</p>
<p>(610) Quae forma princeps corporum est viventium,</p>
<p>Quae sentit, auget, vegetat, alit et procreat.</p>
<p>Nam cum videret magnae opus dextrae Deus,</p>
<p>His allocutus comprobavit vocibus:</p>
<p>Alimenta in usus quaeque sumentes suos</p>
<p>(615) Maiore mole crescite et numeros quoque</p>
<p>Augete vestros sobole et ovis insitas</p>
<p>Excludite animas, quaeque mixtis sexibus</p>
<p>Deposita in alma condidistis viscera,</p>
<p>Servate iusto redditura in tempore,</p>
<p>(620) Innumerae ut ab humo suspici possint aves</p>
<p>Vastique pisces impleant undas sali.</p>
<p>Sequente luce sexta quae mundo fuit</p>
<p>Tertiaque Phoebo caeteris animantibus</p>
<p>Tibique prima, conditor iussit Deus</p>
<p>(625) Centum cavatis ire serpentes viis,</p>
<p>Centum veneni genera, si Numen sinat,</p>
<p>Vitanda cautis. Iussit incultis feras</p>
<p>Errare silvis, pascere et viridantibus</p>
<p>Armenta campis, cuncta spectant patriam</p>
<p>(630) Quae prona terram, nec suos audent polo</p>
<p>Monstrare vultus, atque caelestes domos</p>
<p>Contra tueri fixa perpetuum solo.</p>
<p>Adame, tantum est haec quod a te differant,</p>
<p>Quem vultus ipse destinat maioribus,</p>
<p>(635) Te, cum creasset imagine imbutum sua</p>
<p>Deus, quievit septima sancta die,</p>
<p>Fecisse fassus ultimo maius nihil.</p>
<p>Sed ad te euntem coniugem video tuam.</p>
<p>Abibo, quo me munus appellat meum.</p>
<p>EVA. ADAMUS.</p>
<p>Trimetri iambici.</p>
<p>(640) O sempiterno foedere auspiciis Dei</p>
<p>Mihi iuncta coniunx, longius praesentia</p>
<p>Tua carere iusta me pietas vetat</p>
<p>Amorque sancta corda succendens face.</p>
<p>AD. Consors cubilis, cui meis ex ossibus</p>
<p>(645) Composuit ossa, cui maritali Deus</p>
<p>De carne carnem finxit, ut redeat suum,</p>
<p>Quod inde natum fuerat, ad primordium,</p>
<p>Quam bene putavit, nulla quem fugiunt Deus,</p>
<p>Non posse vera me frui sine compari</p>
<p>(650) Felicitate; semper animos dulcior</p>
<p>Tangit voluptas, sorte quam gratus pari</p>
<p>Socius frequentat. Ista natura est boni</p>
<p>Communicari gaudet et multis suo</p>
<p>Prodesse fructu. Nemo participi carens</p>
<p>(655) Vivit beatus. Solus et felix dolet.</p>
<p>Cum liberali cuncta rerum Conditor</p>
<p>Mihi bestiarum genera tribuisset manu,</p>
<p>Quibus arbitratu nomina imposui meo,</p>
<p>Deesse visa est socia, quae solo foret</p>
<p>(660) Diversa sexu. Tunc Dei immissus manu</p>
<p>Omnes mihi artus altus invasit sopor.</p>
<p>Somno iacebam pressus et torpor gravis</p>
<p>Sensus ligabat, spiritusque ex intimo</p>
<p>Pectoris anhelans capitis officiis dabat</p>
<p>(665) Vacationem, dumque securum quies</p>
<p>Profunda tenuit, ultimo dorsi loco</p>
<p>Succincta geminis terga qua lumbis patent,</p>
<p>Hac parte costam corpori eripuit meo,</p>
<p>Vacuumque hiatum carne supplevit Deus.</p>
<p>(670) Ubi recreata membra, qui primus fuit,</p>
<p>Somnus reliquit, ex meis, uxor, tua</p>
<p>Formata membris astitit species mihi,</p>
<p>Quam cum viderem, languidos artus adhuc</p>
<p>Stupor occupavit, flamma quem solvit nova</p>
<p>(675) Et amoris ignis. Postea omnipotens Sator</p>
<p>Coniugia verbis nostra firmavit sacris.</p>
<p>Augete misti, dixit, humanum genus,</p>
<p>Imago nostra. Terra quam late patet</p>
<p>Vestra regatur sobole. Quas tellus feras,</p>
<p>(680) Aerque volucres gestat aut pisces mare,</p>
<p>Imperia vestri sanguinis discant pati.</p>
<p>EV. Felicitatis magna pars, aut unica</p>
<p>Vir est maritae. Dulce nunc quicquid mihi est</p>
<p>Te sine nocebit. AD. Sic amoris mutui</p>
<p>(685) Ut duret ardor utque communi bono</p>
<p>Aevum fruamur nosque deliciae beent</p>
<p>Hedenis almi munus egregium Dei,</p>
<p>Ipsum colamus omnis authorem boni</p>
<p>Primumque amemus quasque nobis praecipit</p>
<p>(690) Leges sequamur, pariter ut vetitae arboris</p>
<p>Vitare gustum, caeteris liceat frui.</p>
<p>Iucunda quae vox auribus sonuit meis?</p>
<p>Sanctas supremi Regis aetherius chorus</p>
<p>Laudes celebrat. Ex propinquo succinam.</p>
<p><hi rend="bold">CHORUS</hi></p>
<p>Ex vario carminum genere.</p>
<p>(695) Artifex rerum, tibi grata laudes</p>
<p>Mens novo celebrabit hymno,</p>
<p>Testemque magnitudinis</p>
<p>Mundi domum citabit.</p>
<p>Maiestas tua gloriam</p>
<p>(700) Induta fulget laudisque amictu</p>
<p>Decorata sancto lumine splendet.</p>
<p>Aeris vasti cuius expandit</p>
<p>Dextra cortinam, nitidaeque velo</p>
<p>Aureo flammae vestiit orbem.</p>
<p>(705) Tu nubes pluvia graves</p>
<p>In conclavia dividis, rapidis et instans</p>
<p>Auriga loris flatibus imperas</p>
<p>Vectus alite vento,</p>
<p>Tibi legati munere fungentes</p>
<p>(710) Silvarum quatiunt superna Cauri.</p>
<p>Sentit ortus, sentit occasus</p>
<p>Flammae ministrae vim genitabilem.</p>
<p>Tibi nos ministri, nec minus ventis</p>
<p>Agiles nec igni, rapimur iussa</p>
<p>(715) Exsequi proni tua.</p>
<p>Te tellus tibi fixa tremit: quae turbine circum</p>
<p>Diverso aetherios passa rapi globos,</p>
<p>Ullis ipsa trahi curriculis negat.</p>
<p>Illam prima dies gurgite viderat</p>
<p>(720) Obscuro et pelagi fluctibus obrutam.</p>
<p>Coelum littus erat. Summaque montium</p>
<p>Cinctorum tenebris condiderat iuga</p>
<p>Exlege Oceanus vado.</p>
<p>Tu subito verbis, Deus, altitonantibus undam</p>
<p>(725) Cedere iussisti: vix iussa recesserat unda.</p>
<p>Tunc parentes Domino fluctus</p>
<p>Fugere procul; liquere solum</p>
<p>Telluris aquae, quae praecipiti</p>
<p>Lapsae pulsu vertice ab alto</p>
<p>(730) Inter valles humili primum</p>
<p>Sedere loco, donec iussos</p>
<p>Tenuere sinus.</p>
<p>Inclusum est a te praescriptis finibus aequor,</p>
<p>Sublimi ne rursus humum sub gurgite condat;</p>
<p>(735) Terraque delapsis siccum caput extulit undis.</p>
<p>Natos iugis in altis</p>
<p>Iubes salire fontes,</p>
<p>Quos cum feris bibentes</p>
<p>Sitim levent Onagri;</p>
<p>(740) Ad quos aves sedentes</p>
<p>Dulci canant susurro</p>
<p>Sub arborum coma.</p>
<p>Humores pluvios super alta cacumina fundis,</p>
<p>Et procul ex magno despectans infera coelo</p>
<p>(745) Participas terrae depressum e nubibus imbrem,</p>
<p>Ebria quo fructus genitrici prodit ab alvo.</p>
<p>Inde, quo vivunt pecudes gregesque,</p>
<p>Nascitur foenum, generantur herbae</p>
<p>Mitibus succis, meliorque pastus,</p>
<p>(750) Pinguibus crescunt segetes in arvis.</p>
<p>Inde procedent oleae nitentes</p>
<p>Quoque vis cordis satiata gaudet</p>
<p>palmitis humor.</p>
<p>Te succos tribuente suos in montibus altis</p>
<p>(755) Fertilibus cedri crescent ad sidera ramis,</p>
<p>Quas habitet passer tremuloque ciconia rostro.</p>
<p>Saepe etiam summa pendentes abiete nidi</p>
<p>Emittent trepidis pullos super aera pennis.</p>
<p>Montium alta cacumina</p>
<p>(760) Esse perfugium facis</p>
<p>Capreis silvestribus.</p>
<p>Te iubente cuniculi,</p>
<p>Te iubente vagi petunt</p>
<p>Concito lepores pede</p>
<p>(765) Scrupeae abdita rupis.</p>
<p>Luna tua formata manu est, quae mensibus annum</p>
<p>Distinguat, reparansque levis dispendia formae</p>
<p>Nunc gemino cornu, nunc pleno fulgeat orbe.</p>
<p>Ipse etiam certis fulgor Titanius horis</p>
<p>(770) Occidit et priscae terras cum tradidit umbrae,</p>
<p>Ex antris prodire genus monet omne ferarum.</p>
<p>Fulvae feroces tunc catuli leae</p>
<p>Praedae manentes pabula rugiunt,</p>
<p>Potus et escam voce famelica</p>
<p>(775) Deum rogantes. Lucida cum dies</p>
<p>Coelo refulsit, silvicolum cohors</p>
<p>Omnis ferarum nescia conspici</p>
<p>Arboreum redit ad cubile.</p>
<p>Ipse homo, siquid habet quod agat, ne ignavus oberret,</p>
<p>(780) Invigilat curis intenta mente diurnis,</p>
<p>Quas solvit veniens securo lumine vesper,</p>
<p>Somnum olli requiemque ferens. O maxima mundi</p>
<p>Regnatrix lataeque opifex Sapientia terrae,</p>
<p>Tu coelumque solumque regis. Tua maxima (quanquam</p>
<p>(785) Nec facunda satis) cantat praeconia tellus.</p>
<p>Te te velifero sub gurgite</p>
<p>Magna et parva gerens animantia</p>
<p>Piscesque innumeros celebrat mare.</p>
<p>Illic luminibus Pistris micat,</p>
<p>(790) Squammigero et fluctus dorso subit,</p>
<p>Ludentique secat tergo freta,</p>
<p>Artificem testata manum.</p>
<p>Sic quicquid tuus orbis habet,</p>
<p>Pendet a dominae gratia dextrae.</p>
<p>(795) Ad tuos pendent animantia nutus,</p>
<p>A te rapaci destinata morti</p>
<p>Amittunt vitam.</p>
<p>Iustis temporibus pabula bestias</p>
<p>Nutriunt tua tribuente dextra,</p>
<p>(800) Quae sua cum bona liberali</p>
<p>Dividit cumulo satiantur omnes</p>
<p>Pecudes feraeque. Simul opiferam</p>
<p>Avertes faciem, difficilique vultu</p>
<p>Intueberis, recedet</p>
<p>(805) Spiritus vacuas in auras,</p>
<p>Destituetque inane corpus,</p>
<p>Quod repente agitari</p>
<p>Reciprocanti desinet halitu,</p>
<p>Tenuemque sese in pulverem vertet.</p>
<p>(810) Rursumque tui Numinis aura</p>
<p>Favente gravidis foetus ab alvis</p>
<p>Nascentur, quae suum</p>
<p>Non sinant genus interire,</p>
<p>Terra recentes</p>
<p>(815) Ut pro interemptis capiat colonos.</p>
<p>Donec sol reparator Eoi</p>
<p>Variis vicibus saecula volvet,</p>
<p>Donec obscura nocte micantes</p>
<p>Cingent rotatum sidera mundum,</p>
<p>(820) Numinis laudes resonabit orbis.</p>
<p>Divina scilicet</p>
<p>Nullis maiestas interibit annis;</p>
<p>Ipsum, ipsum capiunt gaudia cum videt</p>
<p>Machinam tantam, quam magnus opifex</p>
<p>(825) Ante septimum effecit diem.</p>
<p>Illius tellus concussa nutu</p>
<p>Trepidat, tactique montes</p>
<p>Piceo fumo</p>
<p>Aera involvunt; nebulasque vertex</p>
<p>(830) Halat et crassos agitat vapores.</p>
<p>Astra dum septem libero cursu</p>
<p>Coelum rotabit, non desinemus</p>
<p>Rerum Parentis celebrare nomen</p>
<p>Vaga septisoni carminis harmonia.</p>
<p>(835) Aeternumque modis sacris</p>
<p>Indulgere iuvabit</p>
<p>Gaudioque maximo</p>
<p>Tollere in astra Deum.</p>
<p>Si quid erit malorum,</p>
<p>(840) Benignus ille tollet</p>
<p>Sanctorumque chorus modulabitur omnis
<hi rend="italic">Alleluia.</hi></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actus-iii.">
<head>5. ACTUS III.</head>
<p>SATHAN, ADAMUS.</p>
<p>Trimetri iambici.</p>
<p>Hostem superbis pedibus adversos mihi</p>
<p>Gressus moventem video. Iam tempus meis</p>
<p>Se praebet iris; obvius tandem mihi</p>
<p>(845) Adamus ultro venit, et solus quidem.</p>
<p>Coelicola monitor liberum socio latus</p>
<p>Deseruit, odiis commodus nimium meis.</p>
<p>Nodis inextricabilis fallaciae</p>
<p>Vinctum tenebo; rite disposui plagas.</p>
<p>(850) Amore ficto facilis ambiguo dolo</p>
<p>Quaeratur aditus. Lentus inimicum vides,</p>
<p>Sathan, nec illum dente discerpis fero?</p>
<p>Fraenum recusat impotens animi sui.</p>
<p>Sic ille magni summus armenti metus</p>
<p>(855) Quoties bovem scrutatur, et longe lupus</p>
<p>Vestigiorum perlegit tacitus notas</p>
<p>Silet et citatum sustinet tardus gradum.</p>
<p>Ubi praeda rursum propior ante oculos stetit,</p>
<p>Maiore cursu sequitur et villos quatit,</p>
<p>(860) Rictuque pandit ora, nec patitur moras.</p>
<p>Ubi spes refulsit, ira difficilis tegi est.</p>
<p>Tamen est tegenda: semper armatos minus</p>
<p>Provisa feriunt tela. Simuletur fides.</p>
<p>Terrestris orbis rector et princeps freti,</p>
<p>(865) Adame, dextram liceat amplecti tuam.</p>
<p>Quo saeva torques lumina et gratos mihi</p>
<p>Avertis oculos? Renuis oblatam fidem?</p>
<p>Et me Tonantis dextra tibi non disparem</p>
<p>Formavit, et me fulgidus civem suum</p>
<p>(870) Conspexit aether. Testor immitem mihi</p>
<p>Tibique amicum, forte nec semper, Deum,</p>
<p>Mihi mille amicos, cum beatus viverem,</p>
<p>Fuisse, quem nunc tota destituit cohors</p>
<p>Secuta sortem. Tu, rogo, clementior</p>
<p>(875) Miserere miseri; supplicem dextram vide</p>
<p>Securum amoris pignus, aeternum mihi</p>
<p>Promitte foedus. Quid sacrum quassas caput?</p>
<p>AD. Deo rebellis, perfide, execrabilis,</p>
<p>Procul nefandos corpore a puro amove</p>
<p>(880) Tactus. Amicus est mihi quisquis Deo.</p>
<p>Tu sempiternis propter horrendum scelus</p>
<p>Damnate poenis, procul ab aspectu fuge</p>
<p>Pii et beati. SA. Gerere quid tandem iuvat</p>
<p>Inimica semper odia? Si nescis, malum</p>
<p>(885) Est mentis ira pervigilque animi dolor.</p>
<p>Invidia, luctus, cura, tristitia et metus</p>
<p>Odiumque, nullos ista felices premunt.</p>
<p>Miseros perurit ista carnificum manus,</p>
<p>Et pertinaces. Semper in melius trahi</p>
<p>(890) Sors est beati. Pone nunc iras truces.</p>
<p>AD. Seges ante multo mergite in coelestibus</p>
<p>Metetur arvis, terra sidereas faces</p>
<p>Rotata tollet, proferet flammas mare,</p>
<p>Dabit ignis undas, ante vel caput in suum</p>
<p>(895) Sursum relapsas volvet Euphrates aquas,</p>
<p>Vel pronus amnis Tigrin in fontem feret,</p>