-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
Copy pathSchonaeus-Naaman.xml
2212 lines (2210 loc) · 131 KB
/
Schonaeus-Naaman.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?>
<?xml-model
href="https://xmlschema.huygens.knaw.nl/translatin.rng"
type="application/xml"
schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"
?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0" xml:id="translatin0092" xml:lang="lat">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Naaman</title>
<title type="sub">Terentii Christiani Naaman</title>
<author>Schonaeus, Cornelius</author>
<editor>Jan Bloemendal</editor>
<respStmt>
<resp>transcription</resp>
<name>Jan Bloemendal et al.</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<publicationStmt>
<publisher>Gerhard Grevenbruch</publisher>
<pubPlace>Cologne</pubPlace>
<date>1614</date>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<bibl>
Identifier: <name>Schonaeus-Naaman</name><lb/>
Short title: <title>Naaman</title><lb/>
Year of first edition: <date>1572</date><lb/>
Author information:<lb/>
Alias: Schoon, Cornelis<lb/>
Birth: 1540, Gouda<lb/>
Death: 1611, Haarlem<lb/>
Floruit: None, Haarlem, The Hague<lb/>
<ref target="https://nl.wikipedia.org/wiki/Cornelius_Schonaeus">Link</ref><lb/>
<emph>Terentius Christianus (1614)</emph><lb/>
<ref target="https://books.google.nl/books?id=r-ZIAAAAcAAJ">Source link</ref>
</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<textClass>
<keywords>
<term type="diction">verse</term>
<term type="genre">comedy</term>
<term type="acts">5</term>
<term type="chorus">None</term>
<term type="medium">printed</term>
</keywords>
</textClass>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<div type="level1" xml:id="front">
<head>Front</head>
<p>/</p>
<p>TERENTII CHRISTIANI,</p>
<p>NAAMAN.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="main">
<head>Main</head>
<p></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actorum-nomina.">
<head>1. Actorum nomina.</head>
<p>NAAMAN, Princeps Syrus.</p>
<p>ARTEMONA, Naamanis vxor.</p>
<p>PHRONESIVM, puella Iudaica, Artemonae ancilla.</p>
<p>DORIO, seruus.</p>
<p>SOSIA, seruus.</p>
<p>STRATO,</p>
<p>LEONIDAS, Naamanis ministri nobiles.</p>
<p>STORAX,</p>
<p>BROMIA, ancilla.</p>
<p>SYRVS, seruus.</p>
<p>MELCHIAS, Iudaeus.</p>
<p>ELISAEVS, vates.</p>
<p><milestone unit="page" facs="2"/></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="prologvs.">
<head>2. PROLOGVS.</head>
<p>Senarij.</p>
<p>COncordiam, pacem; & salutem plurima</p>
<p>Vobis exopto, spectatores, omnibus,</p>
<p>Gregis totius, & choragi nomine</p>
<p>Quorum voluntati obsequutus, primus huc</p>
<p>(5) Egressus sum foras: oratoris tamen</p>
<p><ptr target="#tn1" n="1"/>Potius quàm prologi functurus munere.</p>
<p>Nunc itaque aures praebete, & auscultate sedulo:</p>
<p>Benignamque vt soletis, date operam mihi.</p>
<p>Cùm primùm Schonaeus noster didascalus</p>
<p>(10) Ad artem sese contulisset musicam</p>
<p>Huc totis semper est enixus viribus,</p>
<p><ptr target="#tn2" n="2"/>Bonis vti placerent quas proferret fabulas.</p>
<p>Id se nunc assequutum existimat. fauent</p>
<p>Docti, aqui collaudant, applaudunt candidi</p>
<p>(15) Nigros vero ac maleuolos qui obtrectant, nihil</p>
<p>Moratur: quin pulchrum his displicuisse autumat.</p>
<p>Bonis suam probari studet industriam,</p>
<p>Malignum obtrectatorum spernens calculum.</p>
<p><ptr target="#tn3" n="3"/>Atque ideo dum illum deterrere ne scribat, parant,</p>
<p>(20) Nihil agunt, imò animum addunt, vt libeat magis.</p>
<p>Vos modo, vti coepistis, fauere pergite.</p>
<p>Ne permittite hominum iniquorum calumniis</p>
<p>Aut traduci, aut circumueniri innoxios:</p>
<p>Malorum inhibete conatus: defendite</p>
<p>(25) Eos, qui & se, & studium suum in vestram
fidem,</p>
<p><ptr target="#tn4" n="4"/>Clientelamque committunt. Scio hac in re</p>
<p>Vos facile obtemperaturos mihi, cum nihil</p>
<p>Praeterquam quod iustum, atque honestum est postulo.</p>
<p><milestone unit="page" facs="3"/></p>
<p>Nunc quam sumus acturi accipite Comoediam.</p>
<p>(30) Naaman illi indidit nomen, nota omnibus</p>
<p><ptr target="#tn5" n="5"/>Est historia, è quarto Regum desumpta codice.</p>
<p>Fauete ludis qui gaudetis scenicis,</p>
<p>Fauete sacrae quos delectant litterae:</p>
<p>Vestrum vtriusque seruietur commodo.</p>
<p>(35) Nunc ergo attenti estote, & cum silentio</p>
<p>Vti vos decet, omnes simul animum aduertite.</p>
<p>Video mihi esse abeundum : nam qui periocham</p>
<p>Est recitaturus, exit in proscenium. [> poscenium]</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="comoediae-argvmentvm.">
<head>3. COMOEDIAE ARGVMENTVM.</head>
<p>NAaman rebus pulchrè gestis nobilis,</p>
<p>Regique Syrorum charus, cum immedicabili</p>
<p>Leprae colluctatur malo. Puellulae</p>
<p>Tandem suasu, atque instinctu Israelitidum,</p>
<p>(5) Ad Elisaeum vatem procul in Samariam</p>
<p>Sese confert: à quo in Iordane septies</p>
<p>Iubetur ablui. Hic se deludi putans,</p>
<p>Primùm repugnat: mox persuasus à suis</p>
<p>Ad flumen it, lauat, mundatur protinus.</p>
<p>(10) Reuersus ad Elisaeum gratias agit,</p>
<p>Ac munus offert, verumque agnoscit Deum</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-i.-scena-i.">
<head>4. ACTVS I. SCENA I.</head>
<p>ARTEMONA.</p>
<p>Senarij & septenarij iambici.</p>
<p>MVltum, diuque cogitanti, & miserias,</p>
<p>Calamitatesque clam commentanti meas,</p>
<p>Tandem multo omnium mihi verißimum</p>
<p>Est visum, vulgo quod frequens dici solet:</p>
<p>(5) Sortem illi contigisse felicißimam,</p>
<p><milestone unit="page" facs="4"/></p>
<p>Cui ex animi sententia ceßêre nuptia.</p>
<p><ptr target="#tn6" n="6"/>Contra infortunatas atque miseras esse</p>
<p>Eas, quae Iunone irata nupta, cum incommodis</p>
<p><ptr target="#tn7" n="7"/>Et viuunt, & cubant coniugibus. Atque de hoc quidem</p>
<p>(10) Infortunio vti multas matronas, cùm honestas, tùm</p>
<p>Etiam primarias, clarisque parentibus</p>
<p>Prognatas, iure credo conqueri. (nam mulieri</p>
<p>Fidelem haud ferme inuenias virum) ita non arbitror</p>
<p>Vllam vsquam reperiri feminam, adeò infeliciter</p>
<p>(15) <ptr target="#tn8" n="8"/>Nuptam, quae si mecum comparetur, non abunde</p>
<p>Felix, ac fortunata videatur, nisi forte cum</p>
<p>Difficili, rixoso, decoctore, aut adultero,</p>
<p>Quàm cum marito, horribili leprae malo</p>
<p>Laborante, miserius sit vitam degere.</p>
<p>(20) Nulla quidem ita arbitrabitur, nisi sit stultissima,</p>
<p>Planeque digna quae tali nubat viro.</p>
<p>Hinc itaque si quando mearum aequalium</p>
<p>Fortunam intueor, aut vulgarium quoque, &</p>
<p>Ignobilium muliercularum sortem exactiùs</p>
<p>(25) Mecum considero: dij immortales, quàm ego</p>
<p>Tunc tota displiceo mihi! quam me pudet</p>
<p>In hasce redactam calamitates, vnde nec</p>
<p>Emergendi, nec effugiendi vlla datur copia.</p>
<p>Quòd cum ita sit, quid mihi porrò restat, nisi vt</p>
<p>(30) Dolore consenescam, animi aegritudine,</p>
<p>Moeroreque conficiar, & extabescam miserrima?</p>
<p>Perij, adeon’ rem redijsse, vt vnde aliae mulieres</p>
<p>Non mediocre gaudium, voluptatemque maximam</p>
<p>Percipiunt, hinc mihi grauißimus exundet dolor?</p>
<p>(35) Eheu, nullam me credo miseriorem viuere. Ah,</p>
<p>Quam inanis, & fallax est spes mortalium!</p>
<p><milestone unit="page" facs="5"/></p>
<p><ptr target="#tn9" n="9"/>Summum bonum mihi fore putaram hunc maritum,</p>
<p>Virum tam nobilem, & rebus feliciter</p>
<p>Gestis clarum: verum ex illo infelix quem nunc capio</p>
<p>(40) Dolorem! facile hic plus mali est, quàm illic boni.
At</p>
<p>Eccam Phronesium ancillam nostram huc procul</p>
<p>Accedere conspicor. ad macellum itura est arbitror.</p>
<p>Eia, vt properat ? vt non resistit vspiam?</p>
<p>Nihil, ita me dij bene ament, hac puellula</p>
<p>(45) Vnquam in vita vidi expeditius, nihil</p>
<p>In curandi domesticis negotiis.</p>
<p>Aequè paratum, promptum, ac sedulum. Atque ideo</p>
<p>Feci vt clemens illi, iustaque apud me esset seruitus:</p>
<p>Adeò vt liberta è serua facta sit mihi.</p>
<p>(50) <ptr target="#tn10" n="10"/>Ita pol quidem res est planißimè. Cuique</p>
<p>Sui mores fingunt fortunam. Sed oculos</p>
<p>Quid circumferat, aut quid respectet nescio.</p>
<p>Ibo obuiam, vt quem quaerat, quove properet, intelligam,</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-i.-scena-ii.">
<head>5. ACTVS I. SCENA II.</head>
<p>PHRONESIVM, ARTEMONA.</p>
<p>Eiusdem rationis versus.</p>
<p><ptr target="#tn11" n="11"/>QVID istuc, hem? Quò tam subitò è culina se</p>
<p>(55) Subduxit Dorio? quóve aufugit audacißimus?</p>
<p>AR. Propius accedam, vt ea quae dicat audiam.</p>
<p>PH. Foras deambulatum absceßit arbitror:</p>
<p>Vel ad forum, portúmve percontatum res nouas;</p>
<p>Vti solent, quibus nihil est quod agant domi.</p>
<p>(60) AR. Nondum quod loquitur satis intelligo. PH. Verùm</p>
<p><ptr target="#tn12" n="12"/>Nihil noui facit, dum opus, laboremque fugitat:</p>
<p>Nam ignauiorem hoc homine vidi neminem.</p>
<p>AR. Ignauiae haec incusat nescio quem. PH. Malè</p>
<p><milestone unit="page" facs="6"/></p>
<p>Profecto sibi, suaeque familiae consulit</p>
<p>(65) Herus, qui nebulonem istum ociosum domi</p>
<p>Patitur esse suae ac non potius ex aedibus</p>
<p>Exturbat, & venum protrudit inutilem.</p>
<p>AR. Mirum ni Dorionem dicit: nam cum hoc, quia</p>
<p>Deses, tardusque seruus est, parum illi conuenit.</p>
<p>(70) Sed alloquar. Hem Phronesium, quid illud est</p>
<p>Sodes, quòd irata hic stomacharis insolens?</p>
<p>PH. Tun’ hîc astas hera? non praeuideram</p>
<p>Te. iamdudum quae iußisti parata sunt</p>
<p>Omnia. AR. Phronesium, te maximi pretij</p>
<p>(75) Puellam esse judico: nam ea mihi est</p>
<p>Profectò ancilla spectata satis, cui hera,</p>
<p>Ita vt tibi esse video, curae sunt negotia.</p>
<p>Atque ob eam rem tibi, si quid vsus venerit,</p>
<p>Lubens benefaxim. PH. Si tibi quid feci, aut facio, quod</p>
<p>(80) Placet hera, quodque gratum fuit, aduersum te, equidem
gaudeo.</p>
<p>Verum non est, quod propterea quicquam tua</p>
<p>Mihi polliceatur benignitas meum</p>
<p>Officium facio, si tibi per omnia obsequor:</p>
<p><ptr target="#tn13" n="13"/>Nec laudem promeritam me, sed culpa caruisse existimo.</p>
<p>(85) <ptr target="#tn14" n="14"/>Quanquam frequenter interea tuam experta</p>
<p>Sum liberalitatem, atque indulgentiam:</p>
<p><ptr target="#tn15" n="15"/>Tum maximè, cùm nuper ob leue meritum</p>
<p>Me è serua libertam efficeres tuam. Summum</p>
<p>Quod habuisti pretium persoluisti mihi.</p>
<p>(90) Quid verbis est opus? nunquam quicquam tam magnificè</p>
<p><ptr target="#tn16" n="16"/>Dicam, tua quin erga me id superet clementia.</p>
<p>Et propterea non seruire mihi, sed libera</p>
<p>Esse videor, quae heram te nacta sum tam commodam:</p>
<p>Tum herum, quem ego quidem vidi in vita optimum,</p>
<p><milestone unit="page" facs="7"/></p>
<p>(95) Qui quemadmodum te maximi facit, ita me</p>
<p>Quoque, quàm tibi charam esse conspicit, amat vnicè.</p>
<p>Ar. Vtinam talis sit, qualem tu illum esse arbitrare,</p>
<p>Phronesium. Ph. Bona verba, quid audio? obsecro</p>
<p>An non est? perii, quidnam istud sibi vult suspirium,</p>
<p>(100) Ex imo ductum pectore? quid isthuc mali est?</p>
<p><ptr target="#tn17" n="17"/>Ar. Me miseram! Ph. Tun’ te miseram vocas hera? quam minus</p>
<p>Credere est? quid obsecro reliqui est, quin habeas, quae quidem</p>
<p>In homine dicuntur bona? Ar. Credo ita videri tibi,</p>
<p>Quae quid me sollicitet ignoras. non nisi</p>
<p>(105) Quae calceum induit, sentit qua parte pedem vrgeat.</p>
<p>Ph. An in tanta rerum omnium affluentia,</p>
<p><ptr target="#tn18" n="18"/>Vllus relinquitur aegritudini locus? Art. Quo illa</p>
<p>Non irrepit, Phronesium? Ph. At ita pleraeque</p>
<p><ptr target="#tn19" n="19"/>Ingenio sumus omnes; nostri nosmet poenitet.</p>
<p>(110) Hinc est fortasse hera, sortis quod te pigeat tuae.</p>
<p>Multa, mihi crede, mulierum sunt vitia: sed</p>
<p>Hoc è multis vnum aiunt esse maximum,</p>
<p><ptr target="#tn20" n="20"/>Quòd de maritis facile conqueruntur.</p>
<p>Suis, hanc suspicionem oportet vt effugias;</p>
<p>(115) Si honestam te, probamque vis perhiberier.</p>
<p><ptr target="#tn21" n="21"/>Ar. Haud ita loquare, si rem, quo pacto se habeat, scias.</p>
<p>Ph. Quid igitur te sollicitat? cedo sodes. nam tua</p>
<p><ptr target="#tn22" n="22"/>Quidem vita hac exoptanda, expetendaque</p>
<p>Mihi videtur. Ar. Tota erras via: si hic sis,</p>
<p>(120) Multò aliter sentias, Phronesium. Ph. Non arbitror.</p>
<p>Sed qui istud credam ita esse? dic amabo. nam mihi</p>
<p>Mulierum quae viuunt videre felicißima.</p>
<p>Ar. Non est opus prolato; hoc expiscari desine.</p>
<p>Ph. Nempè has vt opinor causa, ne id fiat palam.</p>
<p><milestone unit="page" facs="8"/></p>
<p>(125) Ita me Deus amet, haud propterea te rogo,</p>
<p>Vt istud proferam: sed vt si re atque opera</p>
<p>Non poßim, saltem consolando te adiuuem:</p>
<p>Tuamque vicem dolendo, partem aliquam aegritudinis</p>
<p><ptr target="#tn23" n="23"/>Feram. nam si quid te excruciat, dolor is mihi</p>
<p>(130) Multò maximus est. AR. Credo isthoc tibi. sed hoc</p>
<p>Tecum facito vti cogites: in rebus istiusmodi,</p>
<p>Quas celari magis, quam proferri expedit,</p>
<p>Parum decere percontatricem esse juuenculam.</p>
<p>PH. Mulier sum, in alienis fortasse curiosior</p>
<p>(135) <ptr target="#tn24" n="24"/>Quam par est, hera, vel me monere hoc, vel percontari puta,</p>
<p>Quod etiam ne auderem quidem, nisi id tibi</p>
<p>Ex vsu fore confiderem. Quapropter te obsecro,</p>
<p><ptr target="#tn25" n="25"/>Da veniam, si hoc à me fortè videatur</p>
<p>Factum impudentiùs: & quicquid tandem est, tuum</p>
<p>(140) <ptr target="#tn26" n="26"/>Quod excruciat animum, fac vt sciam. Crede hoc inquam</p>
<p>Aut consolando, aut consilio, aut re juuero.</p>
<p>AR. Quid isthuc? video non licere, vti constitueram, hoc mihi</p>
<p>Perpetuò celare: age dicam, quandoquidem</p>
<p>Tantoperè te istud velle video. Sed parum</p>
<p>(145) <ptr target="#tn27" n="27"/>Tutus hic est ad narrandum locus: & nescio</p>
<p>Quem huc procul è foro aduentantem conspicor.</p>
<p>Quare intro concedamus: ibi rem omnem tibi</p>
<p>Clam commemorabo ordine. PH. Praecede, consequor.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-i.-scena-iii.">
<head>6. ACTVS I. SCENA III.</head>
<p>DORIO.</p>
<p>Trochaici, catalectici, senarij, & septenarij.</p>
<p>MIrum ni mihi mater fuerit Ignauia,</p>
<p>(150) Ita laborem corpus horrescit meum.</p>
<p>Atque ideo intus dum modo rerum suarum</p>
<p><milestone unit="page" facs="9"/></p>
<p>Ancilla satagunt, ego ne quid mihi</p>
<p>Praeciperetur metuens, clam effugi foras.</p>
<p>(155) Nunc adeò, vt mihi mos est, sub coenae tempus domum</p>
<p>Redeo, quo ventrem exaturem famelicum.</p>
<p>Sed nimis vereor miser, ne verbera</p>
<p><ptr target="#tn28" n="28"/>Pro coena parata reperiam mihi:</p>
<p>Nam ancillam metuo Phronesium, ne apud</p>
<p>(160) Heram de me conquesta sit. Atque id hercule</p>
<p>Haud dubium est mihi: nam nullum in aedibus</p>
<p><ptr target="#tn29" n="29"/>Tam leue vnquam admittitur crimen, quin illa</p>
<p>Maximas statim querelas ad heram deferat.</p>
<p>Neque rem, vti gesta est, commemorat: sed plurima</p>
<p>(165) Insuper addit, affingitque mendacißima.</p>
<p><ptr target="#tn30" n="30"/>His rebus, atque adeò turpiter adulando,</p>
<p>Omniaque loquendo ad gratiam, ex vilißimo</p>
<p>Mancipio libertae subitò est facta. aduertite</p>
<p>Obsecro quid faciat assentatio.</p>
<p>(170) Sed quid à nobis concrepuit ostium?</p>
<p>At at, perij, ipsa cum hera egreditur foras.</p>
<p>Quid agam nescio. Per posticum hinc me intrò conferam.</p>
<p>Nam hic me si stantem ociosum offenderint,</p>
<p>Nulla causa est, quin suspensus vapulem miser.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-i.-scena-iiii.">
<head>7. ACTVS I. SCENA IIII.</head>
<p>ARTEMONA, PHRONESIVM.</p>
<p>Senarij, septenarij & octonarij Iambici.</p>
<p>(175) QVid ais Phronesium? satin’ iam credis me miserrimam</p>
<p>Esse? satin’ iam certum est, nihil me mentitam tibi?</p>
<p><ptr target="#tn31" n="31"/>PH. At ego quidem illum corpore</p>
<p>Non omnino sane antehac esse animaduerti: verum malo</p>
<p><milestone unit="page" facs="10"/></p>
<p>Tam horrendo hominem teneri nunquam credidi.</p>
<p>(180) Ar. Eheu me infelicem! Ph. Quaeso aedepol hera,</p>
<p>Quoniam id fieri quod vis non potest, velis.</p>
<p>Id quod poßit. Ar. in alienis calamitatibus</p>
<p>Consilium dare, perquam facile est: tu si meas</p>
<p>Aerumnas experiaris, aliud sentias.</p>
<p>(185) Ph. Hera lachrymas mitte, ac potius quod ad hanc rem
opus</p>
<p><ptr target="#tn32" n="32"/>Est porrò consule. Idque vt alia tua facta sunt,</p>
<p>Aequo animo patere. Ar. Eho patiar? quid mihi</p>
<p>Nunc adfers, quamobrem expectem, aut sperem meam</p>
<p>Vitam non perpetuo calamitosam fore?</p>
<p>(190) An hoc meo merito factum esse existimas?</p>
<p>Ph. Nequaquam verùm quando quod factum est, neque</p>
<p>Lamentando, neque accusando infectum fieri potest,</p>
<p>Oro vt quod mutari nequit, patienter perferas.</p>
<p>Alijs procul dubio aliud aegritudinis</p>
<p>(195) Est: nam beatum ex omni parte reperitur nihil,</p>
<p>Quin cogita quàm fortunata caeteris</p>
<p>Rebus sies. tuo si hoc vnum modo desit viro,</p>
<p>Cedo dum, quae mulier inueniri te posset felicior?</p>
<p><ptr target="#tn33" n="33"/>Ar. Apte quidem dictum, si hoc vnum desit: atqui vnum</p>
<p>(200) Hoc mulierum quae viuant me reddit miserrimam.</p>
<p>Ph. Ne isthuc obsecro tam iniquo animo patiare herae</p>
<p>Si caetera sunt quemadmodum tu vis, itaque</p>
<p>Vt esse ego illum existimo: quantò satius est</p>
<p>Te id operam dare, quò tibi, quod accidit infortunium</p>
<p>(205) Modeste, ac patienter ferendo lenias: quàm id te
loqui,</p>
<p>Quo magis animus frustra incendatur tuus.</p>
<p>Haec si nunc tecum verè cogites hera,</p>
<p>Magnam tibi ex animo detraxeris molestiam:</p>
<p>Atque illi gratum feceris,</p>
<p><milestone unit="page" facs="11"/></p>
<p>(210) Cùm id te moderatè ferre perspexerit. AR Ego</p>
<p>Tantam calamitatem non indigne feram?</p>
<p>Imò cupio misera in hac re iam defungier:</p>
<p><ptr target="#tn34" n="34"/>Nam iam pridem vitae me taedet meae. PH. Potin’</p>
<p>Vt animo sis quieto, ac lamentari desinas?</p>
<p>(215) Quid tibi prosit si moerore, animique aegritudine</p>
<p>Te conficias? quid aliud quam malum conduplicas tuum?</p>
<p>Cum idem vel nolenti sit perferendum tamen. In re mala,</p>
<p>Hera, animus bonus, aerumnae condimentum est optimum.</p>
<p>AR. Desiste verbis me consolari Phronesium,</p>
<p>(220) Nisi re salutem adferas. PII. Nihilne opis</p>
<p>Est in medicis? AR. Ah nihil: immedicabile malum est.</p>
<p>PHI. Atqui Deus certe quemadmodum hunc tuo viro</p>
<p>Morbum immisit, ita quando in rem vestram fore</p>
<p>Arbitrabitur, eundem eximet facillimè.</p>
<p>(225) Ar. Nulli nos respiciunt dij, nulli miserantur,
Phronesium:</p>
<p><ptr target="#tn35" n="35"/>Superis inuisi aetatem ducimus. PH. Age, respira</p>
<p>Sodes: nam inueni, opinor, remedium tuo malo.</p>
<p>AR. Quod remedium? eloquere Phronesium. PH. Est Samariae</p>
<p>Diuinus quidam vates, cui Eliseo nomen est,</p>
<p>(230) Vir antiqua virtute, ac mira vitae sanctimonia:</p>
<p>Ad haec rebus prodigiose gestis, atque editis</p>
<p>Miraculis per omnem Iudaeam notißimus.</p>
<p><ptr target="#tn36" n="36"/>Ad quem si dignaretur proficisci herus, meo</p>
<p>Periculo non verear pollicerier,</p>
<p>(235) Ipsum sanum, mundumque esse reuersurum propediem.</p>
<p>AR. Ex animo tun’ isthaec dicis Phronesium?</p>
<p><ptr target="#tn37" n="37"/>PH. Ego in re tanta non ex animo loquar hera?</p>
<p>Tum malo dignam me quouis deputem.</p>
<p><ptr target="#tn38" n="38"/>Ita me Deus amet, haud tibi hoc concedo, licet illi vxor
es,</p>
<p>(240) Vt illam tu saluum magis velis, quàm ego cuius</p>
<p><milestone unit="page" facs="12"/></p>
<p>Tantam erga me sum experta munificentiam, vt ingrata meritò</p>
<p>Habenda sim, nisi meae quoque vitae dispendio,</p>
<p>Si sit opus, illius incolumitati libenter consulam.</p>
<p>AR. Antiquam pol probitatem, ingeniumque obtines:</p>
<p>(245) Et propterea tuis verbis apud me maxima est fides.</p>
<p>Nunc adeo te rogo Phronesium, si vnquam</p>
<p>Me animo amico erga te esse senseris, eius</p>
<p>Nunc memineris, atque inopis te miserescat mei. PH. Ah,</p>
<p>Ne me obsecra, quasi hoc te orando à me impetrare oporteat.</p>
<p>(250) Aufer mihi preces: tua sum, hera, utare, atque adeò
impera,</p>
<p><ptr target="#tn39" n="39"/>Si quid est, quod à me praestari velis.</p>
<p>AR. Id scilicet, vt in hac re mihi porrò adiutrix sies:</p>
<p>Faciasque tibi quod ex vsu futurum spero. PH. Quid? cedo.</p>
<p>AR. Dicam, quae de isthoc vate hic narrasti mihi,</p>
<p>(255) Eadem hac marito itidem vt commemores meo:</p>
<p>Eoque vt proficiscatur exhortere sedulò.</p>
<p>Nam si est, vt is tuis verbis persuasus, eò se conferat,</p>
<p>Ac postea sanus domum reuertatur, scias</p>
<p>Tibi ex eo nobilitatem, & rem nascituram, & gloriam.</p>
<p>(260) PH. Isthuc tute facies meliùs. nam tibi, quia vxor
es,</p>
<p><ptr target="#tn40" n="40"/>Credo obtemperaturum magis. AR. Agedum, vt lubet.</p>
<p>Sed te vnà adesse volo, tu illius sensum calles optimè.</p>
<p>PH. Fiat, nolo tibi vllum in me claudi commodum.</p>
<p>AR. Ego hinc intrò ibo tu quo te ire jusseram,</p>
<p>(265) <ptr target="#tn41" n="41"/>Ad macellum pergito, atque audin’? propera quantum potes:</p>
<p>Ne si tua mi fortè opera sit opus, in mora sies. PH. Eo.</p>
<p><milestone unit="page" facs="13"/></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-i.-scena-v.">
<head>8. ACTVS I. SCENA V.</head>
<p>PHRONESIVM.</p>
<p>Eiusdem rationis.</p>
<p>ITA me Deus amet, vt herae nunc me miseret meae.</p>
<p>Eam in tantis versari calamitatibus,</p>
<p>Tantisque esse implicatam aerumnis, quae quidem omnium</p>
<p>(270) <ptr target="#tn42" n="42"/>Mulierum antehac mihi semper visa est fortunatißima.</p>
<p>Me miseram! vt saepe, humana hallucinatur, ac</p>
<p>Fallitur opinio! quam frequenter accidit,</p>
<p>Vt cuius fortuna nobis maxime</p>
<p>Laudanda videtur, eius infelicitas</p>
<p>(275) Sit deploranda maxime? Nae ego cum illius opulentia</p>
<p>Paupertatem nolim commutari meam.</p>
<p>Nam quid mihi prosit, si opes poßideam amplißimas,</p>
<p>Vxor saluter Principis, pedissequae</p>
<p><ptr target="#tn43" n="43"/>Multae me comitentur, honorent, inseruiant: populus vti</p>
<p>(280) Deam veneretur, dominamque appellitet: & interim</p>
<p>Cum marito morbo tam tristi atque horribili obnoxio,</p>
<p>Vita calamitosa, miseraque vtque agenda sit mihi.</p>
<p>Imò si regnum detur, ne reginam quidem</p>
<p>Optarim esse me, quando cum huiusmodi</p>
<p>(285) Et viuendum, & cubandum esset viro. Atque ob id</p>
<p>Certè magis me herae mouet infortunium,</p>
<p>Eiusque vicem doleo magis. Sed propemodum</p>
<p>Me habere credo, quo his aerumnis vtrumque eximam.</p>
<p>Quod si sit, quantam & quam veram laudem capiet Phronesium?
Et</p>
<p>(290) <ptr target="#tn44" n="44"/>Fiet procul dubio, si modò eò vt proficiscatur, induci</p>
<p>Queat. at nimis hic subsisto diu: ad macellum nunc eo,</p>
<p>Vt quae in caenam paratò sunt opus, comparem.</p>
<p><milestone unit="page" facs="14"/></p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-ii.-scena-i.">
<head>9. ACTVS II. SCENA I.</head>
<p>NAAMAN.</p>
<p>Partim senarij, partim septenarij; admistis aliquis octonariis.</p>
<p>AN quisquam homo me viuit calamitosior,</p>
<p>Aut miserior? aut cui omnes bonae felicitates</p>
<p>(295) Aequae aduersae sint? heu me miserum! hanccine</p>
<p>Ego vitam dubitaui perdere? hanccine</p>
<p>Animam tot, ac tantis lubuit periculis</p>
<p>Eripere? cui quanto fuisset praestabilius,</p>
<p>Honestam in proelio mortem occubuisse, quàm</p>
<p>(300) Horrendis, maximisque hisce cruciatibus</p>
<p>Noctes diesque affligier? Adeon’ hominem</p>
<p>Esse infelicem, ac infortunatum quenquam, vt ego sum?</p>
<p><ptr target="#tn45" n="45"/>Pro Deûm atque hominum fidem! nullóne pacto</p>
<p>Ego abominabilem hanc pestem, luamque deterrimam</p>
<p>(305) <ptr target="#tn46" n="46"/>E corpore excutere potero? nullusve erit dolorum</p>
<p>Finis? vah, quot iam annos cum hoc colluctatus sum malo.</p>
<p>Nullis interea neque laboribus, neque sumptibus</p>
<p>Parcens, quos non consului medicos? quae catapotia</p>
<p>Non deglutiui? quae non epotaui pharmaca?</p>
<p>(310) At nihil haec vnquam quicquam profuere mihi.</p>
<p>Adeo mali vis ipsis inhaerens oßibus,</p>
<p>Medullisque intimis infixa, industriam</p>
<p>Medicorum exuperat omnem. Hei mihi! quid sum nisi putridum</p>
<p>Cadauer, aut si quid cadauere foedius?</p>
<p>(315) Nam quid quaeso aut viuum, aut sanum in me
deprehenditur?</p>
<p>Quae corporis pars mihi relicta est integra?</p>
<p>Quod membrum non deformatum, corruptum, rancidum?</p>
<p>Totum vlceribus, tuberibusque intumuit caput.</p>
<p><milestone unit="page" facs="15"/></p>
<p><ptr target="#tn47" n="47"/>Corrosae pruriunt nares, capillus defluit,</p>
<p>(320) Vox rauca est: tum vix anhelitum traho</p>
<p>Miser: tam angusta spirandi patet via.</p>
<p>Ad haec foetorem fauces eructant grauem: hinc</p>
<p>Adeò vno ore medici asserunt, ipsa quoque viscera</p>
<p>Interiora infecta, & corrupta esse omnia.</p>
<p>(325) <ptr target="#tn48" n="48"/>Quid verbis opus est? nullum in corpore est membrum,</p>
<p>Quod non cruciatibus excarnificatur grauißimis. Porrò</p>
<p>Ad has meas miserias hoc accedit insuper, quòd qui</p>
<p>Honore olim me persequebantur, colebant,</p>
<p><ptr target="#tn49" n="49"/>Obseruabant, ad nutum obsequentes sedulo:</p>
<p>(330) Nunc contra me aspernentur, contemnant, ac deserant</p>
<p><ptr target="#tn50" n="50"/>Omnes. Quin iam pridem ipsa me odit vxor, horret,</p>
<p>Auersatur, meque maritum vix dignatur suum.</p>
<p>Quoties ad eam accedo confabulatum, è conspectu fugit</p>
<p>Ilicò, aliò se accersi simulans. Si quando mecum vt cubet</p>
<p>(335) Rogo, quas non quaerit ambages? Quod si meum</p>
<p>Ius persecutus magis etiam insto, ac tergiuersantem vrgeo,</p>
<p>Continuò mulier lachrymis opplet os totum sibi:</p>
<p>Vt facilè cernam, intelligamque odio id fieri mei.</p>
<p>Quod vtinam, aut ei doleret itidem vt mihi</p>
<p>(340) Dolet: aut ego isthuc factum nihili penderem.</p>
<p>Nunc cùm tanta huius execrabilis mali</p>
<p><ptr target="#tn51" n="51"/>Vis sit, vt totum corpus dolore compleat,</p>
<p>Viresque illidat: hoc in me efficit tamen,</p>
<p>Vt ad libidinem multò quàm soleo nunc</p>
<p>(345) <ptr target="#tn52" n="52"/>Me procliuiorem, pronioremque esse sentiam.</p>
<p>Quapropter eius contumaciam morbum mihi</p>
<p>Magis, quam vllam aliam rem esse arbitror. O miseriam!</p>
<p>Eò me esse redactum, vt ab illa, quae mihi solatio</p>
<p>In his meis aerumnis esse debeat, odio</p>
<p><milestone unit="page" facs="16"/></p>
<p>(350) Me haberi videam? Porrò autem quod longè miserius</p>
<p>Est, multoque magis deplorandum, nullus est</p>
<p>Deorum qui me respiciat, qui exaudiat</p>
<p>Suspirantem, aut quem calamitatis misereat</p>
<p>Meae. Quin ad preces nostras omnes simul</p>
<p>(355) Obsurdescunt, meque aspernantur supplicem.</p>
<p><ptr target="#tn53" n="53"/>Itaque quibus illos alias saepe placaui,</p>
<p>Nunc auersantur, atque oderunt victimas.</p>
<p>O Iupiter! quodnam ego tantum perpetraui scelus?</p>
<p>Aut qua culpa commerui, vt ad hunc me afflictes modum?</p>
<p>(360) <ptr target="#tn54" n="54"/>Vt quem quendam rebus feliciter gestis</p>
<p>Illustrem, clarum, gratiosum ac nobilem</p>
<p>Fecisti: mox mutata in diuersum sententia,</p>
<p>Me quouis misero miseriorem redderes?</p>
<p>O variam rerum humanarum vicißitudinem?</p>
<p>(365) Quàm fragilis, ac fallax mortalium est felicitas?</p>
<p>Quam incerta, dubia, fluxaque sunt fortunae commoda?</p>
<p>Vt fallitur, qui rebus hisce momentaneis</p>
<p><ptr target="#tn55" n="55"/>Sublatus, se beatum venditat! Nae ille</p>
<p><ptr target="#tn56" n="56"/>Scipione innititur arundineo, tam fugacibus</p>
<p>(370) Quisquis confidit bonis. Id si cui</p>
<p>Fortè nondum etiam perspectum est satis,</p>
<p>Me contempletur iste, in quo fortuna contumax</p>
<p>Vires ostentat, ludumque exercet suum:</p>
<p>Quem de summo felicitatis vertice</p>
<p>(375) <ptr target="#tn57" n="57"/>Prostratum, miseris exagitat modis. Sed quid</p>
<p>Frustra querendo totum hic consumo diem?</p>
<p>Aut quid inanibus me macero querimoniis?</p>
<p>Quin potiùs ita me comparo, vt eiulatum hunc muliebrem</p>
<p>Viro indecorum, turpemque esse judicem,</p>
<p>(380) Et ita caueam, ne praterquam quas ipsa lues
molestias</p>
<p><milestone unit="page" facs="17"/></p>
<p>Adfert, addam: atque illas quas adfert moderatè feram.</p>
<p>Sed eccam vxorem huc accedentem conspicor.</p>
<p>Mox aufugiet, opinor, vbi hic me astare viderit.</p>
<p>Manebo, vt quid velit, aut quid dictura sit intelligam.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-ii.-scena-ii.">
<head>10. ACTVS II. SCENA II.</head>
<p>ARTEMONA. NAAMAN.</p>
<p>Eiusdem generis.</p>
<p>(385) <ptr target="#tn58" n="58"/>QVantò ego magis magisque Phronesii nostrae</p>
<p>Verba audio, eaque quantò exactius mecum</p>
<p>Perpendo, tantò in spem maiorem erigor,</p>
<p>Hanc rem ex animi successuram sententia.</p>
<p>Na. Mirum quidnam illa nunc sibi ex sententia</p>
<p>(390) Euenturum speret, nisi id est quod arbitror: aliquid</p>
<p>Clam machinatur, quò se connubio hoc emancipet:</p>
<p>Et me, quem pridem odisse coepit, deserat.</p>
<p>Ar. Atque hinc adeò id mihi persuadeo maxime,</p>
<p>Quòd quo ingenio sit saepe alias perspexerim:</p>
<p>(395) Quodque nihil vnquam ex eius consilio mihi</p>
<p>Sit susceptum, quod non commodè ac feliciter</p>
<p><ptr target="#tn59" n="59"/>Cesserit. Nunc itaque maritum quaerito,</p>
<p>Vt quae de vate isthoc die hesterno mihi</p>
<p>Narrauit illa, itidem ipsi commemorem: atque eo</p>
<p>(400) Vti se conferat suadeam, & exhorter sedulò.</p>
<p><ptr target="#tn60" n="60"/>Sed nihil agam, si hominem noui satis, experiar</p>
<p>Tamen: vt si obsequi recuset contumaciae</p>
<p>Insimulem praefractum: mihique iniuriam</p>
<p>Et factam esse, & etiamnum fieri clamitem.</p>
<p>(405) Denique causam hinc mecum meditari instituam, qua hisce
ex aedibus</p>
<p><ptr target="#tn61" n="61"/>Me excutiam, illumque relinquam. Na. Profecto id est quod
suspicor.</p>
<p><milestone unit="page" facs="18"/></p>
<p>Interij, quid mihi restat, siquidem illa me,</p>
<p>Vti minatur, deserit? & faciet procul dubio.</p>
<p>Nam iamdudum alium plus amat, quam me: et si sedulo</p>
<p>(410) Dißimulat, grauiter tamem aduerto, quae illa me
neque</p>
<p>Curare, neque sentire, neque intelligere existimat.</p>
<p>Ar. At vbi nunc illum inueniam cogito? sed commodè</p>
<p>Pol, Atque adeo in ipso tempore eum hîc astare video.</p>
<p>Accedam, & alloquar. Na. Huc ad me vltrò aggreditur: insolens
quidem</p>
<p>(415) Isthuc facit. quasi antea non viderim</p>
<p>Aßimulabo. Ar. Heus marite. Na. Ehem vxor, hiccine</p>
<p>Astabas? Ar. Opportune sane, atque optatò aduenis:</p>
<p>Modò enim te quaesitum huc egressa sum foras.</p>
<p><ptr target="#tn62" n="62"/>Na. Méne? Ar. Te. Na. Quid ita? cedo. Ar. Res seria est</p>
<p>(420) Vtrique in rem futura maxime: modo</p>
<p>Ne tute nostrum nunc ipse remorere commodum.</p>
<p>Na. Quidnam incoeptat? Ar. Age sodes, atque in hac re auscultato
mihi.</p>
<p>Na. Quid isthuc? Ar. Recte sane interrogasti, oportuit</p>
<p>Enim rem praenarrasse me. Cùm apud Phronesium</p>
<p>(425) <ptr target="#tn63" n="63"/>Libertam nostram Israelitidem die hesterno</p>
<p>De morbo isthoc tuo fortè incidisset mentio:</p>
<p>Ibique ego calamitatem deplorarem tuam.</p>
<p>Na. Imo tuam arbitror potius. Ar. Itane statim</p>
<p><ptr target="#tn64" n="64"/>Obturbas? quin desinam, siquidem narrando quae tibi</p>
<p>(430) Voluptati fore sperabam, molestiam adfero.</p>
<p><ptr target="#tn65" n="65"/>Na. Commoui. Ar. Siccine ais? Na. Nequaquam, perge obsecro.</p>
<p>Ar. Faciam, at caue me ad eundem interturbes modum.</p>
<p>Na. Non fiet. Ar. Cùm ita, vti commemorare occoeperam,</p>
<p>In huius sinum animi depono aegritudinem,</p>
<p>(435) <ptr target="#tn66" n="66"/>Saepe interea flens, nosque omnium miserrimos</p>
<p><milestone unit="page" facs="19"/></p>
<p>Esse queritans: primum illa familiariter</p>
<p>Collachrymat, dein consolatur sedulò:</p>
<p>Atque adeo bono animo vt essem imperat: multaque alia</p>
<p>Quae nunc non est commemorandi locus. vt in pauca</p>
<p>(440) Haec illius fuit postrema oratio. Est</p>
<p>Samariae, inquit, diuinus quidam vates, cui conferam</p>
<p>Elisaeo nomen est: homo vitae sanctimonia,</p>
<p>Morumque integritate venerabilis; miraculis</p>
<p>Praeterea per Iudaicas vrbes paßim editis,</p>
<p>(445) Rebusque praeclare gestis, multò celeberrimus.</p>
<p>Ad hunc si induci queat, vt se conferat herus.</p>
<p>Sanus, mundusque sat scio, reuertetur breui.</p>
<p>Agedum amabo, experimini. gaudebitis</p>
<p>Facto, & mihi qui consiliam dedi, agetis gratias.</p>
<p>(450) Quid multa? commouit ibi me tandem Juuencula,</p>
<p>Res alioqui incredibili fidem vt habere coeperim.</p>
<p>Denique ita tum ab ea discedo, vt quae eadem hac tibi</p>
<p>Porro narraturam me promiserim.</p>
<p><ptr target="#tn67" n="67"/>Nunc itaque mi marite, si vllum vnquam fuit</p>
<p>(455) Tempus, quo ego voluptati tibi fuerim,</p>
<p>Tuorum gaudiorum, atque aegritudinum</p>
<p>Tua voluntate olim facta particeps,</p>
<p>Eius rogo, obsecroque vti iam memineris,</p>
<p>Atque in hac re morem geras. Na. Ah vide</p>
<p>(460) Quam iniqua sis prae studio, dum efficias id quod
cupis:</p>
<p>Dum stultae ancillulae verbis credens, neque</p>
<p>Quid me facere conueniat, neque quid me ores cogitas.</p>
<p>Ar. Ecce autem, antiquum obtinet. Na. Ita est vt dico, nam si
cogites, [>antem]</p>
<p>Tam sumptuosis, tamque inutilibus me desinas</p>
<p>(465) Totus onerare molestis. Ar. Quibus? Na. Rogas?</p>
<p><milestone unit="page" facs="20"/></p>
<p><ptr target="#tn68" n="68"/>Quid non & feci, & perpessus sum, dum tuis</p>
<p>Aßiduis impulsus querimoniis, nihil</p>
<p>Intentatum relinquo infelix. Cum interea frequenter</p>
<p>Consulta mihi responderint oracula,</p>
<p>(470) <ptr target="#tn69" n="69"/>Omnibus consentientibus rei</p>
<p>Modicae professoribus, ne quidquam defatigarier,</p>
<p>Diisque repugnantibus, ac iratis haec me moliri omnia;</p>
<p><ptr target="#tn70" n="70"/>Immedicabilem enim, mihique fatalem esse morbum:</p>
<p>Cui si pergam omnino velle medicarier,</p>
<p>(475) <ptr target="#tn71" n="71"/>Nihilo plus acturum me, quam si dem operam, vt aduersus</p>
<p>Stimulum calcem, aut laterem lauem. atque haec cum ita sint,</p>
<p><ptr target="#tn72" n="72"/>Tamen nunc quoque quasi ignores quid hactenus</p>
<p>Sit factum, me ablegare paras nescio quò,</p>
<p>Magno conatu magnas nugas adferens.</p>
<p>(480) Ar. Nae ego mulierum sum infelicißima! perij,</p>
<p>Quid est, cur hunc mihi posthac vlla in re morigerum fore</p>
<p>Sperem? siquidem nunc etiam, cum quae ex vsu ei</p>
<p>Futura sunt loquor, me aspernatur tam illiberaliter?</p>
<p>Tun’ te mea causa quicquam fecisse praedicas?</p>
<p>(485) Nihil pudet? enimuero prorsus iam tacere nequeo: nam</p>
<p>Ea quoque quae nolo, tua loqui me cogit impudentia.</p>
<p>Vllámne ego vnquam volui rem, in qua tu mihi</p>
<p>Non fueris aduersarius? quod si nunc interrogem,</p>
<p><ptr target="#tn73" n="73"/>Quidnam id tandem sit, quod abs re impetraui cum gratia.</p>
<p>(490) Nescias, cum isthuc tam confidenter obiectes mihi.</p>
<p>Age, vt lubet: si haec te vita oblectat, nihil</p>
<p>Moror: per me licet tuis vt immarcescas sordibus.</p>
<p>Iam si verbum vnum posthac. Na. Itáne rursum irasceret</p>
<p><ptr target="#tn74" n="74"/>Ar. An credis? Na. Mitte quaeso istam tuam iracundiam,</p>
<p>(495) Atque id quod res est, tecum cogita: & ita
tandem</p>
<p><milestone unit="page" facs="21"/></p>
<p>Me abs te immerito incusari intelliges. Quia</p>
<p>Eo me stulta proficisci iubet adolescentula,</p>
<p>Ideone continuò erit obsequendum mihi? Adeon’</p>
<p>Me aduersus omnem cruciatum, atque ignominiam</p>
<p>(500) Induruisse arbitrare, vxor, vt si confidam hoc malo</p>
<p>Me liberari posse, non libenter itineri</p>
<p>Accingar? vatemque istum Israelitidem</p>
<p>Vbi vbi est, quaeram, inuestigem, largitionibus</p>
<p>Adoriar? denique orando obtundam, enecem,</p>
<p>(505) <ptr target="#tn75" n="75"/>Donec quod exoptem ab eo impetrarem mihi.</p>
<p>Nunc nihil firmi video, quapropter hoc</p>
<p>Tam longinquum suscipere mihi expediat iter.</p>
<p>Ar. Ah, nunquam hodie concedes mihi? Quomodo</p>
<p>Isthuc scire potes obsecro, nisi prius</p>
<p>(510) Periculum feceris? age sodes, experire, nescio</p>
<p><ptr target="#tn76" n="76"/>Quid animus mihi praesagit boni, sed commodè</p>
<p>AEdepol ipsa foras egreditur Phronesium.</p>
<p>Eho, accedamus: tute iam ipsius verba audies.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-ii.-scena-iii.">
<head>11. ACTVS II. SCENA III.</head>
<p>PHRONESIVM, ARTEMONA.</p>
<p>NAAMAN.</p>
<p>Trochaici, catalectici, senarij, & septenarij, admistis aliquot
octonarijs.</p>
<p>SI me fortè quaerat hera, haud procul hinc abiise dicito.</p>
<p>(515) Audin’ quid dicam Syre? ad forum mihi transcurso est
opus.</p>
<p>Demiror quid sit, quòd illam toto hoc non vidi die:</p>
<p>Nisi quia in eo nunc esse occupatam arbitror,</p>
<p>De quo heri inter nos loquebamur diu.</p>
<p><milestone unit="page" facs="22"/></p>
<p><ptr target="#tn77" n="77"/>Quae res si feliciter vti spero, successerit,</p>
<p>(520) Quàm magnificam, quamque solidam gratiam inibit
Phronesium?</p>
<p>Ar. Audin’ tu illam quid dicat? Na. Quid ego audiam?</p>
<p>Ph. Itaque commode isthuc in mentem venit mihi.</p>
<p>At at, vtrumque hic aßistentem conspicor.</p>
<p>Si certo sciam hac de re illos nunc loqui,</p>
<p>(525) <ptr target="#tn78" n="78"/>Ac non id metuam, ne aliud quidpiam agentibus</p>
<p>Molestiam adferam, libenter herae adiutrix siem.</p>
<p>Ar. Alloquamur. Eho, quem hic ante ostium</p>
<p><ptr target="#tn79" n="79"/>Praestolare, aut quem quaeris Phronesium?</p>
<p>Ph. Tun’ hic eras? hem mi here: salutem vobis precor</p>
<p>(530) Plurimam, ad forum propero, vt quae in prandium</p>
<p><ptr target="#tn80" n="80"/>Futura sunt opus, parem. Ar. Adesdum, paucis te volo,</p>
<p>Ph. Nempe vt curentur rectè haec. Ar. Imo aliud. Ph. Quid est,</p>
<p>Quod vobis mea opera efficere hoc possit amplius?</p>
<p>Ar. Audies, ausculta. Ph. Hîc sum. Art. Marito narraui modo</p>
<p>(535) Quae tu de vate illo Israelitide</p>
<p>Elisaeo, mihi hesterno commemorasti die.</p>
<p><ptr target="#tn81" n="81"/>Sed operam frustra contero misera. Ph. Quid ita</p>
<p>Sodes? Na. Ego dicam tibi. quia neque verum, neque</p>
<p>Verisimile te dicere arbitror Phronesium.</p>
<p>(540) Et quidem hercule non bonam te gratiam</p>
<p>Scito inijsse apud me, dum rem huiusmodi</p>
<p>Comminisceris, qua hanc incensam reddis mihi.</p>
<p>Ph. Bona verba egon’ id conari queam? Ar. Satis</p>
<p>Si hanc noris marite, non ita arbitrere.</p>
<p>(545) <ptr target="#tn82" n="82"/>Ph. Hei mihi, nescio qualem me esse existimes here.</p>
<p>Hanc tuam opinionem prorsus à me esse amotam volo.</p>
<p><milestone unit="page" facs="23"/></p>
<p>Na. Quo pacto ergo isthuc suadere huic succurrit tibi?</p>
<p>Ph. Quia te amo mi domine, quò magis tua mihi curae est salus.</p>
<p>Na. Non placent ancillae, quibus ab re sua</p>
<p>(550) <ptr target="#tn83" n="83"/>Tantum est ocij, aliena vt curent, eaque nihil</p>
<p>Quae ad se attinent; hanc operam rebus si impendas tuis,</p>
<p>Plus agas: mihique rem gratiorem feceris.</p>
<p>Ph. Ego tibi hoc here pro seruitio debeo,</p>
<p>Conari manibus pedibusque noctes & dies;</p>
<p>(555) Omnia mecum meditari, quiduis periclitarier,</p>
<p>Dum prosim tibi. Tum tuis gaudere commodis.</p>
<p>Indolere calamitatibus. Itaque dum tuum</p>
<p><ptr target="#tn84" n="84"/>Rescisco morbum, incredibile est, quantoperè ea</p>
<p>Res doluerit mihi, & quia in medicis nihil</p>
<p>(560) <ptr target="#tn85" n="85"/>Omnino spei superesse aiebat vxor,</p>
<p>Vates ille noster in mentem venit mihi;</p>
<p><ptr target="#tn86" n="86"/>Atque adeo hinc illam bene sperare jußi; tantùm, eò</p>
<p>Vti tu proficiscaris, operam det, suadeatque sedulò.</p>
<p>Nunc te eodem hortor mi here, atque adeo obsecro,</p>
<p>(565) Vt quemadmodum in alijs saepe, ita & hic fidem</p>
<p>Experiare meam. Ehodum, fac periculum:</p>
<p>Confido fore, vt neque me monuisse, neque te meis</p>
<p>Precibus obsecundasse vnquam poeniteat. Na. Ah! desine,</p>
<p>Frustra tu isthaec fabulare, quae mihi</p>
<p>(570) <ptr target="#tn87" n="87"/>Animum accendunt magis; quando quos hactenus</p>
<p>Consului medicos, luem insanabilem</p>
<p><ptr target="#tn88" n="88"/>Esse, vno ore omnes constanter asserunt. Ph. Bene ominare,</p>
<p>Res, mihi crede, succedet feliciter: nisi</p>
<p>Id tibi persuades fortasse: quia hactenus</p>
<p>(575) <ptr target="#tn89" n="89"/>Frustra expertus es omnia, operamque in ea re</p>
<p>Ludi respondant oracula: non posse iam ad salutem</p>
<p>Conuerti hoc malum: & propterea nunc desperandum tibi.</p>
<p><milestone unit="page" facs="24"/></p>
<p>Na. Ita pol quidem credo. Ph. Bono animo es: me vide</p>
<p>Ad me recipio. Ar. Aequum postulat: hoc vnum, sine</p>
<p>(580) Te exorem. Na. Suadere noli. Ar. Quidni suadeam?</p>
<p><ptr target="#tn90" n="90"/>Vetus dictum est, qui nucleum esse vult, nucem</p>
<p>Frangat oportet. Eho, dic mihi, quid putas?</p>
<p>Dormienti hoc tibi confecturos Deos?</p>
<p>Idque quod exoptas sine opera obtrusuros tua?</p>
<p>(585) <ptr target="#tn91" n="91"/>Quin abeam, orando postquam proficio parum.</p>
<p>Na. Ad ingenium redit. Ph. Hem siccine abis here? mane</p>
<p>Sodes, faciet quae voles omnia. Ar. Nihil moror,</p>
<p>Ipse viderit. Na. Me miserum! quàm procax,</p>
<p>Imperiosa, atque importuna femina est!</p>
<p>(590) Tum vero si pergas aduersarier,</p>
<p>Ex insana insaniorem eam efficies tibi.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-iii.-scena-i.">
<head>12. ACTVS III. SCENA I.</head>
<p>NAAMAN, PHRONESIVM.</p>
<p>Iambici, senarij & septenarij.</p>
<p>VIde nunc etiam sodes mea Phronesium,</p>
<p>Vti certa haec, atque indubitata sint, quae praedicas.</p>
<p>Nam ea haudquaquam verisimilia videntur mihi.</p>
<p>(595) <ptr target="#tn92" n="92"/>Ph. Atqui ne comparanda quidem sunt hac ad illud, quod</p>
<p>Aliâs, non ita multo post, edidit miraculum.</p>
<p>Id si tibi nunc commemorem, tum isthuc magis</p>
<p>Dicas here. Na. Quid? an quicquam etiam amplius? Ph. Verò
amplius.</p>
<p>Na. Narra obsecro, nam audire gestio, Phronesium.</p>
<p>(600) Ph. Per eam vbi nos habitabamus, viciniam</p>
<p>Dum fortè aliquando iter haberet idem hic de quo loquor</p>
<p><ptr target="#tn93" n="93"/>Vates, magna ciuium comitante frequentia:</p>
<p><milestone unit="page" facs="25"/></p>
<p>Interuenit mulier quaedam paupercula,</p>
<p>Suum maritum quae lamentabatur mortuum. Haec</p>
<p>(605) Per obstantem erumpens turbam, Elisaeo ad genua
accidit</p>
<p>Singultiens. misertum est. Vir sanctißime,</p>
<p><ptr target="#tn94" n="94"/>Inquit, non te clam est, quo pacto meus maritus</p>
<p><ptr target="#tn95" n="95"/>Mortem obierit nuper: homo vt probe nosti,</p>
<p>Virtute, morumque integritate spectatißimus:</p>
<p>(610) Ad haec in vatum numero nequaquam infimus.</p>
<p><ptr target="#tn96" n="96"/>Nunc quia nihil ille mihi praeter liberorum</p>
<p>Gregem reliquit miserae, neque domum, neque</p>
<p>Agrum, neque supellectilem: instat creditor,</p>
<p><ptr target="#tn97" n="97"/>Vt ni aes omne protinus persoluam, filios</p>
<p>(615) Duos in seruitutem abducat sibi.</p>
<p>Quod si sit, quid restat, nisi vt animi aegritudine,</p>
<p>Doloreque contabescam infelicißima?</p>
<p>Nunc ergo te oro, atque obtestor, diuine vir,</p>
<p>Opitulare, atque inopis te miserescat mei.</p>
<p>(620) Hîc misericordia, lachrymisque mulieris</p>
<p>Commotus vates, rogat ecquid ab ipso sibi</p>
<p><ptr target="#tn98" n="98"/>Fieri velit. Tum autem, nihilne omnino reliquum sit rei?</p>
<p>Cumque illa praeter vnam olei ampullam nihil</p>
<p>Sibi domi esse responderet: desine, ac bono</p>
<p>(625) Animo, inquit, esto mulier: namque hinc te bene</p>
<p>Sperare jubeo. Agedum, vicinos conueni.</p>
<p>Vasisque quot nancisci poteris, vndique</p>
<p>Corrogatis, te tuosque filios</p>
<p><ptr target="#tn99" n="99"/>In aedibus conclude, atque ostium intus obsera.</p>
<p>(630) Mox oleum in vasa fundito, donec impleatur omnia.</p>
<p>Ne me specta, domum abi, remque experire protinus.</p>
<p><ptr target="#tn100" n="100"/>Admirari omnes qui aderant, multi etiam ridere. quid multis</p>
<p><milestone unit="page" facs="26"/></p>
<p>Moror? Domum inde mulier abit, atque ita, vti vates jusserat</p>
<p>Facit: vasa vndiquaque doliaque congerit</p>
<p>(635) Plurima. Na. Quid fit denique? PH. Quid? quò res euadat
vide.</p>
<p>De tantillo oleo impleuit vasa ista omnia.</p>
<p>Na. Quid audio? incredibilia sunt quae praedicas.</p>
<p><ptr target="#tn101" n="101"/>Atque ideo, an omnino fides tibi sit habenda dubito. Sed</p>
<p>Heus tu, vera mihi dici volo, mendaces odi peßime.</p>
<p>(640) Ph. Egon’ falsi quicquam tibi dicam, aut mentiar</p>
<p><ptr target="#tn102" n="102"/>Misera? Here, tametsi serua sum, eo tamen genere</p>
<p>Sum prognata, vt ab omni vanitate oporteat</p>
<p><ptr target="#tn103" n="103"/>Me esse alienißimam. Na. Non hercule id ideo dico, quòd</p>
<p>Te mentiri arbitrer Phronesium: sed quò</p>
<p>(645) Admirabilius est quod narras, hoc minus</p>
<p><ptr target="#tn104" n="104"/>Vt ita factum esse credam, animum posse inducere:</p>
<p>Praesertim cum nostros non iam dico vates, sed ne Deos</p>
<p>Quidem ipsos tale quid fecisse audiuerimus</p>
<p>Vnquam. Ph. Ah, omitte de dijs vestris dicere.</p>
<p>(650) Nihil istius modi possunt illi; si quid tamen</p>
<p>Possunt, obsunt, nocentque quam prosunt frequentius.</p>
<p>Na. Tuo more facis, dum nostros aspernaris Deos.</p>
<p><ptr target="#tn105" n="105"/>At videdum sodes, ne mox obturent tibi</p>
<p>Os, ac temerariam istam linguam comprimant:</p>
<p>(655) Suamque causam clade tueantur tua. Ph. Admodum.</p>
<p><ptr target="#tn106" n="106"/>Formidolosa sim, si istos mihi extimescendos</p>
<p>Putem. Alium, eumque verum nos Israelitides</p>
<p><ptr target="#tn107" n="107"/>Veneramur, colimus, atque adoramus Deum. Qui quemadmodum</p>
<p>Olim creauit, ita nunc quoque moderatur omnia.</p>
<p>(660) Cuius potentiam iam faxo vti experiare, si</p>
<p>In hac re te obsequentem praebueris mihi,</p>
<p><milestone unit="page" facs="27"/></p>
<p>Age, ne recusa hoc vnum abs te permitte vt impetrem.</p>
<p>Eia. Na. Desine, facturum me recipio: nam in eum res redijt</p>
<p>Locum, vt experiri sit necesse. Ph. Bene facis,</p>
<p>(665) Atque sapienter. Na. I nunc intro. Quid aliud</p>
<p>Dicere volui? hem, vxor si forte me quaeret, domi</p>
<p>Mox adfuturum dicito. Ph. Curabitur.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-iii.-scena-ii.">
<head>13. ACTVS III. SCENA II.</head>
<p>NAAMAN.</p>
<p>Eiusdem generis.</p>
<p>Nondum vt ita haec esse credam, omnino me impulit,</p>
<p>Atque haud scio, an quae dixit, sint vera omnia:</p>
<p>(670) <ptr target="#tn108" n="108"/>Quare nimis hercule inuitus tam longinquum suscipio iter.</p>
<p>Non parum enim vereor, ne quemadmodum hinc abeo,</p>
<p>Ita reuertar miser. Experiar tamen; quandoquidem eo</p>
<p><ptr target="#tn109" n="109"/>Redactus sum infelix, vt alienae voluntati</p>
<p>Sit obsequendum mihi. Sed quid facias? qui vitam amat</p>
<p>(675) Degere tranquillam, vxori morem gerat</p>
<p><ptr target="#tn110" n="110"/>Oportet, Regem adibo, is quod mihi de hac re consilium
dabit,</p>
<p>Id exequar; mulierculis nihil fidei habeo.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-iii.-scena-iii.">
<head>14. ACTVS III. SCENA III.</head>
<p>SOSIA.</p>
<p>Eiusdem rationis.</p>
<p>NAE meam operam hera parui pretij esse deputat,</p>
<p>Quae in aula hic me suum maritum iußit quaerere,</p>
<p>(680) Vbi nemo illum hoc toto vidit die. Credo vt fit. ob</p>
<p>Rem nullam me huc ablegauit de industria,</p>
<p>Quò me ambulando rumperet. Morosiorem</p>
<p><ptr target="#tn111" n="111"/>Ego hac muliere in vita vidi neminem,</p>
<p>Non homines, sed pecudes nos esse existimat.</p>
<p><milestone unit="page" facs="28"/></p>
<p>(685) Aequum an iniquum sit quod imperat, nihil</p>
<p>Videt, nihil pensi habet. Quid verbis est opus?</p>
<p>Furore aut atra bile dicas esse percitam,</p>
<p>Adeo totos rixando consumit dies.</p>
<p>Procax, maligna, ferox, superba, contumax:</p>
<p>(690) Viro suo prae caeteris infensa maximè.</p>
<p><ptr target="#tn112" n="112"/>Atque hoc eo magis miror, quòd cur id faciat, causam ei</p>
<p>Nullam esse video: quandoquidem homo est minimè malus.</p>
<p>Ingenio liberali, moribusque commodis.</p>
<p>Vxoris praetereà amantißimus: nisi</p>
<p>(695) Id est quod suspicor, quia valetudine est</p>
<p>Imbecilla, per omnia non obsequitur satis:</p>
<p><ptr target="#tn113" n="113"/>Hinc illae lacrymae. At quisnam ille est quem aduentare huc
video procul?</p>
<p>Aut herus est, aut oculi mihi prospiciunt parum, ipsus est,</p>
<p>Opportunè sanè, procedam illi obuiam.</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-iii.-scena-iv.">
<head>15. ACTVS III. SCENA IV.</head>
<p>NAAMAN, SOSIA.</p>
<p>Eiusdem rationis.</p>
<p>(700) PRofecto hominem multò omnium stultißimum</p>
<p>Me appellabit rex, qui rei neutiquam credibili animum</p>
<p>Induxi credere. So. Tristis est, & nescio</p>
<p><ptr target="#tn114" n="114"/>Quid secum loquitur. Na. Sed seruum eccum Sosiam</p>
<p>Ex aula regis prodeuntem conspicor,</p>
<p>(705) Adoriar, vt quid isthic ei negotij fuerit sciam.</p>
<p>So. Vltro ad me accedit. Na. Hem Sosia. So. Te ipsum quaerebam
here.</p>
<p>Na. Quid est? So. Vxor te maximo orat opere, ad sese</p>
<p>Vt venias: idque adeo quàm potes ocyßimè.</p>
<p>Rem magnam esse ait, ac seriam. Na. Nihilne amplius? So. Nihil.</p>
<p><milestone unit="page" facs="29"/></p>
<p>(710) Na. Abi praecurre, ac me venturum nuncia.</p>
<p>Non pol me multum fallit, quin, quod suspicor,</p>
<p>Sit quod velit. de eadem re me obtundet denuo.</p>
<p>Neque, desinet, neque conquiescet, sat scio,</p>
<p><ptr target="#tn115" n="115"/>Donec inuitum me extruserit foras.</p>
<p>(715) <ptr target="#tn116" n="116"/>Cui si pergam aduersari, insaniam cum illa.</p>
<p><ptr target="#tn117" n="117"/>Quod tamen facerem, nisi me verbis suis</p>
<p>Commouisset Phronesium: nam ei iam propemodum</p>
<p>Habeo fidem. Nunc licet vxor me opperiatur, domum</p>
<p>Tamen non eo, nisi regem prius conuenero,</p>
<p>(720) De eius consilio facturus quod ad hanc rem attinet,</p>
</div>
<div type="level1" xml:id="actvs-iii.-scena-v.">
<head>16. ACTVS III. SCENA V.</head>
<p>STRATO, LEONIDAS.</p>
<p>Eiusdem rationis.</p>
<p>QVid hoc negotij est, Leonidas, modò</p>
<p>Quae mihi narrauit intus Bromia? quod ego</p>
<p>Nunquam fore credidi, vt stultae juuenculae</p>
<p>Oratione persuasus Princeps, procul</p>
<p>(725) Hinc in Samariam proficisci animum induceret.</p>
<p>Leo. Pro certon’ tu isthac nuncias? St. Ita hercule</p>
<p>Existimo: praeter auditum tamen habeo nihil.</p>
<p>Leo. Scio istud saepe illi suasisse Phronesium;</p>
<p>Verùm an persuaserit, nihil etiamnum audio.</p>
<p>(730) Sed cedo dum sodes: adeon’ hoc insipienter tibi</p>
<p>Factum videtur Strato, si cum doloribus</p>
<p><ptr target="#tn118" n="118"/>Intolerabilibus noctes, atque dies affligatur miser.</p>
<p>Nullius consilium sibi aspernandum existimet?</p>
<p><ptr target="#tn119" n="119"/>Tum quiduis experiatur, ac periclitetur</p>
<p>(735) Potiùs, quam animum despondeat, vt virum fortem</p>
<p><ptr target="#tn120" n="120"/>Et sapientem decet? St. Quam tu mihi sapientiam,</p>
<p><milestone unit="page" facs="30"/></p>
<p>Quam fortitudinem narras Leonida?</p>
<p><ptr target="#tn121" n="121"/>Leo. Dicam. nunquam ad vitae institutum ita pertinaci,
atque</p>
<p>Obfirmato esse animo, quin si quid suadeat</p>
<p>(740) Res, tempus, aut vsus tibi, libenter &</p>
<p>Cupide amplectare. Tum cuiuis sedulò</p>
<p><ptr target="#tn122" n="122"/>Quae in rem tuam fore sperat, consulenti, aurem</p>