-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 1
/
Copy pathUrkunde1_Markup.xml
307 lines (307 loc) · 21.6 KB
/
Urkunde1_Markup.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<?xml-model href="schema/gedigiupb.odd.rng" type="application/xml" schematypens="http://relaxng.org/ns/structure/1.0"?>
<?xml-model href="schema/gedigiupb.odd.rng" type="application/xml" schematypens="http://purl.oclc.org/dsdl/schematron"?>
<TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0">
<teiHeader>
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Stiftungsurkunde</title>
<title type="desc">Der <placeName ref="#place1">Paderborner</placeName> Fürstbischof <name type="name" ref="#person1">Dietrich von Fürstenberg</name> gründet und dotiert
das <placeName ref="#place41">Jesuitenkolleg</placeName> in <placeName ref="#place1">Paderborn</placeName>.</title>
<respStmt>
<resp>Transkription:</resp>
<name>Isabel Schwengelbeck</name>
<name>Isabelle Mersch</name>
</respStmt>
<respStmt>
<resp>Edition:</resp>
<name>Isabel Schwengelbeck</name>
<name>Isabelle Mersch</name>
</respStmt>
<respStmt>
<resp>Übersetzung:</resp>
<name>Isabel Schwengelbeck</name>
<name>Isabelle Mersch</name>
</respStmt>
</titleStmt>
<publicationStmt>
<p>Publication information</p>
</publicationStmt>
<sourceDesc>
<msDesc>
<msIdentifier>
<country>Deutschland</country>
<region>Nordrhein-Westfalen</region>
<settlement>Paderborn</settlement>
<repository>Erzbischöfliche Akademische Bibliothek</repository>
<collection>Archiv des Studienfonds</collection>
<idno ref="http://www.westfaelische-geschichte.de/que99518">205</idno>
</msIdentifier>
<physDesc>
<objectDesc form="diplomata">
<supportDesc>
<support>Pergament</support>
<extent>
<measure unit="leaf" quantity="1">1</measure>
<dimensions scope="all" type="leaf" unit="cm">
<height>64,5</height>
<width>52</width>
</dimensions>
</extent>
</supportDesc>
</objectDesc>
<sealDesc>
<seal type="pendant">
<p>Rundes Siegel aus rotem Wachs von Fürstbischof Dietrich von
Fürstenberg.</p>
</seal>
</sealDesc>
</physDesc>
<history>
<origin>
<date when="1604-09-08">08.09.1604</date>
<settlement>Neuhaus</settlement>
</origin>
</history>
</msDesc>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc>
<charDecl>
<char xml:id="rcurl">
<charName>latin letter r with curly bar above</charName>
<mapping type="standard">r</mapping>
<mapping type="Unicode">U+0483</mapping>
</char>
<char xml:id="ncurl">
<charName>latin letter n with curly bar above</charName>
<mapping type="standard">n</mapping>
<mapping type="Unicode">U+0483</mapping>
</char>
</charDecl>
</encodingDesc>
</teiHeader>
<text>
<body>
<div type="protokoll">
<ab type="intitulatio">
<hi rend="gold caps big"><name type="person" ref="#person1">Theodorus a
Furstenberg</name></hi><lb/>
<seg type="devotionsformel">Dei et Apostolicae Sedis Gratia</seg> Episcopus <placeName ref="#place1">Paderbornensis</placeName> ad perpetuam rei memoriam. </ab>
</div>
<div type="kontext">
<ab type="narratio"> Cum a primis ferme annis adolescentiae nostrae adscripti in
Cathedralis Ecclesiae nostrae <placeName ref="#place1">Paderbornensis</placeName>
Clerum fuisse<lb break="no"/>mus, multorumque deinde annorum usu confirmati in eadem
Ecclesia ad Praepositurae dignitatem promoti essemus, magna nos cura tenuit,
praecipue de religione Catholica, ac maiorum pietate, per temporum horum calamitates
in<lb/> civitate atque per dioecesin <placeName ref="#place1"
>Paderbornensem</placeName> miserabiliter collabascente retinenda, et in antiquam
speciem, honoremque restituenda: quod nimium providebamus futurum. Ut, si
tempestivius non occurreretur, succrescentibus per <placeName ref="#place35"
>Westphaliam</placeName> uni<lb break="no"/>versam haeresum pestiferis zizaniis,
extremum in hac ipsa ditione periculum fides Catholica subiret, et provincia tandem
omnis ad interitum prorueret. Nec vero aliud magis oportunum remedium nobis, aliisque
religionis antiquae zelatoribus Collegis venie<lb break="no"/>bat in mentem, quam ut,
in tarn conspicuo, ac luctuoso periculo, Iuventuti tanquam ordinum omnium Reipublicae
seminario, per fidos incorruptosque Magistros, populo autem, per idoneos, minimeque
depravatos concionatores, sacerdotesque, quam diligentissime consulere<lb break="no"
/>tur. Quare cum et ipsi in floridiore aetate nostra. <name type="organization"
ref="#organization1">Patrum Societatis</name>
<hi rend="red caps"><name type="person" ref="#person2">Jesu</name></hi>, quos hoc tam
necessario tempore ad reprimendos haereticorum furores, et consopitam Germanorum
pristinam virtutem, pietatemque resuscitandam, divinitus submiserat <hi rend="caps"
>Deus</hi>, accuratissi<lb break="no"/>mam diligentiam in luventute, literis,
virtutibusque excolenda, populoque de religione, et Sanctitatis studio informando,
perutilem experti essemus, satisque insuper sciremus, eorum institutum ab Sede
Apostolica, et ab Oecumenico Tridentino Concilio, cum singulari<lb/> elogio approbatum,
operamque eorundem Patrum Imperatoribus Romanis, Regibus maximis, Principibusque per
orbem terrarum Catholicis, mirifice antehac placuisse, omni cura adlaboravimus una
cum Reverendis Capitularibus Collegis nostris, ut a Superioribus<lb/> Societatis Anno
1580. <placeName ref="#place1">Paderbornam</placeName> destinarentur aliquot
idonei operarii, quibus deinde conciones, Gymnasiumque nostrae Cathedralis Ecclesiae
cum scholarum annuo proventu, additis insuper ad pleniorem sustentationem nonnullis
redditibus communi Capitulari<lb/> consensu, commissa sunt, idque tam bono eventu, ut
fructus paulatim haud contemnendus e Patrum indefessis laboribus apparuerit. Postea
vero, quam <hi rend="red caps"><choice>
<abbr>Deo opt. max.</abbr>
<expan>Deo optimo maximo</expan>
</choice></hi> visum fuit, ut consentientibus Capitularium omnium suffragiis
perque publicam ap<lb break="no"/>probationem et confirmationem <hi rend="red caps"><choice>
<abbr>S.</abbr>
<expan>Santa</expan>
</choice></hi> Sedis Apostolicae ad munus Episcopale legitime vocaremur, sensimus
confestim, quam gravis, dura ac laboriosa provincia nobis obtigisset, quamque serio
curandum esset, ut tot animae <hi rend="caps"><name type="person" ref="#person2"
>Christi</name></hi> pretioso sanguine redemptae, atque<lb/> infinitis obnoxiae
periculis nobis commissae, conservarentur, utque lolia haeresum, vitiorumque quibus
Ecclesiae nostrae agrum obsitum, ac pene oppressum videbamus, exstirparentur, et
fides rursus Catholica, virtusque Optimorum Maiorum nostrorum vindicata a
corruptoribus, per<lb/> Dioecesin effloresceret. Eaque re circumspicere sollicite omnino
coepimus, qua ratione et officio satisfacere nostro pastorali, et subiectarum tot
ovium a <hi rend="caps"><name type="person" ref="#person2">Christo</name></hi>
<choice>
<abbr>Dno</abbr>
<expan>Domino</expan>
</choice> nobis concreditarum saluti periclitanti, his praesertim tam iniquis,
infidisque temporibus, succurrere possemus.<lb/></ab>
<ab type="dispositio">Neque tandem aliud invenimus futurum magis ex usu Dioecesis huius
<placeName ref="#place1">Paderbornensis</placeName>, et ad relevandam
conscientiam nostram oportunius, quam si denique Societatis <hi rend="red caps"><name
type="person" ref="#person2">Jesu</name></hi> Patribus, quorum iam sat multos
per annos virtutem, operamque utilissimam cognoveramus, firmam stabi<lb break="no"
/>lemque sedem, constituto in Episcopali civitate nostra <placeName
ref="#place1">Paderbornensi</placeName> collegio, fundaremus. Quod ut succederet,
sumptibus, laboribusque pro Dei honore, animarumque salute parcendum non putavimus.
Nam quamvis post electionem nostram Episcopatum obaeratissimum accepera<lb break="no"
/>mus, ac sumptibus erant maximis oppignorata Ecclesiae bona recuperanda, et
collapsa, minusque commoda aedificia Episcopalia haud modicis erant impensis
instauranda; tamen quod Religionis nobis, fideique cura erat praecipua, cuperemusque
pro pastorali officio nostris con<lb break="no"/>sultum ovibus, proinde posthabito
etiam privato dispendio, voluimus Societatis <hi rend="red caps"><name type="person"
ref="#person2">Jesu</name></hi> Patribus, qui se in angustis adhuc aedibus
continebant, minusque oportuno templo atque Gymnasio ad sacras, scholasticasque
functiones utebantur, laxiorem, commodioremque habitationem<lb/> apparare, eumque in usum
coenobium Franciscanorum, multos iam annos desertum ab Ordine, ac venditum partim
nobilibus, redemptumque impensa aliquot millium aureorum nummum, approbante Decano,
et Capitulo nostro Societatis <hi rend="red caps"><name type="person" ref="#person2"
>Jesu</name></hi> Patribus tradidimus,<lb/> quemadmodum testantur literae Anno 1592
10. Iulii datae, et nostro, Capitulique nostri sigillo confirmatae. Sed quoniam
fatiscebat sensim antiqui structura Coenobii, nec apta satis ad Collegii occupationes
in longitudinem futura videbatur, coemptis nostro aere vicinis<lb/> aliquot aedificiis, ut
ad habendas cum Collegio coniunctas ex more Societatis Scholas, capacior esset
habitatio, exstrui a fundamentis novam domum, vetere monasterio diruto, et templum
novo organo erecto quoque restaurari ingentibus impensis curavimus. Ac<lb/> nunc denique
ad gloriam honoremque <hi rend="red caps"><choice>
<abbr>ss.</abbr>
<expan>Sanctissimae</expan>
</choice>Trinitatis</hi> et omnium beatorum coeli civium, pro pastorali nostro,
paternoque in dioecesin nostram, ac subditos affectu, ad restituendam, conservandam,
ac propagandam per Episcopatum nostrum Paderbornensem fidem<lb/> Catholicam, ad
luventutem, quae est Christianae Reipublicae, omniumque statuum seminarium, in
Orthodoxae religionis disciplina, optimisque literis recte informandam, ad populum
concionibus, catechesi, aliisque piis officiis fideliter instituendum, ad Sacramenta,
aliaque<lb/> Mysteria divina pie dispensanda, ad educendos e Collegii scholis, idoneos
incorruptosque animarum curatores, Ecclesiaeque nostrae ministros, ac denique ad
animae nostrae, totiusque familiae nostrae <hi rend="red caps">Furstenbergicae</hi>
catholice defunctorum, et morientium salutem<lb/> redemptionemque peccatorum nostrorum ad
Collegium Societatis <hi rend="red caps"><name type="person" ref="#person2"
>Jesu</name></hi> hisce publicis literis, autoritate nostra Episcopali
fundandum, ac dotandum in Civitate nostra <placeName ref="#place1"
>Paderbornensi</placeName>, ad hunc qui sequitur modum progredi voluimus. <hi
rend="red caps">Principio</hi> exaedi<lb break="no"/>ficatam a nobis magna cura,
sumptu ac labore ex fundamentis domum novam, in fundo antiqui Franciscanorum
coenobii, cuius donationem, et incorporationem a nobis modo supradicto factam <hi
rend="red caps"><choice>
<abbr>s D. n.</abbr>
<expan>salute Dominii nostre</expan>
</choice></hi> anno 1592. 24 Octobris per breve<lb/> Apostolicum approbarat, uti et
templum adiunctum, eidemque perpetuae et inviolabilis firmitatis robur adiecerat, cum
horto item, Iuribus, privilegiis, exemtionibus, caeterisque omnibus ad illud ipsum
monasterium quoquo modo spectantibus, vigere eiusdem privilegii<lb/> Apostolici, cum
vicinis domibus, nostra industria, pecuniaque comparatis, eidern Collegio Societatis
<hi rend="red caps"><name type="person" ref="#person2">Jesu</name></hi>
incorporamus atque donamus, ut in praesentia, venturisque temporibus habeant
Religiosi praedicti oportunam habitationem ad exercenda vocationis et insti<lb
break="no"/>tuti sui propria ministeria, tam pro Iuventutis informatione, quam pro
aliorum hominum per conciones, catecheses, Sacramenta, aliasque religiosas
functiones, spiritali praesidio atque solatio. <hi rend="red caps">deinde</hi> cum e
constitutionum suarum praescriptis legibus<lb/> iidem Societatis religiosi gratuito obire
officia omnia debeant, ut suppetat illis, unde vitam honeste tolerare, et necessarium
numerum operariorum sustentare semper possint, qui fessis senio, morbove fractis, aut
vita exeuntibus succedere queant, praeter<lb/> eos reditus, quos huc usque a Venerabili
Capitulo nostro perceperunt, et Bibliothecam nostram <hi rend="red caps"><choice>
<abbr>ss.</abbr>
<expan>Sanctissimum</expan>
</choice></hi> Patrum operibus, aliisque insignibus libris satis instructam, quam
gratiose iisdem donavimus, <placeName ref="#place36">Falckenhagensis</placeName>
coenobii proventuum partem mediam a Comite Lippiensi<lb/> per nos recuperatam, et ab eo
concorditer dimissam, dicto Collegio in Civitate nostra <placeName ref="#place1">Paderbornensi</placeName>, atque sacellum <placeName
ref="#place38"><hi rend="red caps">S.</hi>
<hi rend="caps">Bartholomaei</hi></placeName> iuxta Ecclesiam nostram Cathedralem
situm, similiter Capellaniam sub invocatione <placeName ref="#place37"><hi
rend="red caps"><choice>
<abbr>ss.</abbr>
<expan>Sanctissimi</expan>
</choice></hi>
<hi rend="caps">Fabiani</hi> et <hi rend="caps">Sebastiani</hi></placeName> in Eccle<lb
break="no"/>sia Bustorpiana <hi rend="red caps"><choice>
<abbr>ss.</abbr>
<expan>Sanctissimum</expan>
</choice></hi>
<hi rend="caps">Petri</hi> et <hi rend="caps">Andreae</hi>, approbante et confirmante
<hi rend="caps"><choice>
<abbr>s.</abbr>
<expan>Santa</expan>
</choice></hi>Sede Apostolica, bulla super hac re data Anno 1600. 5 <choice>
<abbr>kal.</abbr>
<expan>kalendas</expan>
</choice> Martii in perpetuum attribuimus, ut dictum collegium illa perpetuo
retinere, illorumque fructus, reditus, proventus, iura<lb/> obventiones, et emolumenta
quaecunque percipere, exigere, et levare, ac in suos usus et utilitatem convertere
possit. <hi rend="red caps"><choice>
<abbr>ad</abbr>
<expan>Anno Domini</expan>
</choice></hi> Extremum, quoniam cuperemus liberali sustentatione bene provisum
Collegio, ut perfectior, et plurium, quam hactenus personarum sit fundatio, dona<lb
break="no"/>mus insuper de nostro, decem millium dalerorum imperialium summam
Capitalem, ad stabilem perpetuumque reditum comparandum. Hoc igitur Religiosorum
Societatis <hi rend="red caps"><name type="person" ref="#person2">Jesu</name></hi>
Collegium, modo supradicto erectum a nobis, atque fundatum in Civitate nostra <placeName ref="#place1">Paderbornensi</placeName>, li<lb break="no"/>bere et
gratiose offerimus, donamusque<hi rend="red caps"><choice>
<abbr>r.p.</abbr>
<expan>reverendus Pater</expan>
</choice></hi><hi rend="caps"><name type="person" ref="#person3">Claudio
Aquaviva</name></hi> eiusdem Societatis Praeposito Generali, ac successoribus
eius, petentes, ut hanc fundationern, dotationem, oblationemque nostram, instar piae
Eleemosinae amanter accipere, Collegiumque hoc nostrum Episco<lb break="no"/>pale uti
caetera Societatis Collegia, conservare, ac perpetuare velit, atque eidem de idoneis
personis, quovis tempore providere, quae et Ecclesiae nostrae, et subditorum nobis
commissorum salutem, magno ardore, ut hactenus factum libenter vidimus, promoveant,
et scholas secun<lb break="no"/>dum instituti sui rationem administrent, quam ad rem
iisdem Religiosis Societatis <hi rend="red caps"><name type="person" ref="#person2"
>Jesu</name></hi> potestatem facimus, ut per Dioecesin nostram universam,
secundum Constitutiones, ac data ipsis a <hi rend="red caps"><choice>
<abbr>s.</abbr>
<expan>Santa</expan>
</choice></hi> Sede Apostolica privilegia, obire vocationis suae ministeria omnia,
atque exercere li<lb break="no"/>bere valeant. <hi rend="red">Nosque</hi> vicissim
spondemus pro nobis, successoribusque nostris, quod hanc ipsorum fundationern,
unionern, incorporationem, ac donationem paterno affectu defendere, conservare, ac
sartam tectamque tueri pro viribus velimus.</ab>
<ab type="sanctio">Ac proinde serio vetamus, ne quispiam<lb/> omnino subditorum nostrorum,
seu Ecclesiasticus, sive saecularis huius Collegii nostri Societatis <hi
rend="red caps"><name type="person" ref="#person2">Jesu</name></hi> Religiosos
ulla prorsus ratione in hac ipsa possessione, liberoque usu ac dispositione
praedictorum bonorum perturbare directo vel indirecto, per sese, aliumve ausit.
Mandamus<lb/> autem Officiali <abbr>n<am>ost</am><g ref="#rcurl">r</g>o</abbr>, ludicibus
aliis, et Praefectis, ministrisque nostris omnibus, ut quotiescunque eorum auxilium,
seu communiter, seu seorsim fuerit contra adversarios, turbatoresque quoscunque
requisitum, extemplo, diligenter, atque efficaciter succurrant, et eosdem tum
censuris, tum poe<lb break="no"/>nis debitis ita coerceant, ut maneat Collegio <name
type="organization" ref="#organization1">Patribusque Societatis</name><hi
rend="red caps"><name type="person" ref="#person2">Jesu</name></hi> integra
pacataque possessio.</ab>
<ab type="corroboratio">In quorum omnium fidem indubitatam hasce literas sigillo nostro
Episcopali et manu propria communivimus, et earum literarum publica exempla duo tradi
Collegii <choice>
<abbr>nri<am>r</am></abbr>
<expan>nostri</expan>
</choice><lb/> Rectori voluimus, ut eorum alterum ad <hi rend="caps"><choice>
<abbr>r.p.</abbr>
<expan>reverendum patrem</expan>
</choice></hi>Praepositum Generalem transmittatur, alterum vero in Collegii
archivo perpetuo asservetur. </ab>
</div>
<div type="eschatokoll">
<ab type="datierung">Datum in Arce <abbr>n<am>ost</am><g ref="#rcurl">r</g>a</abbr>
<hi rend="caps"><placeName ref="#place34">Nienhusana</placeName></hi>. Anno a
<abbr>D<am>omi</am><g ref="#ncurl">n</g>i</abbr> nativitate. Millesimo,
Sexcentesimo quarto. die 8. Mensis Septembris.<lb/></ab>
<ab type="subscriptio"><seg type="unterschrift"/><name type="person" ref="#person1"
>Theodorus Episcopus Ecclesiae <placeName ref="#place1"
>Paderbornensis</placeName></name></ab>
</div>
</body>
</text>
</TEI>