-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 4
/
Copy pathPiccart_observationes_2.xml
1863 lines (1863 loc) · 530 KB
/
Piccart_observationes_2.xml
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
501
502
503
504
505
506
507
508
509
510
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
550
551
552
553
554
555
556
557
558
559
560
561
562
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
647
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
660
661
662
663
664
665
666
667
668
669
670
671
672
673
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
719
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
732
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
759
760
761
762
763
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
775
776
777
778
779
780
781
782
783
784
785
786
787
788
789
790
791
792
793
794
795
796
797
798
799
800
801
802
803
804
805
806
807
808
809
810
811
812
813
814
815
816
817
818
819
820
821
822
823
824
825
826
827
828
829
830
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
843
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
856
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
869
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
895
896
897
898
899
900
901
902
903
904
905
906
907
908
909
910
911
912
913
914
915
916
917
918
919
920
921
922
923
924
925
926
927
928
929
930
931
932
933
934
935
936
937
938
939
940
941
942
943
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
957
958
959
960
961
962
963
964
965
966
967
968
969
970
971
972
973
974
975
976
977
978
979
980
981
982
983
984
985
986
987
988
989
990
991
992
993
994
995
996
997
998
999
1000
<?xml version="1.0" encoding="ISO-8859-1"?>
<!DOCTYPE TEI.2 SYSTEM "http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenatools/DTD/teixlite.dtd">
<TEI.2 TEIform="TEI.2">
<teiHeader type="text" status="new" TEIform="teiHeader">
<fileDesc TEIform="fileDesc">
<titleStmt TEIform="titleStmt">
<title TEIform="title">Observationum Historico-Politicarum Decades ... - Noribergae : Impensis Simonis Halbmayeri, 1621-1624. - Bd. [2]: Decades sex posteriores. 1624.</title>
<title type="short" TEIform="title">Piccart, Michael: Observationum Historico-Politicarum Decades. - Nürnberg, 1621-1624.</title>
<title type="sub" TEIform="title">Machine-readable text</title>
<author n="Piccart" TEIform="author">Piccart, Michael</author>
<editor role="editor" TEIform="editor">Piccart, Michael</editor>
</titleStmt>
<editionStmt TEIform="editionStmt">
<edition TEIform="edition">XML version, markup prototype, December 1999</edition>
<respStmt TEIform="respStmt">
<name TEIform="name">Ruediger Niehl</name>
<resp TEIform="resp">markup</resp>
</respStmt>
</editionStmt>
<publicationStmt TEIform="publicationStmt">
<publisher TEIform="publisher">Camena</publisher>
<address TEIform="address">
<addrLine TEIform="addrLine">
<anchor n="http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/piccart1/bd2/" type="href" id="bd2" TEIform="anchor"/>
</addrLine>
</address>
</publicationStmt>
<notesStmt TEIform="notesStmt">
<note type="href" place="unspecified" anchored="yes" TEIform="note">http://www.uni-mannheim.de/mateo/camenahist/piccart1/</note>
<note type="pathname" place="unspecified" anchored="yes" TEIform="note">bd2</note>
<note type="filename" place="unspecified" anchored="yes" TEIform="note">Piccart_observationes_2.html</note>
<note type="titleimage" place="unspecified" anchored="yes" TEIform="note">as001.html</note>
<note type="srcfile" place="unspecified" anchored="yes" TEIform="note">Piccart_observationes_2.xml</note>
<note type="imgpath" place="unspecified" anchored="yes" TEIform="note">bd2/jpg</note>
<note type="imgtype" place="unspecified" anchored="yes" TEIform="note">html</note>
</notesStmt>
<sourceDesc default="NO" TEIform="sourceDesc">
<bibl default="NO" TEIform="bibl">Nürnberg: Simon Halbmayer, 1624.</bibl>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<encodingDesc TEIform="encodingDesc">
<editorialDecl default="NO" TEIform="editorialDecl">
<p TEIform="p">Regeln fuer die Texterfassung 03/2001</p>
</editorialDecl>
<refsDecl doctype="TEI.2" TEIform="refsDecl">
<p TEIform="p">not necessary</p>
</refsDecl>
</encodingDesc>
<revisionDesc TEIform="revisionDesc">
<change TEIform="change">
<date TEIform="date">10/07</date>
<respStmt TEIform="respStmt">
<name TEIform="name">Reinhard Gruhl</name>
<resp TEIform="resp">markup</resp>
</respStmt>
<item TEIform="item">typed text - structural tagging completed - no semantic tagging - spell check only partially performed - no orthographical standardization (NB -I = -ii: e.g. TiberI ClaudI; -bt- = -pt-: e.g. scribtis)</item>
</change>
</revisionDesc>
</teiHeader>
<text>
<front>
<pb id='as001'/>
<titlePage><titlePart>
OBSERVATIONUM
HISTORICO-
POLITICARUM
<hi rend='italic'>Decades sex posteriores</hi>
MICHAELIS PICCARTI FR.
PROFESSORIS NORICI.
NORINBERGAE,
Curâ SIMONIS HALBMAYERI,
Anno M.DC.XXIV.
</titlePart></titlePage>
<pb id='as002'/>
<gap desc='blank space' resp='sampling'/>
<pb id='as003'/>
<div type='dedication'>
<head><hi rend='italic'>Generoso Nobilissimoque
Juveni,</hi>
Dn. BALTHASARI a <foreign lang='GE'>Pusch</foreign>
in <foreign lang='GE'>Großschwein/</foreign> etc.
<hi rend='italic'>EQ. SILESIO SPLENDIDISsimo
Dn. Hospiti et amico honoratissimo,</hi>
S. P. D.</head>
<p>QUas ego, ante hoc biennium, in publicum emisi Observationum Historico-Politicarum Decades, Generose et Nobilissime juvenis, earum fatum id fuit, quod sperare ego vix sum ausus: Etenim exceptae ita sunt passim et acceptae, ut praeclare mecum actum putarem, et rem bene cessisse intra sinum gauderem. Cum ecce instant apud me Viri omnium Ordinum maximi, pergerem in hoc stadio decurrere, et quae praeterea lecta mihi ac notata promerem, quae si non omnia pari percusa essent moneta, tamen aliqua fore, quae in publicum prosint et nomen mihi aedificent. Horum ego monitis, vel superbe refragari, vel subrustice me subtrahere nequaquam volui, sed quae videbantur legi etiam post illa posse, congessi, cum
<pb id='as004'/>
per alia negotia licuit, et in sex alias Decades dispertitus sum.</p>
<p>Quibus cum pro more Patronus aliquis circumspiciendus esset, non diu ille mihi, aut foris quaerendus fuit, cum domi haberem, cui et omnibus de caussis patrocinium hoc deferre vellem, et vero etiam deberem: Te, nimirum, Nobilissime Dn. BALTHASAR a PUSCH: Silesiacae Nobilitatis ocelle et Generosae familiae tuae melior sanguis. Vellem; quia Tu is es, qui haec talia et capiat et aestimet: Tu videlicet ille es, qui perdius ac pernox in Historiis ac deductis inde Reipublicae regendae praeceptis, unde haec nostra hausimus, habitas, qui in succum et sanguinem ea vertis, et Patriae proinde omnia praeclara ac salutaria minaris. Tu ille es, qui convicium facis exemplo, vitâ et moribus, pleraeque tui Ordinis juventuti, quae, et consvetudine sequioris hujus seculi, et male quorundam feriatorum hominum voculis, tamquam pestilenti aliquo sidere afflata, tantum non ignominiosum sibi putat, literas tractare, versare libros, aures accommodare Doctis, haurire ex veterum scribtis salutaria Reip. praecepta, discere et sectari virtutum praemia, vitiorum infamiam et nosse et cavere. At vero choreas peregrinis modis cum puellis agere, torquere latera, sinuare femina et Ionicos aut Sybariticos ludere gestus: Equum insilire, in gyrum agere virgulâ ad arbitrium flectere, gladium vibrare, quâ caesim, quâ punctim ferire hostem scire, aliena linguâ in alieno solo uti nosse, hoc hodie videlicet est nobilem
<pb id='as005'/>
esse. Quod, ut libenter illis largior, qui ita sentiunt, ita vicissim dare mihi ab illis peto: literas nescire, Historias ignorare, in veterum et recentiorum de Republicâ scribtis hospitem esse, id vero nobilem minime esse. Mecum sane Ammianus Marcellinus sentit, qui cum de Orphito loquitur, Vir, inquit, prudens erat et forensium negociorum oppido gnarus, sed splendore liberalium artium et doctrinarum minus, quam nobilem decuerat, institutus. Tu porro ille quoque es, qui, cum Nobilissimis totius Silesiae tuae gentibus PUSCHIA et ZEDLICIA, quarum decantatissimam pace belloque gloriam et totavorum atavorumque virtutem, quâ patet, humanior Orbis gratâ mente depraedicat et extollit: natus sis, ita tamen animatus es, ut quam minimum majoribus tuis debere velis, plurimum tibi: memor videlicet illius, quod Johannes Alexandrinus olim generose admodum pronunciavit, Veram genuinamque Nobilitatem non ex sanguine aut carne sed ex animi virtute formam accipere et Characterem: ut et ejus quod Philostratus dictat: <gap desc='Greek words'/>: Ad majorum gloriam confugere eorum esse, qui vel laudis suae decoctores fuerint, vel eam desperent. In quo lauda bili instituto te magis magisque confirmant, et currenti calcar addunt Gentiles et adgnati tui Nobilissimi, e quibus honoris et observantiae caussa nominare hic lubet Magnificos Dyhrenios: D. CHRISTOPHORUM in Streitelsdorff Judicii Regii in Silesiâ Adsessorem Amplissimum, solidae prudentiae
<pb id='as006'/>
atque Eruditionis omnivariae Exemplar absolutissimum: et D. JOHANNEM in Kölnichen et Sabor, qui, ut ad omnem virtutem atque Doctrinam proficiendo parum fratri Patrueli concedere umquam voluit, ita cum Homerico Ulysse voluit omnino etiam.</p>
<l>Multorum mores populorum cernere et urbes</l>
<p>immortali suâ cum laude et svavissimâ recordatione, quamdiu vixerit, in quorum favore et veteri consvetudine saepe me triumfare audivisti, neque dum de eorum praeclarâ erga me voluntate, te quoque judice, dubitare debeo. Quorum Exempla si, quod facis, in oculis et animo perpetuo habueris: nihil umquam, nisi quod generosum, quod praeclarum, quod cum aeterna tuâ gloriâ conjunctum sit, abs te fiet, aut nos factum cognoscemus. Insiste modo, florentissime juvenis, hunc insolentem quidem hodie multis, sed honoratissimum tamen callem, quem praeeundo facilem tibi reddidere tot majores tui, quâ paternae, quâ maternae prosapiae, quorum vestigia tu premis jam, et ad calcem consistere vides non paucos omnibus virtutum redhostimentis et praemiis venerabiles et insignes, qui ad eamdem gloriam intenti manum porrigunt: nec patere te a fece hujus seculi ad humilia illa ac brutarum Voluptatum declivia retrahi aut revocari, cave numero movearis, scis enim illud Sapientis Romani: non ita bene agi cum hominibus, ut meliora pluribus placeant. Quod te studiose facturum et tui semper similem futurum confirmat mihi amussitata tua indoles et maturum percoctumque ab exquisitissimae
<pb id='as007'/>
disciplinae sole, in hoc aevi Vere, judicium, quod tibi generosos illos Cornelii Nepotis versus inculcat:</p>
<lg>
<l>Mento canescant alii, nos mente: capillo,</l>
<l>Nos animo: facie, nos pectore: Tempora certe</l>
<l>Virtutem non prima negant, non ultima donant.</l>
</lg>
<p>eo effectu, ut jam in te illud Silii Italici quadret, quod de Pisone canit:</p>
<lg>
<l>Ore puer, pulcerque habitum, sed corde sagaci</l>
<l>AEquabat senium atque animo superaverat annos.</l>
</lg>
<p>Vitam tibi modo benignissimus DEUS proroget, et vinces atque superabis non teipsum modo, sed et spes cogitationesque nostras et omnia praeclara, quae nobis de te spondemus. Atque hae fuêre caussae, cur vellem hujus laboris mei patrocinium tibi, Nobilissime PUSCHI, deferre.</p>
<p>Non fuêre leviores, cur deberem. Cum enim Tu primum in Academiâ nostra pedem poneres, quod factum ante biennium, in quam et Optimi beatissimique D. Parentis Tui voluntate, et prudentissimorum Gentilium tuorum, qui loci dotes noverant, consilio veneras: et convictu statim meo, et postea contubernio quoque uti voluisti, quo toto tempore eum Te et mihi et familiae meae et consalaneis tuis Generosis, Nobilissimis, Doctissimis, Ornatissimisque exhibuisti, ut et honori et voluptati et exemplo omnibus esses: Nam et mores ad humanitatem et comitatem omnem compositi, et facundia omni lepôrum genere perfusa, et vita denique tota Exemplaris ita nos in admirationem
<pb id='as008'/>
tui rapuerunt, ut omnibus officiis omnes tibi devinctissimi essemus.</p>
<p>Debui igitur et publice tibi testimonium Virtutis et privatim mei erga te studii et observantiae indicium. Utrumque simul exequi mihi sic videor, quamquam minus pro voluntate: neque enim laudes tuas una capit praeliminaris Epistila, cui commendando liber etiam impendi possit, neque ego satis facundus aut disertus animi mei sum adversus Te interpres. Tu splendidissime Juvenis ex his paucis intelliges credo satis, causas mihi fuisse graves, cur etiam hoc patrocinii et tutelae anus Tibi imponere debuerim. Quod si id in te suscipere non dedignatus fueris: habebo quod mihi gratuler, adamorem autem atque observantiam Tui magnum Tu adjicies incrementum, in quâ omni occasione publice privatimque declaranda et profitenda ego quoque operae non parcam meae, cui suffragabitur perpetuo praeclara tua indoles, quae adolescentis aut adultae potius suae virtutis indies illustriora proferet specimina, foecundam laudum tuarum materiam, quae vel elingvem faciat eloquentem, ea specimina confirma bunt etiam spem de te nostram: BONO videlicet REIP. TE NATUM, in quo glorioso tibi omine Iubens hic laetusque sisto, Teque vivere et valere opto. Altorfio e Museo, Mense Majo Anni CIC IC CXVI.</p>
<p>Tua Generosae Indoli omni obsequii genere devinctissimus</p>
<p>MICHAEL PICCARTUS Professor Noricus.</p>
</div>
</front>
<pb id='s001' n='1'/>
<body>
<div1 id='PiON.01' n='1' type='book'>
<div2 id='PiON.01.01' n='1' type='book'>
<div3 id='PiON.01.01.01' n='1' type='chapter'>
<head><hi rend='italic'>DECADIS SEPTIMAE</hi> OBSERVATIONUM HISTORICO-POLITICARUM. CAPUT I. <hi rend='italic'>Academias earumque Rectores et Doctores olim in magnâ dignatione etiam aquod summos Principes fuisse, convicio hujus nostri seculi.</hi></head>
<p>INeptus forte videbor aliquibus, qui Academiarum dignitatem adserere occipiam, cum publice constet, quibus privilegiis olim a summis Principibus et Imperatoribus donatae sint Optimi publici caussâ, cumque illae hodieque passim floreant et ab iisdem benignissime foveantur. Quibus ego tantum hoc regero, optare me, uti diu ita sit, perennetque hic honor Scholis apud Principes et dignitas, mihi hoc capite cum vulgo negotium erit, et male
<pb id='s002' n='2'/>
feriatis quibusdam hominibus, qui ipsis quoque Principibus suadere non verentur, male et inutiliter sumtum fieri in homines otiosos et sibi viventes, rectius eum in milites im pendi posse, quorum viribus nitantur et cousistant Regna, Principatus, Imperia, quibus occurrendum omnino, ne persuadeant iis, quorum aures dicteriis hujusmodi radunt. Non enim multi Leones hodie Graeci, quiid respondeant, quod ille cordate Eunucho cuidam suo regessit in videnti Doctis oblata praemia, quae rectius militibus tribui possent. <hi rend='italic'>Apage vero inopte, cum militibus tuis, mihi unum hoc votum, uti omnia stipendia militum, salvo imperio et finibus ejusdem liceat in doctores artium impendere.</hi> Pacem videlicet optabat Optimus Imperator, et Pacis artes doctos gubernaculis admoveri rerum, quidque literarum studia saluti publicae conferrent, aequus aestimator probe pervidebat. Sensit cum Leone hoc Graecanico D. Ludovicus quoque Gallorum Rex, et Henricus Anglus, de quibus Paulus AEmylius <note><hi rend='italic'>in D. Ludovico.</hi></note> in haec verba: <hi rend='italic'>Lutetiae florebat liberalia studia: juventutis concursus undique illuc fiebat: Scholastici suorum nonnullos a civtbus pulsatos conquesti, alii in alia caterarum Vrbium Musea concessere. Anglus proposit â ingentiumpr praemiorum, honorum, vacationum, emolumentorum spe,</hi>
<pb id='s003' n='3'/>
<hi rend='italic'>aliquot eorum Oxonium elicuit. Solitudo exiliumque literis indictum Lutetiae videbatur. Rex (Ludovicus) non minus decoris liberales artes; humaniora studia, sacram disciplinam cultumingeniorum Francis, quam arma afferre praedicans, egregiamque consociationem fore, bellicarum rerum gloriâ cum divinarum humanarumque rerum cognitione doctrinâque conjuncta: regiae Vrbis cives ad officium colendosque Doctores discipulosque revocavit: suus ita rursus ingenuis artibus honor habitus.</hi></p>
<p>Vide sodes et mirare duorum potentissimorum Regum de Academiis et earum civibus judicia. Hodie longe alia, quorum obstinatione fit, ut doctis praemiorum loco jacturae et damna, loco honorum onera, loco vacationum asinini labores, loco emolumentorum fames et ignomniae metus objiciatur. Quae vero Optimus Rex de consociatione Armorum et literarum scribit, ea concordare mihi videntur cum suavissimis illis Eumenl Rhetoris verbis: <hi rend='italic'>AEdem Herculis</hi> <note><hi rend='italic'>in Oratione pro restaurandis Scholis.</hi></note> <hi rend='italic'>Musarum in circo Flaminio Fulvius ille nobilior ex pecuniâ censoriâ fecii, non id modo secutus, quod ipse literis et summi Poetae (EnnI) amicitia duceretur: sed, quod in Graeciâ cum esset Imperator, acceperat Herculem Musagetem esse, hoc est comitem ducemque Musarum, quia mutuis opibus et praemiis juvari ornarique deberent:</hi>
<pb id='s004' n='4'/>
<hi rend='italic'>Musarum quies defensione Herculis, et Virtus Herculis voce Musarum.</hi> <note><hi rend='italic'>Histor. Sclavon. lib. 7. c. 14.</hi></note> Helmoldo fides, qui nihil majestati suae decedere putavit, etiamsi Scholares suos conscholasticos appellaret, non secus, atque olim fortissimi Imperatores milites Commilitones appellarunt. Johannes 2. Ferdinandi <note><hi rend='italic'>p. 878. Hist. Hispan.</hi></note> Aragonum Regis filius, referente Lucio Marineo, eosdem socios et fratres itentidem inclamavit. Quo pertinent et honores a summis Principibus habiti Academicis Doctoribus, inter quos duo praecipue notabiles, auscultatio frequens et cessio velut Dignitatis <note><hi rend='italic'>lib. 4. Comm. in Panormit.</hi></note>. De Carolo IV. Caesare AEneas Sylvius narrat: <hi rend='italic'>Cum is Scholam Pragensem more suo ingressus disputantes artium ltberalium Magistros in horas quatuor audivisset; idque purpurati moleste ferrent, ac coenaetempus instare dicerent: Mibi, inquit, tempus est minime: Nam coena mea haec est.</hi> Ludovicum Galliae Regem inter subsellia Jasonis sedisse legimus: etiam hoc, quod cum ad Collegium perventum esset Rex Jasoni sinister adequitârit cum his verbis; <hi rend='italic'>Nunc, fason, incipit tuum regnum.</hi> Maximilianus Imperator nominis ejus primus non modo Viennensem Academiam, sed et Heidelbergensem suâ praesentiâ et auscultatione cohonestavit: qua de relegenda Academiae
<pb id='s005' n='5'/>
gratulatio inter scribtores rerum Germanicarum, quos acceptos ferimus Nobilissimo Marquardo Frehero JCto Celebessimo et Consiliario Electorali Palatino meritissimo, nuper Reip. literariae cum irrecuperabili damno erepto. Non possum, quin addam illustrem et huic instituto facientem quam maxime locum Alvari Gomezl, ubi apud eum legere memini. <hi rend='italic'>Anno,</hi> inquit, CIC IC XIII. <hi rend='italic'>venit Ferdinandus Rex</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 4. de reb. gest Francisci Ximen I Archiepisc-Toletani p. 97.</hi></note> <hi rend='italic'>Complutum et, Ximenio latus claudente, magnâ totius populi literarij laetitiâ exceptus, singulas Scholar diligenter perlustravit, et Professores studiose audivit. Interea Rector Patribus Acade miae stipatus, cum e Collegio in Regis occursum progressus esset, praeeuntes ejus sceptrigerot, quos vulgo Pedellos dicimus, Rabduchi Regij, qui et ipsi sceptra gerebant, conspicati voce intentiori, ut sceptra submittant aut deponani, inclamant: neque enim fas esse, ut, praeferrentur. At humanissimus Rex nihil eâre majestatem suam imminui sentiens, ut solito more procedant, jubet, Musarum inquiens illas aedes esse, in quibus fas posceret, ut Musarum sacris initiati regnarent:</hi> ubi addit Historicus: <hi rend='italic'>Praeclarissimo id sane exemplo factum fuit, non tamen summis Principibus inusitato. Nam et cum Magnus ille Pompejus universi</hi> <note><hi rend='italic'>Plutarchus in eius vitâ.</hi></note> <hi rend='italic'>pene Orbis Triumphatror aliquando Athenas</hi>
<pb id='s006' n='6'/>
<hi rend='italic'>venisset, atque Possidonium Philosophum doctrinae opinione eo tempore celebrem invisere instituisset (neque enim evncari ad se passus fuit) fores de more a lictore percuti vetuit, et fasces januae submisit, Sapientis hominis et eruditi reverentiâ.</hi> Post reversus ad Historiam pergit: <hi rend='italic'>Cum gratias Ximenius Ferdinando Regi ageret pro tam humanâ erga Scholam suam comitate honorificentiae et splendoris plenâ, Rector ad Regis genua jam procumbens, manu osculandas suppliciter petebat, et lienter a Rege exceptus, occasionem Rectorem suum honorandi Ximenius nactus, sic Regem compellasse fertur; Nitibi, ô Rex, molestum est futurum, edisserat Rector in tua praesentiâ, quae me absente in Academiâ gesta sunt, et tibi breviter studiorum seriem ostendat, omnemque aliam hujus suae Reipud, rationem: mihi enim in res diversas et multas distracto, minus ad id praestandum facultatis et memoriae est. Placuit id Regi humanissimo, sicut et illud, ut Rector medius inter ipsos incederet: sic enim melius, quae ille referret, ut rumque intellecturum.</hi> O stupendam tot regnorum Principis humanitatem cum immortali Rectorum Academicorum gloriâ conjunctam. Franciscus quoque 1. Gallus quamquam captivus in Hispaniâ viveret, tamen Complutensem Academiam visitare et commendare voluit, cujus gravissima verba recitat idem scriptor Hispanus
<pb id='s007' n='7'/>
<hi rend='italic'>cum,</hi> inquit, <hi rend='italic'>Franciscum Rector et literarij</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 3. extr. pag. 98.</hi></note> <hi rend='italic'>Patres per omnes Scholas circumduxissent, postquam attento et consideranti animo cuncta tacitus perlustrasset, rem,</hi> inquit, <hi rend='italic'>Ximenius vester animo concepit, eamque, ut video, absolvit, quam ego aggredi neutiquam ausus fuissem, veritus ne conanti effectus tantae rei non succederet. Nam Parisiensis Schola, quâ mea Gallia jure gloriatur, opus Regum multorum est.</hi> Eant nunc fum osi quidam nobiles et porro nobis occinant, infamari nobilitatem suam literis aut professionibus Academicis, et boves se esse non homines ab Alphonso Arragonio audient: Quod si durum nimis illud videtur, Diocletianum sive Constantium tamen Imperatorem audiant haec ad Eumenium Sacrae memoriae Magistrum scribentem: <hi rend='italic'>Salvo privilegio dignitatis tuae hortamur, ut Professionem Oratoriam recipias et ad vitae melioris studium adelescentium excolas mentes, nec putes hoc munere ante-partis aliquid tuis honoribus derogari: cum honesta Prosessio ornet potius omnem, quam destruat dignitatem.</hi> Concludam caput Eleganti narratione Dubravii <note><hi rend='italic'>lib. 25. Hist. Bohem. p. 209.</hi></note> de Sigismundo Imperatore: <hi rend='italic'>Quantum,</hi> inquit, <hi rend='italic'>honorem doctis habuerit, vel uno hoc exemplo clare liquet: Habuit in aulâ suâ fureconsultum Georgium, cognomine Fiscellinum,</hi>
<pb id='s008' n='8'/>
<hi rend='italic'>quem paullo ânte ad Ordinem Equestrem provexerat, eundemque militem, ut vocant, aeuratwm fecerat. Is caeteris, ut in consilio fit, in partes, de liberandi caussâ, per ordinem quisque suum, discedentibus. et ipse discessurus, anceps haerebat: ad Doctores ne furisconsultos, an ad Equestrem Ordinem discederet; ad Equites postremo velut honorificentiores se contulit. Quod intuens Sigismundus: Naetu,</hi> inquit, <hi rend='italic'>Georgi, nimis rudiculus es, qui militiam literis anteponis, cum scias ex idiotis me vel sexcentos Equites uno die creare posse; at ex eodem genere ne unum quidem Doctorem.</hi> Descendant in se, qui ut Nobiles sese doceant Doctoratum sive Magisterium magnâ Eruditionis laude partum abjurant, et infamia se affici putant, si titulis honorum illorum salutentur. Cordatiores his Itali, apud quos literae negotium sunt Illustrissimorum hominum, ignobilibus eorum cognitio invidetur, quae sententia Ammiani quoque Marcellini fuit, quâ de Orphito: <note><hi rend='italic'>lib. 14.</hi></note> <hi rend='italic'>Crat,</hi> inquit, <hi rend='italic'>Orphitus vir prudens et forensium negotiorum oppido gnarus, sed splendore liberalium doctrinarum minus, quam nobilem decuerat, institutus.</hi> Rursum lib. 16. de Eunucho igno bili ita pronunciat: <hi rend='italic'>Cutherius,</hi> inquit, <hi rend='italic'>literis, quantum tali fortunae satis esse poterat, eruditus.</hi> Nobiles literarum cognitione decorari magis censens, quam ignobiles
<pb id='s009' n='9'/>
ignorantiâ earum dedecorentur. Summa, literae miseros beant, beatos ornant, pauperes ditant, divites illustrant, obscuros nobilitant, nobiles commendant.</p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.01.02' n='2' type='chapter'>
<head>CAPUT II. <hi rend='italic'>Vinum tormentorum exquisitissimum esse.</hi></head>
<p>QUi Liberum Patrem ex eo Liberum dictum voluere, quod bibentes liberi oris faciat, cum vero potius sensisse mihi videntur, quam cum Grammaticorum observationibus: Qui enim vino liberius se invitarunt, eos, ut HoratI versibus utar:</p>
<lg>
<l>Statim subsequitur coecus amor sui, <note><hi rend='italic'>Od. 18. lib. 1.</hi></note></l>
<l>Et tollens vacuum plus nimio gloria verticem</l>
<l>Arcanique fides prodiga, perlucidior vitro.</l>
</lg>
<p>Unde vetus Graecorum Verbum originem traxit: <gap desc='Greek words'/>: Quod in corde sobrii, id in linguâ natare Ebrii: quâ caussâ Vinum speculum Alcaeo dictum, in quo mores hominum cognoscere et velut animum intueri liceat. Et eleganter Seneca: <hi rend='italic'>Quemadmodum</hi> <note><hi rend='italic'>Ep. 83.</hi></note>
<pb id='s010' n='10'/>
<hi rend='italic'>musto dolia ipsa rum puntur, et omne quod in imo jacet, in summam partem vis caloris ejectat: sic vino exaestuante, quidquidin imo jacet abditum, effertur, et prodit in medium, oneratique mero, quemadmodum non continent cibum, vino redundante: ita ne seeretum quidem, quod suum, alienumque est, pariter effundunt.</hi> Rationem <note><hi rend='italic'>in Nemeis.</hi></note> Pindarus reddit: <gap desc='Greek words'/>, inquit, <gap desc='Greek words'/>. Audax ad poculum vox fit: et alius: Vinum clavo caret, ideoque ebrii linguam habent vagam et liberam <gap desc='Greek words'/>, quaeque suadeat illis et loqui et efferre id, <gap desc='Greek words'/>, <note><hi rend='italic'>Iliad. in Corinthiacis.</hi></note> ut Homerus ait; Hinc Ebrietas notante Pausania olim <gap desc='Greek words'/>. picta est ex poculo vitreo bibens, quod, ut vitrum, sic et animi ebriorum perspicui esse videantur. Observatum hoc Theognidi, cujus suavissimos versus non possum non apponere: Ita autem canit:</p>
<lg>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/>,</l>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
</lg>
<p><hi rend='italic'>est: In igne quidem homines periti aurum et argentum explorant et spectant, hominis autem mens vino per spicitur quantumvis prudentis,</hi>
<pb id='s011' n='11'/>
<hi rend='italic'>si supra modum id biberit, sic ut qui ante sapientiae laude florebat, vino immoderatius sumto dedecore afficiatur.</hi></p>
<p>Caeterum quia teste omnis elegantiae <note><hi rend='italic'>Petron. Arbiter in Satyrico.</hi></note> Arbitro:</p>
<lg>
<l>Vel citius flammas mortales ore tenebunt</l>
<l>Quam secreta tegant</l>
</lg>
<p>tum vel maxime vinum ea protrudit et promovet, ut loquitur Horatius cum canit.</p>
<lg>
<l>Simul calentis inverecundus DEVS <note><hi rend='italic'>Od. Epist. XI.</hi></note></l>
<l>Fervidiore meo</l>
<l>Arcana promôrat loco.</l>
</lg>
<p>Unde eidem lene tormentum alibi dicitur, ita enim vini amphoram alloquitur:</p>
<lg>
<l>Tu lene tormentum ingenio admoves <note><hi rend='italic'>Od. 21. lib. 3.</hi></note></l>
<l>Plerumque duro: tu sapientium</l>
<l>Curas et arcanum jocoso</l>
<l>Consilium retegis Lyaeo.</l>
</lg>
<p>Et hoc tormento uti ait Reges:</p>
<lg>
<l>Reges dicuntur multis urgere culullis <note><hi rend='italic'>in Artean Pisones.</hi></note></l>
<l>Et torquero mero, quem perspexisse laborant,</l>
<l>An sit Amicitiâ dignus.</l>
</lg>
<p>Neque solum hoc fine, sed ut eliciant arcana, quae a sobriis premuntur, in quam rem eleganter D. Ambrosius de Eliâ et Jejunio lib. <hi rend='italic'>Plerique vino utuntur, ut eculeo, et quibus</hi> <note><hi rend='italic'>cap. 17.</hi></note> <hi rend='italic'>tormenta non eliciunt vocem proditionis, eos tentant bibendo, ut patriae statum, salutem civium,</hi>
<pb id='s012' n='12'/>
<note><hi rend='italic'>lib. 1. de LL. extremo.</hi></note> <hi rend='italic'>defensionis suae prodant consilia.</hi> At quod Horatius lene tormentum appellat, id a Platone accepit, <hi rend='italic'>qui minimo sumtu fieri et pene ludo ac joco et velut aliud agendo ait, cum vino pertentatur animus.</hi> Usus est hoc tormento cum effectu <note><hi rend='italic'>Dio. lib. 51.</hi></note> M. Crassus, qui cum Mysis devictis adversum Bastarnas quoque tenderet, missis hi legatis ne se adeo insequeretur petiverunt, neque enim ulla abs se injuriâ Romanos adfectos: Ille vero Lgatos retentos, tamquam postridie responsurus, vino invitavit comiterque habuit, gnarus Scythicam nationem omnem vino capi, immodaratoque ejus usu gaudere, eâque comitate omnia eorum consilia perdidicit et expiscatus est. Usus et Aurelianus Imp. ut conjicere est ex Firmo Vopisci: Ita enim ille de Firmo. <hi rend='italic'>Fuit ei contentio cum Aureliani Ducibus ad bibendum, si quando eum tentare voluisset.</hi> Usus denique Bonosus, de quo idem Vopiscus: <hi rend='italic'>Bonosus bibit quantum inter Homines nemo: Si quando Legati Barbarorum, undecumque gentium venissent, ipsis propinabat, ut eos inebriaret, atque ab his per vinum cuncta cognosceret, ipse quantumlibet bibisset, semper securus et sobrius, et, ut Onesimus dicit, adhuc in vino prudentior.</hi> Caveant ergo sibi Legati Principum apud Exteros <note><hi rend='italic'>lib. 1. Epist. ad Lollium.</hi></note> ab hoc tormento, Commissumque vino torti tegant ex Praecepto Lyrici: idque tanto
<pb id='s013' n='13'/>
studiosius, quanto difficilius est facere: De <note><hi rend='italic'>In eius vita.</hi></note> Zenone Diogenes Laertius refert, eum, Athenis in convivio cum Legatis Regiis constitutum, cum diu siluisset, monitum tamdem a Legatis, proderet et eloqueretur, quid Regi de se referri vellet: respondisseque illum: <hi rend='italic'>Aliud nihil referrent, quam esse senem Athenis, qui inter pocula tacere possit.</hi> Cum quo et Bias sensit, qui cum stultus appellaretur ab assidentibus quod solus in convivio tacuisset: <gap desc='Greek words'/>, respondit <gap desc='Greek words'/>; <hi rend='italic'>Et quis,</hi> inquit, <hi rend='italic'>stultus simul sit et inter pocula tacere possit?</hi> Ideo <note><hi rend='italic'>Plutarch. in Apophth.</hi></note> prudenter Archidamas accusanti Rhetorem quendam, quod admissus ad convivium nihil locutus esset, respondit. <hi rend='italic'>An tu ignoras eum qui dicendi peritus sit, dicendi quoque tempus nosse?</hi> innuens, in convivio dicendi tempus non esse, quod et Chiloni notatum apud Laertium qui jubebat <gap desc='Greek words'/>.</p>
</div3>
<pb id='s014' n='14'/>
<div3 id='PiON.01.01.03' n='3' type='chapter'>
<head>CAPUT III. <hi rend='italic'>Feminas etiam lene tormentum esse, et idem quod vinum posse.</hi></head>
<p>QUae de Vino superiori capite diximus ea omnia quadrant in feminam quoque, quae et ipsa extorquet, quidquid imo latet pectore. Itaque et ab his non minus quam a vino cavendum, neque illis secreta revelanda. <hi rend='italic'>Foemina,</hi> inquit Porcius Latro apud Senecam, <hi rend='italic'>id tantum tacere potest, quod nescit.</hi> Unde apud JCtos foeminae inter alias causas feudi capaces non sunt etiam ideo, quia arcana tacere non possunt, quod tamen poscit fidelitatis juramentum. Item in testamento testes esse nequeunt, quia interest testatoris per se disposita eo vivente non propalari, ut ex l. si quis §. sed etsi ff. ad L. Aquil. notavit Tib. Decianus in Tract. criminal. l. 7. c. 17. n. 43. Garrulitatem porro hanc muliebrem testantur Exempla Historiae quâ sacrae, quâ Prophanae, atque ex his quaedam lubet huc conferre. Amphiaraus Oeclei et Hypermestrae filius, cum sciret, si ad Thebas oppugnatum iret, se inde non rediturum, occultavit se domi suae solâ uxore Eriphila latebrarum
<pb id='s015' n='15'/>
consciâ ea vero accepto ab Adrasto fratre suo monili aureo gemmis distincto maritum prodidit, ut praeter Mythologicos Homerus quoque prodidit. Apud Justinum Comani Regis cognata insidias Massiliensibus structas, juveni Graeco in amplexu aperuit, et periculum sic in cognatum vertit. Cum Magi Persarum regnum scelere et dolo ad se traxissent, Smerdisque Cyri filium, Cambysis fratrem se mentiretur, ubi res suspecta Persis esse cepit: Otanes Procerum unus, ut verum cognosceret, Phaedima filiâ, quae inter pellices regias esset, uti voluit: misso itaque clam nuncio exquiri jussit, quo cum homine cubare soleret, Cyrine filio Smerdi, an Mago ejus nominis: respondente eâ, se ignorare: misit alium petentem, ut ex Atossa Cambysis sorore, disceret, compellandae ejus sibi copiam dari negavit, requisita tertium, ut inter dormiendum de auriculis concubini inquireret, quae Mago nullae essent: Paruit Parenti filia, et cum ordo ad concubitum eam vocaret, somno sepulti contrectare voluit auriculas, quas nullas reperit, statimque altero die Patri nunciari jussit, quae res mortem ei acceleravit: si feminis abstinere potuisset, rectius rebus suis consulturus utique fuisset. Itaque nec uxoribus fidendum, quia secreta
<pb id='s016' n='16'/>
continere difficilius possunt feminae, quam viri: Didicit fato suo hoc Fabius Maximus de quo Tacitusita: <hi rend='italic'>Interim gravescere valetudo Augusti, et quidam scelus uxoris suspectabant: Quippe rumor incesserat, paucos ante menses Augustum, electis consciis et comite uno Fabio Maximo, Planasiam vectum ad visendum Agrippam: multas illic utrimque lacrymas et signa caritatis, spemque ex eo fore, ut juvenis penatibus avi redderetur. Quod Maximum uxori Mariae aperuisse, (stulte) illam Liviae: gnarum inde Caesari, neque multo post exstincto Maximo (dubium an quasitâ morte) auditos in funere ejus Martiae gemitus semet incusantis quod caussa exitii marito <note><hi rend='italic'>lib. <gap desc='Greek words'/>. Arist. 5. Polit. c. 2.</hi></note> fuisset.</hi> Paullo aliter Plutarchus narrat, quem, silubet, vide. Tangit et Plinius alicubi. Hinc Tyranni et quorumcunque interfuit fecreta aliorum nosse quovis modo eorum corrumpere uxores studuerunt et adulterio <note><hi rend='italic'>in Catilinâ c. 24. c. 23.</hi></note> polluere: Catilinam hoc egisse Sallustius auctor est, qui idem per Fulviam, Q. Curio obnoxiam, conjurationem Senatui proditam scribit. De Augusto Suetonius: <note><hi rend='italic'>lib. 2. c. 69.</hi></note> <hi rend='italic'>Adulteria eum exercuissent amici quidem negant, sed ratione commissa, quo facilius consilia adver sariorum per cujusque mulieres</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 4. Annal. cap. 3.</hi></note> <hi rend='italic'>exquireret.</hi> De Sejano Tacitus adspirante ad imperium, <hi rend='italic'>Caeterum plena Caesarum domus, juvenis filius, nepota adulti moram cupitis adferebant:</hi>
<pb id='s017' n='17'/>
<hi rend='italic'>et quia vi tot simul corripere intutum, dolus intervalla scelerum poscebat: Placuit tamen occultiorvia, et a Drusoincipere, in quem recenti ira ferebatur. Nam Drusus impatiens amuli et animo commotior, orto forte jurgio, intenderat Sejano manus et contra tendentis os verberaverat. Igitur cuncta tentanti promtissimum visum, ad uxorem ejus Liviam convertere, Quae foror Germanici for maeinitio aetatis indecorae, mox pulchritudine praecellebat. Hanc, ut amore incensus, adulterio pellexit et postquam primi flagitii potitus est, neque femina, amissâ pudicitia, alia abnuerit, ad conjugii spem, consortium regni, et necem mariti impulit.</hi> Addit historicus: <note><hi rend='italic'>c. 7.</hi></note> <hi rend='italic'>quin et secreta ejus, corruptâ uxore, prodebantur.</hi> Aurelianus Imperator Bonoso Hunilam <note><hi rend='italic'>Vopiscus in Bonoso.</hi></note> nobili gente Gotthicam mulierem nullâ aliâ de caussâ uxorem dedit, quam ut ejus indicio Gotthorum omnia consilia et arcana cognosceret. Usurpavit scelestissimum hunc morem sacerrimus bipedum Mahometes, pestilentissimae sectae Princeps, et adulteria sibi permissa mentitus estideo, ut de sc, quae sentirent et loquerentur mariti, per stupro cognitas uxores addisceret, ut de eo scribit Antonius Florentinus Archiepiscopus. <note><hi rend='italic'>in summâ Theologiaetit 2. c. 6. §. 1.</hi></note> Prudenter igitur et non sine causâ Michas vates monet: ab eâ quae dormit in sinu tuo, custodi claustra oris tui.
<pb id='s018' n='18'/>
Memorabile est quod Lazarus Soranzius scribit in Ottomanno de Sultanis hoc est: Turcicorum Tyrannorum uxoribus sive amasiis. <hi rend='italic'>Sultanee,</hi> inquit, <hi rend='italic'>cum in Seralio perpetuo habitent, ubi negotia praecipua tractantur et expediuntur, eorum insciae esse non possunt: eaque per Eunuchos, qui ipsarum custodiam habent, Principum exterorum ministris aut Legatis revelant, et Tyrannici quoque jugi proceribus. Student sibi hoc officij genere Principum animos devincire, ut splendidum aliquod munus ab iis eblandiantur. Mater hujus Mahometis honorem singularem Venetae Reip. se deferre simulat, et saepius donum aliquod ab eâ postulat.</hi> Haec Soranzius. Cavendum igitur viro in Rep. versanti diligenter a leni hoc tormento, hoc est, blanditiis femininis, atque item tanto studiosius, quanto certius, etiam Sapientissimos quosquo uxoriis aut muliebribus delinimentis captos et in extremum exitium adductos.</p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.01.04' n='4' type='chapter'>
<head>CAPUT IV. <hi rend='italic'>Aurum item et munera ex hoc leni genere tormentorum esse.</hi></head>
<p>INter alia saluberrima monita, quibus Optimus Parens LEO Imperator filium
<pb id='s019' n='19'/>
ad successionem Imperii instruit, pulcherrimum est et hoc, cum ait: <hi rend='italic'>In rebus occultis et abditis fideles adscisce tibi et temperantes Viros ac taciturnos et omnino qui in tuâ et non aliorum potestate sint:</hi> Haec verba grande scelus et in aulis hodie proh dolor! nimis frequens detegunt: quando nimirum Consiliarii Principum aliorum et exterorum pensionibus clam serviunt. Jactavit hoc strategema unice Philippus Macedo Alexandri Pater, quitotam Graeciam suo auro vectigalem habere se jactabat, qua de caussa Juvenali dicitur callidus emtor Olynthi. Videatur Justinus lib. 8. et 9. Paulus Orosius l. 3. c. 12. Olynthum certe Lasthenes illi corruptus tradidit. Quod scelus tanto magis abominandum, quanto magis animos etiam Sapientum pertentat: <gap desc='Greek words'/>, quanto plus esiam nocet in Imperio. Tales enim claudunt Principem suum et agunt omnia, ne quid eorum, quae agunt ipsi, resciscat ipse, ut loquitur Lampridius in Alexandro, resciscat potius ille, cujus auro et pensionibus vivunt. Dolendum itaque Philippum Macedonem tot sui nominis et indolis successores reliquisse, quibus unum studium <gap desc='Greek words'/>: <hi rend='italic'>corrumpere qui principem in alienis Imperiis locum tenent et locupletare.</hi>
<pb id='s020' n='20'/>
Plutarchus Persarum Reges non aliâ ratione Graecos ab Asiâ depulisse testatur, quam corruptis Ducibus eorundem, imprimis Lysandro et Agesilao. Nec id sine caussâ: Qui enim donum accipit, tenetur obligatus alteri, et vel pudore cogitur vel majoris beneficii adipiscendi spe, vel denique metu, ne post idem sit accusator qui corrupit. Meminit idem Plutarchus in Arato: Aratus, inquit â Ptolemeo accepit dono civitati suae centum quinquaginta talenta: et subdit: <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Hoc est: Erat igitur magnificum vel tantum civibus argenti parasse, cujus exigua portione alii Duces et Demagogi acceptâ velut redemti â regibus jus violabaut, addicebaut se obnoxios,</hi> <note><hi rend='italic'>Od. 16. lib. 3.</hi></note> <hi rend='italic'>patriamque communem propinabant.</hi> Vere igitur et nihil immodice Horatius olim cecinit.</p>
<lg>
<l>Aurum per medios satellites,</l>
<l>Et perrumpere amat saxa potentius</l>
<l>Ictu fulmineo. Concidit Auguris</l>
<l>Argivi domus, ob lucrum</l>
<l>Demersa excidio. Diffidit urbium</l>
<l>Portas vir Macedo, et subruit aemulos</l>
<l>Reges muneribus, munera navium</l>
<l>Saevos illaqueant duces.</l>
</lg>
<pb id='s021' n='21'/>
<p>Verius nos hodie ex Tacito: <hi rend='italic'>Corrumpere et</hi> <note><hi rend='italic'>Demoribus Germ. c. 19.</hi></note> <hi rend='italic'>corrumpi seculum vocari hoc nostrum, et sunt tamen, qui valde etiam commendent has corruptelas in Principibus.</hi> Vel Comineum mihi vide, qui inter laudes praecipuas sui Princicipis Ludovici XI. Galliarum Regis hanc artem ponit: <hi rend='italic'>Quid per omnes Europae Provincias gereretur, maxime autem in finitimis regionibus, optime tenebat, magnus profecto vir, et idoneus, qui non unum aliquod regnum administraret, sed toti terrarum orbi consilio suo provideret, Eduardi sane Angli familiares omnes sibi obnoxios habebat, in quos annuatim distribuebat ad XVI. millia Coronatorum, tanquam ordinarias pensiones, praeter has dabat intimis consiliariis luculentissima dona, et is, de quo saepe diximus, Havartus accepit intra biennium praeter pensionem ad XXIV. millia aureorum: et addit mox</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 8. Comm.</hi></note> <hi rend='italic'>Vnum tantum Hastingum aegre adduci potuisse, ut pensionem acciperet et vix tandem eipersuasum. Quis enim resistat tot armatis ajebat ille?</hi> Ludovicum hunc Gallum aemulatus est Matthaeus Magnus Vicecomes, de quo Jovius in ejus vita. <hi rend='italic'>Plura se tectis consiliis et occultâ largitione, quam vi et cruenta manu confecisse et plura denique auro quam ferro feliciter expugnâsse dicebat.</hi> AEmulatus est et Cosmus Mediceus Florentinus cujus occultarum largitionum sumtum aliquot myriadum summam
<pb id='s022' n='22'/>
excessisse scribit idem Paulus Jovius. lib. 3. Elogiorum in ejus vitâ. Valet igitur hodieque illud Oraculi responsum.</p>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
</div3>
<div3 id='PiON.01.01.05' n='5' type='chapter'>
<head>CAPUT V. <hi rend='italic'>Discordiam quoque nihil relinquere arcanum, et venenum esse status publici.</hi></head>
<p>DE Catone Plutarchus scribit, solitum <note><hi rend='italic'>In eius vitâ.</hi></note> eum contentiunculas aliquas inter servos callide serere, quia suspectam haberet metueretque nimiam concordiam eorum. Quod factum ejus non im probare videtuir <note><hi rend='italic'>Ep. 95.</hi></note> Seneca, dum eleganti similitudine usus ita loquitur: <hi rend='italic'>Societas nostra,</hi> inquit, <hi rend='italic'>lapidum fomicationi similima est, quae casura, nisi invicem obstarent, hoc ipso continetur.</hi> Quo trahi video et Taciti illud apud Agricolam Tyrannorum morem adferentis, quibus sollemne, ne in commune subditi ad versus se consulant, loquenti audiendique commercium adimere. quod notatum quoque Aristoteli. <note><hi rend='italic'>1. Polit. c. XI.</hi></note> Rationem ab ipsa naturâ petit Plutarchus in Agesilao, et Exemplo illustrat:
<pb id='s023' n='23'/>
<hi rend='italic'>Si contentionem,</hi> inquit, <hi rend='italic'>et litem segreges ab universitate, opinantur Physici, fore, ut corporacoelestia consistant, omnium item generatio et motio conquiescat, propter mutuum mundi cum his concentum</hi> Et Laconicus Legistator videtur virtutis facem Reipub. subjecisse: Ambitionem et concertationem, aliquod semper inter bonos certamen et pugnam machinans: illam vero mutuo conniventem in non coarguendo gratiam, quae iners sit et ignava, parum recte dici concordiam censens. Nempe vidisse id Homerum quoque <note><hi rend='italic'>Odyss. lib. 8.</hi></note> nonnulli arbitrantur: Neque enim facturum fuisse, uc Ulysse et Achille ad convitia provectis verborum asperitate laetum finxisset Agamemnonem, nisi magnopere censuisset reipub. interesse mutuam Principum aemulationem et dissensionem. Versus Poetae sunt:</p>
<lg>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
</lg>
<p>Hoc est.</p>
<p><hi rend='italic'>Rex virorum Agamemnon gaudebat animo, cum optimates Graecorum vehementibus verbis inter se condenderent.</hi> Quod de Laconico Legissatore Lycurgo notaverat quoque Arist. 2. Politico. Melanthius tamen apud Plutarch: libello de audiendis Poetis probat
<pb id='s024' n='24'/>
in Atheniensi Rep. quam dissensionibus et contrariis Oratorum studiis conservari ait, nam addit, si omnes in unam navis partem inclinare velint, mergi eam necesse foret, praestat eam in aequilibrio dissensionum versari, ut salva sit: Videatur Herodotus in Erato. Luditur hic ludus hodieque et in Repub. et principatu aluntur discordiae, et bono id publico fieri putatur: Mihi vero longe aliter videtur, et magis probo eorum sententiam, qui ista dissidia plena periculi censent: praesertim ubi invaluerint: Exempla <note><hi rend='italic'>14. Annal.</hi></note> non desunt: <hi rend='italic'>Julius Classicianus,</hi> inquit Tacitus, <hi rend='italic'>Suetonio discors, bonum publicum privatis simultatibus impediebat:</hi> Quid Themistoclem et Aristidem dicam, Ciaxarem et Cyrum, Ephaestionem et Craterum: C. Petronium et Tigellinum, Valentem et Caecinnam? Arripiunt hi et in omnem intenti occasionem excubant, quomodo libidini suae et ultioni satisfaciant, nulla salutis publicae ratione. Maxime vero se produnt illa odia in turbis aut bellis, ut cum clade publicâ vindicta sumatur: et exitio partium ster privata ultio, ne dicam de aliis incommodis. <note><hi rend='italic'>1. Histor.</hi></note> quae intercurrere solent: Verba Taciti rursns videamus: <hi rend='italic'>Praeerat,</hi> inquit, <hi rend='italic'>Legionibus in Britanniâ Trebellius Maximus, per avaritiam ac sordes contemtus exercitui in visusque.</hi>
<pb id='s025' n='25'/>
<hi rend='italic'>Accendebat odium ejus Roscius Legatus vicesimae Legionis, olim discors, sed occasione civilitum armorum atrocius proruperant, cum interim foedis legatorum certaminibus modestia Exercitus corrupta est.</hi> Sic bello Punico secundo dissidentibus inter se Consulibus L. AEmylio et C. Terentio Varronegravi clade exercitus Romanus ad Cannas afflictus est, in cujus historiae narratione plane ad sensum meum loquitur Polybius: Cum <hi rend='italic'>,</hi> inquit: <hi rend='italic'>Lucius plana et nuda omnia circa videret, quâ sedebat Hannibal et Equitatu praeterea superioris esset, censebat abstinendum praelio et in ejusmodi loca deducendum attrahendumque eum esse, uhi pedestribus copiis plurimum res gereretur: Cui sententiae cum refragaretur Cajus Terentius, <gap desc='Greek words'/>. i. e. accidit ut animis dissiderent Duces, quod omnium est periculosissimum, neque in commune consulerent.</hi> Abstinendum igitur a periculoso hoc consilio fovendi dissidia, et reconciliandi animi, componendaeque simultates, quod facere non puduit summos quoque Principes. In obsidione Mediolanensi, cum privatis arderent: odiis Prosper Columna et Franciscus Ferdinandus Piscarius, Julius Medices Cardinalis, summo studio ipsos conciliare annixus fuit. Neque vero in bellis solum
<pb id='s026' n='26'/>
clandestinae hae discordiae nocent, sed et domi atque in pace. Solent enim qui odium adversus alterum conceperunt, vel bona eorum consilia in contrarium suadendo impedire, vel mala, dum meliora silent, in perniciem publicam promovere. Quod malum detestabile et omnibus modis cavendum. Exempla hodie passim in aulis obvia sed invidiosa. Sed et valeat hic Alphonsi votum et consilium, qui saepe professus est, se, si, Romanorum priscorum temporibus vixisset, in Curia Jovi Positorio aram consecraturum fuisse, in quâ consiliarii vel senatores, antequam in consilium venirent, adfectus ponerent, Amorem, Iram, Odium, Gratiam, Adulationem et, alios: Quod votum Curiae suae praescribsit Ratisbona Urbs Imperii Romani ut antiquissima, ita moribus et institutis laudabilibus famosissima. Exemplum autem positionis hujus illustre Aristides et Themistocles Graecorum optimi et bellicosissimi dedere, qui, cum una in legationem missi jam portis vicini essent, tum Aristides Themistocli: <hi rend='italic'>Visne</hi> inquit, <hi rend='italic'>inimicitias</hi> (erant autem inter eos domi capitales) <hi rend='italic'>paulisper hic deponamus, recepturi eas cum redierimus?</hi> quo adsentiente res <note><hi rend='italic'>in Praecept. Reip.</hi></note> Graecorum auctae sunt. Plura apud Plutarchum videantur.</p>
</div3>
<pb id='s027' n='27'/>
<div3 id='PiON.01.01.06' n='6' type='chapter'>
<head>CAPUT VI. <hi rend='italic'>Mortis ex causis raris, levibus et insperatis acceleratae Exempla aliquot.</hi></head>
<p>NOn sine caussâ, quâ Sacri, quâ profani scribtores de miseriâ vitae humanae gravissime conqueruntur, inprimis vero de morborum tam variis generibus et innumeris compendiis mortis, quod nihil usquam tuti sit, immo, quod medio de fonte lepôrum surgat non raro amari aliquid, <note><hi rend='italic'>Lucretius.</hi></note> quod in ipsis floribus angat, ut doctissimus Poeta loquitur. Hujus fatalis miseriae nostrae Exempla quaedam rariora in hoc caput conjicere placuit, uti temerariis qnibusdam aut oscitantibus in hâc rerum nocte somnus excutiatur, et mortalitatis memoria inculcetur. Initium autem faciam a Joviano Imperatore: de quo Eutropius scribit, <note><hi rend='italic'>li. X. extremo.</hi></note> eum in Galatiae finibus odore cubiculi, quod ex recenti tectorio calcis grave quiescentibus erat, repentinâ morte obiisse, quo accesserit vis prunarum nimia, quas gravi frigore adoleri multas jusserat. Clarius <note><hi rend='italic'>lib. 25. extremo.</hi></note> Ammianus Marcellinus: <hi rend='italic'>Hinc quoque</hi>
<pb id='s028' n='28'/>
<hi rend='italic'>Jovianus celeri gradu praescribtus viae finienda dies exegit. Cum enim venisset Dadastanam, qui locus Bithyniam distinguit et Galatas, exanimatus inventus est nocte. Fertur enim recenti calce cubiculi illiti ferre odorem noxium nequivisse, vel extuberato capite periisse succensione prunarum inmensâ.</hi> D. quoque Hieronymus <note><hi rend='italic'>lib. 7. c. 31.</hi></note> Epistola ad Heliod: <hi rend='italic'>Jovianus gustatis tantum Imperialibus bonis foetore prunarum suffocatus interiit.</hi> Ex quibus Orosius: Jovianus, inquit, cum in cubiculum quoddam novum sese recepisset, calore prunarum et madore parietum nuper calce illitorum aggravatus et suffocatus, octavo demum mense, quam imperare ceperat, vitam finivit. Idem fatum fuit LuctatI Catuli C. MarI Collegae bello Cimbrico, qui cum Syllae postea partes secutus esset, et vim Marii Victoris experiri nollet, ultro hoc sibi mortis genus delegit. Auctor Appianus, cujus <note><hi rend='italic'>lib. 1. Bell. Civil. Plut. Mario, Velleius. Florus.</hi></note> verba: <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Catulus in cubiculo recens calce illito et etiamnum humido carbonibus accensis sponte suffocatus est:</hi> Stumpsius in Historiâ Helveticâ idem fatum fuisse notat tonsoris cujusdam Basiliensis anno salutis partae post millesimum quingentesimum tricesimo quarto. Levi porro etiam ex caussâ vitam amisit Drusus
<pb id='s029' n='29'/>
TiberI ClaudI Caesaris ex Plautiâ Urgulanillâ filius, cui cum Pater paullo aute filiam Sejani despondisset, is Pompeiis pyro per lusum in sublime jactato et hiatu oris excepto strangulatus seu suffocatus interiit, ut auctor est Suetonius. Quod cum legerem, <note><hi rend='italic'>In vitâ ClaudI c. 27.</hi></note> suggerebat mihi memoria pene similem casum, qui sustulit Illustrissimum et summae Heroicaeque indolis Principem: Illustrissimum, inquam, Alexandrum Ducem Slucensem et Copeliensem e pervetustâ inclytaque Jagellonum Lithvaniae Ducum familiâ oriundum: Ludens enim et per jocum cum margaritam grandiusculum sive unionem auri saepius immisisset et itentidem exemisset, altius tandem inserens eximere ultrâ non valuit, nec diu post ulcere exinde exorto interiit. Miserabile porro etiam et repentinum fatum fuit Philippi Ludovici Crassi Francorum Regis filii, quem cum paullo ante Regem salutandum Pater curaverat, dum is in suburbano Lutetiae equitat, occursu foeminae suis pave facto equo effunditur, tamque gravi ruinâ sternitur, ut paucis post horis expirârit, ut scribtum de eo reliquit Paulus AEmylius. Non minus memorabile fatum fuit Adriani Papae divinitus ei procul dubio procuratum. Cum enim is Imperii Romani majestatem in Friderico
<pb id='s030' n='30'/>
Barbarossâ superbe proculcâsset et despectui habuisset, justa in illum numinis exarsit vindicta; cum enim inter deam bulandum ex limpido fonte bibere cuperet, musca ei os involavit, collumque adeo tenaciter insedit, ut suffocaretur, priusquam ei auxilium ferri posset, ut prodidere Cremonensis Stella et Martinus Polonus Centur: <note><hi rend='italic'>fol. 412.</hi></note> 12. Balaeus factum id ait apud Anagniam anno Domini MCLIX. quinto Pontificatus ipsius anno. Platina Arignanum dicit. <note><hi rend='italic'>Pandulph. Prateius Ticini factum ait anno 1412. alii volunt anno 1400.</hi></note> Baldo quoque Jurisconsultorum coryphaeo mortem acceleravit levis sed tristis casus. Habebat ille in deliciis catellum Melitensem, quo cum oblectare se ludendo fessus â studiis solebat, hic inter ludendum leviter illi labrum semel ad mordet, quam morsiunculam Baldus in super habet et contemnit, quarto mense post inopinatâ et <note><hi rend='italic'>l. 8. Hist. Ven. p. 149.</hi></note> improvilâ rabie correptus interiit. Sic Federicum Contarenum P. Justinianus morsu canis exstinctum scribit. Pari prorsus ratione exstinctus est quidam admorsus leviter a fele, cui Epitaphium positum est tale:</p>
<lg>
<l>Hospes disce novum mortis genus, improba felis</l>
<l>Dum trahitur, digitum mordet et intereo.</l>
</lg>
<p>Haec dum colligo incido in locum Sotadis Poetae apud Stobaeumserm: 96. qui similia
<pb id='s031' n='31'/>
exempla suggessit: scribit enim Diogenem crudi Polypi esu exstinctum et Sophoclem acino uvae strangulatum, AEschylum sub dio inter scribendum testudinis ab aquila dejectae casu oppressum. Concludam hoc caput mirabili et luctuoso genere necis, quod eleganti Epigrammate descripsit Callimachus relato in Anthologiae libro 1. sub titulo <gap desc='Greek words'/>:</p>
<lg>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
</lg>
<p>Quod sic latine olim reddidimus:</p>
<lg>
<l>Ecce novercalem statuam dum flore coronat,</l>
<l>Cum vitâ mores hanc posuisse ratus:</l>
<l>Interit heu statuae puer infeliceruinâ,</l>
<l>Atque novercarum busta cavere jubet.</l>
</lg>
<p>Atque ad hoc alludit aliud quoque non minus elegans Epigramma Graecum, quod nunc non succurrit: ita autem et illud latine adulescens reddidi:</p>
<lg>
<l>Nulla Noverca bona est, vel enim odi iniqua fovendos</l>
<l>Privignos, odij seminaque aucta vigent:</l>
<l>Vel morem si praeter amat, quoque laedit amando,</l>
<pb id='s032' n='32'/>
<l>Vt docet in miserum Phaedrae amor Hippolytum.</l>
<l>Quin nec morte perit, neque contumulata sepulchro</l>
<l>Illa novercalis se cohibet rabies.</l>
<l>Functarum statuae retinent fomenta nocendi,</l>
<l>Et casu occasus saepe tulere suo.</l>
</lg>
<p>Conclusurus, ut institueram, fueram hoc caput, cum ecce aurem mihi vellit Draco Legislator, et se quoque hic legi postulat: Qui cum prior Solone Atheniensibus leges tulisset, iisque noxas pene persecutus omnes capitali supplicio esset, eo progressus usque, ut et otii damnati (frequens hodie divitum crimen) capitis arcesserentur, et qui poma surripuissent aliena aut oleas, in eos non secus atque in sacrilegos consuleretur: obitum tandem consecutus est felicitate pariter et miseriâ admirabilem. Cum enim in AEginae Theatro propter latas leges laetis adclamationibus celebraretur, pluribus petasis, tunicis et vestibus capiti senis injectis, inopinato suffocatus interiit, et in ipso theatro sepultus est. Auctor est Hesychius Illustrius, <gap desc='Greek words'/>, inquit, <gap desc='Greek words'/>
<pb id='s033' n='33'/>
Eadem habet et Suidas, et Hesychio amplius, quod in ipso Theatro sepultus sit. Hujus fatum cum legerem, in memoriam venit quoddam non absimile lectum mihi apud Frossardum. <hi rend='italic'>Cardinalibus,</hi> inqui, <hi rend='italic'>ad eligendum Pontificem congregatis pop. Rom. in Curiâ graviter tumultuari, interminans haud obscure, ni Pontificem eligant genere et familia Romanum, se dira facturos. Itaque creatur Pontifex vir quidam centum annos natus. Hunc Romani mulae altae impositum, per urbem magnâ ostentatione circumducunt. Sed decrepitus senex, equitatione et molesto illo officii genere delassatus, triduo post exspiravit.</hi></p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.01.07' n='7' type='chapter'>
<head>CAPUT VII. <hi rend='italic'>Magnam esse Conscientiae vim in utrumque itaque ei studendum, ut illibata sit.</hi></head>
<p>VAlde me affecerunt praegnantia verba D. Chrysostomi Concione quartâ de Lazaro: <hi rend='italic'>Est,</hi> inquit, aureus ille Eloquentiae Christianae fons, <hi rend='italic'>in ipsâ mente humanâ tribunal quoddam a naturâ constitutum, ubi unusquisque sui sceleris est Index, testis et judex, ut, cum ipse propriae culpa conscius seipsum capitis condemnet,</hi>
<pb id='s034' n='34'/>
<hi rend='italic'>poenam sibi postea a Naturae auctore inflictam, justissimam esse censeat et agnoscat.</hi> Quae si quis altius paullo ad animum revocet, nae ille suis rebus rectius viderit, et cavebit malo, si sapiat modo. <hi rend='italic'>Nullus enim,</hi> ut loquitur D. Ambrosius Epist. 18. lib. 5. <hi rend='italic'>major est dolor, quam is quipeccati mucrone vulnerat conscientiam, neque ullum gravius est onus, quam peccatorum sarcina et pondus flagitiorum.</hi> Quod ipsum et Polybius agnovit, cum inquit, <hi rend='italic'>Nullum, neque testem tam formidabilem, neque judicem tam tristem aut severum esse, quam sit conscientia, quae mentibus cujusque insideat et inhabitet.</hi> Et Philo lib. de Nobilitate, <hi rend='italic'>Conscientiae,</hi> inquit, <hi rend='italic'>solius tribunal nullis verborum technis circumscribitur.</hi> Magis vero pathetice haec effert Victor Cartennensis Episcopus lib. de Poenitentiâ cap. 5. <hi rend='italic'>Conscientia,</hi> inquit, <hi rend='italic'>apud quam non moritur omne, quod gerimus, nos in factis nostris accusat et judicat, cumque non habeat loquendi usum, nescit tamen tenere silentium. Potest conscius morti subduci, non potest testi conscientiae: nil tectum ei est et sine te non est, haeret pectori, nec umquam te deserit, et velut quaedam pedissequa nullo abs te temporis intervallo discedit, tenet te reum <note><hi rend='italic'>Sat. 13.</hi></note> et in suâ semper ditione captivum.</hi> Atque hi quidem sunt, qui, ut Juvenalis canit, <hi rend='italic'>trepidant</hi>
<pb id='s035' n='35'/>
et ad omnia fulgura pallent, Quos tu, cave, evasisse putes, nam diri conscia facti</p>
<lg>
<l>Mens habet attonitos, et surdo verbere caedit</l>
<l>Occultum quatiente animi tortore flagellum.</l>
<l>Nec prius hi mentem stimuli, quam vita, relinquunt.</l>
</lg>
<p>Hos nempe, Ovidio teste, <hi rend='italic'>strangulat inclusus dolor, atque cor aestuat intus</hi> Neque contra valet ullum praesidium, ullum robur aut munimentum: quippe ut comicus vetus ait: <gap desc='Greek words'/>: <hi rend='italic'>Sibi conscium mali, licet fortissimum virum timidissimum tamen facit ipsa conscientia.</hi> Si videlicet malum <note><hi rend='italic'>In Apologetico.</hi></note> omne, teste Tertulliano, timore et pudore perfudit. Vidit hoc et Stoicae Philosophiae Princeps Seneca cujus verba non possum quin adtexam: <hi rend='italic'>Confusam,</hi> inquit, <hi rend='italic'>vitam et</hi> <note><hi rend='italic'>Ep. 105. in Exempl. Gruteriano alias 106.</hi></note> <hi rend='italic'>perturbatam impotentes agunt. Tantum metuunt, quantum nocent, nec ullo tempore vacant, trepidant enim, cum fecerunt haerent. Conscientia aliud agere non patitur, ac subinde adse respicere cogit. Dat poenas quisquis exspectat: quisquis autem meruit, exspectat. Tutum aliqua res in mala conscientia praestat, nulla securum. Putat enim se, etiam si non deprehenditur, posse deprebendi, et inter somnos movetur, et, quoties alicujus</hi>
<pb id='s036' n='036'/>
<hi rend='italic'>cujus scelus loquitur, de suo cogitat, non satis illi obliteratum videtur, non satis tectum. Nocens habuit aliquando latendi fortunam, nunquam fiduciam.</hi> Quibus verbis prorsus inter pretatur suos versus, quos in Hippolyto posuerat:</p>
<lg>
<l><note><hi rend='italic'>v. 160. et seqq</hi></note> Negata magnis sceleribus semper fides:</l>
<l>Quid poena praesens? conscius et mentis pavor</l>
<l>Animusque culpâ plenus et semet timens</l>
<l>Scelus aliqua tutum nulla securum tulit.</l>
</lg>
<p><note><hi rend='italic'>Sat. 13.</hi></note> Eâdemque opera illa Juvenalis:</p>
<lg>
<l>Exemplo quodcumque malo committitur, ipsi</l>
<l>Displicet auctori: prima est haec ultio, quod</l>
<l>Judice nemo nocens absolvitur: improba quamvis</l>
<l>Gratia fallacis Praetoris vicerit urnam.</l>
</lg>
<p>Videatur idem Seneca Epistola 98. ubi inter alia cordatissime dicta hoc quoque addit.</p>
<l>Multos fortuna liberat poenâ, metu neminem.</l>
<p>Placet per Exempla ire et potentissi morum quidem Principum, qui vel tormina haec conscientiae agnovere vel persensere: facile se dabunt plurima, et vel Julium illum mihi Caesarem vide, cujus clementiam ipsa Eloquentia, hoc est, Cicero non diserte satis commendare potuit, is tamen vidit et frequenter
<pb id='s037' n='037'/>
quenter adeo in ore habuit: <hi rend='italic'>Miserrimam comitem Senectutis esse pristinae crudelitatis memoriam.</hi> Non vidit tantum sed sensit quoque et dolorem usque suum fatetur significan tissimis verbis apud Tacitum Tiberius <note><hi rend='italic'>lib. 6. Annal. c. 6.</hi></note> in literis ad Senatum: quarum initium: <hi rend='italic'>Quid scribam vobis, P. C. aut quomodo scribam, aut quid omnino non scribam hoc tempore? DI me DEAEque pejus perdant, quam perire quotidie sentio, si scio.</hi> Ad quae ita commentatur Historicus: <hi rend='italic'>Adeo facinora atque flagitia sua ipsi quoque in supplicium verterant: Neque frustra praestantissimus Sapientiâ firmare solitus est, si recludantur Tyrannorum mentes, posse adspici laniatus et ictus, quando, ut corpora verberibus, ita saevitiâ, libidine, malis consultis animus distrahitur. Quippe Tiberium non fortuna, non solitudines protegebant, quin tormenta pectoris suasque ipse poenas fatertur.</hi> Quae ultima verba revocabant mihi in mentem Senecae verba, unde ista fortean sumta: <hi rend='italic'>Conscientia,</hi> inquit, <hi rend='italic'>etiam</hi> <note><hi rend='italic'>Ep. 43.</hi></note> <hi rend='italic'>in solitudine anxia atque sollicita est, immo neque vigilliis, neque quietibus sedaripotest.</hi> Fugerat Tiberius in Campaniarn, sed circum ferebat ubique tormentum suum, neque aliud agebat, quam correpti inter navigandum nausea solent, ii enim melius se habituros putant, si in lintrem e lembo, rursumque inde in triremen conscendant nihil tamen
<pb id='s038' n='038'/>
<note><hi rend='italic'>lib. de Tranquill. Animi.</hi></note> efficiunt, <hi rend='italic'>quia bilem et metum secum transferunt,</hi> ut eleganter Plutarchus. Tiberium Nero Claudius excipiat, quo nescio an portentosius monstrum terra tulerit. <note><hi rend='italic'>In eius vitâ c. 46.</hi></note> Hic uxoris et Matris peremptor, teste Suetonio, terrebatur evidentib. portentis sominiorum et auspiciorum et ominum tum veteribus tum novis, numquam ante somniare solitus. Occisâ demum matre, vidit per quietem navem sibi regenti extortum gubernaculum, trahique se ab Octaviâ uxore in arctissimas tenebras, et modo pennatarum formicarum multitudine oppleri, modo a simulacris gentium ad PompeI theatrum dedicatarum circuiri, arcerique progressu. <note><hi rend='italic'>c. 50. et 51. vitae eius.</hi></note> Neque melior conditio Caligulae apud eundem, qui nulla nocte plus quam tribus horis quiescebat, ac ne his quidem placidâ quiete, sed pavidâ miris rerum imaginibus, qui item ad minima tonitrua et fulgura connivere, caput obvolvere, ad vero majora, proripere se estraro, sub lectumque condere solebat. <note><hi rend='italic'>c. 14. in eius vitâ.</hi></note> Domitianus etiam Imperator pavidus semper atque anxius, minimis etiam suspicionibus praeter modum commovebatur, unde et porticuum in quibus spatiari consueverat parietes Phengite lapide distinxit, e cujus spendore per imagines, quidquid a tergo fieret, provideret, nec nisi secreto atque
<pb id='s039' n='039'/>
solus plerasque custodias, receptisque in manu catenis, audiebat, et quae plura ibi sequuntur. Et ne Romanorum solum Veterum Exempla commemorem, quis ignorat quomodo Symmachi et BoethI Virorum Cl-rissimorum caedes exercuerit Theodoricum Gotthorum Regem? quomodo Grues interfectores Ibyci, Hirundines parricidam Bessum apud Plutarchum. De Michaele <note><hi rend='italic'>lib. deserâ numinis vindictâ.</hi></note> Palaeologo Imperatore Nizephorus Gregoras: Nec desunt, qui eum perpetuo afflicto animo et turbatâ conscientiâ fuisse <note><hi rend='italic'>l. 5. Hist. Rom.</hi></note> dicant, ob innovatum dogma, quod eo amplexus fuerat, ut Imperium ad liberos suos propagaret, a quibus id scilicet honoris ei est habitum, ut ne Imperatoriâ quidem sepulturâ ornaretur. Quo loco subjungit Historicus elegantem <gap desc='Greek words'/>, hoc tempore, quo haec scribo, voluissem, expendere eos, qui ad rerum gubernacula sedent, forte enim futurum esset, ut alio versum sua consilia dirigerent: Ita autem pius scribtor: <hi rend='italic'>Meâ vero sententiâ is prudentissime rebus suis consulet, qui primum suapte caussâ optima quaeque amplexus fuerit: deinde liberis etiam et cognatis suis prospexerit. Qui vero toto animo gloriolam aucupatur, et iis casibus, qui animum obruunt, nec constantiae quidquam habent, sesubiicit, et jucundissima optimis sive suâ, sive suorum caussâ</hi>
<pb id='s040' n='040'/>
<hi rend='italic'>anteponit: is miser mihi videtur, tum ob temeritatem, tum propter inane studium, quod, praeter DEVM, ejus voluntati et consiliis adversantem, e vestigio etiam alia, quam sperârat, experitur et in extremas miserias praecipitatur. Ecce enim is de quo nunc agimus Palaelogus Imperator, vir alioqui prudens, charitate liberûm victus, ostendit satis, verum esse, quod Plato dixit: amorem esse coecum. Nam cum omnes et de se et liberis curas in divinam providentiam rejicere debuisset: ille coeci instar, dum amori liberûm indulget, imprudens a summo Principatu in calamitatum barathrum sese praecipitavit.</hi> Haec Gregoras olim: His temporibus accom modatissima audiant, qui volent, me ex ipso repetente. Caeterum, ut delictorum carnificinam conscientiam esse diximus: ita contra dulce est et grande solatium viris bonis, qui vitam sceleris puram egerunt, estque puro et illibato gaudio</p>
<l>Nil conscire sibi nullâ pallescere culpâ.</l>
<p>Animadvertit hoc Antiphon Graecus Comicus duobus senariis</p>
<lg>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
</lg>
<p>Plato item ex Pindaro Bonam conscientiam dulcem nutriculam Senectutis dixit, <gap desc='Greek words'/>
<pb id='s041' n='041'/>
<gap desc='Greek words'/>. Nec minus venuste Seneca: <hi rend='italic'>Talis</hi> <note><hi rend='italic'>Ep. 59.</hi></note> <hi rend='italic'>est animus viri sapientis et nullius mali sibi conscii, qualis mundi status super Lunam, semper illic serenum est: Sapiens numquam sine gaudio: gaudium hoc non nascitur, nisi ex virtutum conscientia.</hi> Tali animi magnitudine et bonae <note><hi rend='italic'>In vitâ eius.</hi></note> conscientiae fructu olim gaudebat Aphricanus major Scipio apud Plutarchum: Cum enim ei duo Tribuni Plebis, Porcii Catonis operâ concitati, diem dixissent, pecuniae ab Antiocho Rege acceptae, et non in publicum relatae: is, suae probitatis sibi conscius, vocanti Magistratui paret, ac ingenti fiducia animi in forum progressus, orationem amplam magnificamque habuit, de rebus a se pro Rep. gestis, quarum commemoratio non pro gloriâ sed pro periculo suo habita, a multitudine, quae ibi frequens aderat, aequis animis recipitur. Instant tamen Tribuni, et multis calum niis hominem onerant, et quasi culpae obnoxium, suspicionibus magis, quam argumentis accusant. Sequenti die citatus iterum Aphricanus ad constitutum horam praesto ad est, et cum magno comitatu Amicorum per mediam concionem ad Rostra progreditur. Ibi silentibus cunctis, Memini, inquit, Quirites, me tali die de Annibale et Poenis egregiam victoriam consecutum: quamobrem
<pb id='s042' n='042'/>
postpositis litibus hinc eundum in Capitolium censeo, ut pro Republicâ felicissime gestâ divino numini gratias agamus. Proficiscentem deinde P. Scipionem non modo in Capitolium, sed etiam ad omnia templa Urbis, fecuta universa concio est, magistratucum solis ministris relicto. Haec velut ultima prosperitatis dies et frequentiâ hominum et benevolentiae significatione, quacumque antecedenti felicior Aphricano illuxit. Ejusdem animi fuit, quod librum pro reddendâ ratione a L. Fratre in Senatum allatum, suis mambus concerpsit, quod alia fecit, quae Plutarchus narrat. Sensit hoc quoque bonae conscientiae gaudium Antoninus Imp. qui moriens AEquan imitatis quoqque signum Centurioni dedit, ut suam in morte aequanimitatem doceret. Sensit majorum aevo Eberhardus Dux VVirten bergensis, qui se ita de suis civibus meritum dicebat, ut sine metu in cujuslibet illorum sinu suaviter quiescere posset. Hi videlicet <note><hi rend='italic'>Od. 3. l. 3.</hi></note> tales possint illud Horat I usurpare</p>
<lg>
<l>Si fractus illabatur Orbis,</l>
<l>Impavidum ferient ruinae.</l>
</lg>
<p>Vivendum igitur sic, ut catella illa pectoris, quam circumgestamus, non allatret nos, aut etiam flagellet: Conscientiae enim satisfactum si fuerit, nihil opus est, ut satisfiat
<pb id='s043' n='043'/>
Calumniae, id quod eleganter Alcimus Avitus ad Fuscinam sororem hoc disticho expressit:</p>
<lg>
<l>Vana tibi modo constiterit mens conscia recti,</l>
<l>Neglige quid de te rumor divulget inanis.</l>
</lg>
</div3>
<div3 id='PiON.01.01.08' n='8' type='chapter'>
<head>CAPUT IIX. <hi rend='italic'>Multum referre ut Imperator milites suos nôrit eosque nomine etiam suo appellare sciat.</hi></head>
<p>IN Oratione nostrâ de Virtutibus Imperatoriis memini et hoc me attigisse: Diligenter annotatum fuisse ab Historicis, quod praestantissimi omnium tem porum Imperarores studuerint milites suos suis quosque nominibus appellare. Id nunc pluribus docebimus restimoniis et tamdem rationes hujus consilii sive instituti expendemus. Primum igitur usurpatum hunc morem a <note><hi rend='italic'>In Catil. exemp.</hi></note> M. Petreio nota vit Sallustius, qui ante praelium, quo Catilinam oppressit, equo circumiens unumquem que militum nominans appellat. Apud Tacitum in nobili illâ feditione <note><hi rend='italic'>lib. 6. Hist.</hi></note> castrensi: <hi rend='italic'>Opposuit sinum Antonius stricto firro, aut militum se manibus aut suis moriturum</hi>
<pb id='s044' n='044'/>
<hi rend='italic'>riturum obtestans: ut quemque notum et aliquo militari honore insignem adspexerat, ad ferendam opem nomine ciens.</hi> De Adriano Imp. Spartianus: <hi rend='italic'>De Militum etiam aetatibus judicabat, ne quis aut minor, quam virtus posceret, aut major, quam pateretur humanitas, in castris contra morem versaretur: agebatque ut sibi semper noti essent, et eorum numerus sciretur,</hi> Et aliquot paginis interjectis addit: <hi rend='italic'>Nomina plurimus sine nomenclatore reddidit: Dixit et Veteranorum nomina, quos aliquaano dimiserat.</hi> Lampridius etiam de Alexan: Severo: <hi rend='italic'>Milites suos sic ubique scivit, ut in cubiculo haberet breves et numerum et tempora militantium, semperque cum solus esset et rationes eorum et numerum et dignitates et stipendia recenseret, ut esset ad omnia instructissimus. Denique cum inter militares aliquid ageretur, multorum dicebat nomina. De promovendis etiam sibi annotabat, et perlegebat cuncta pittacia, et sic faciebat diebus pariter annotatis, et quis et qualis esset, quo insinuante promotus.</hi> Ottonem quoque non aliud ad Imperium evexit, quam quod quemque militum in agmine, in stationibus in itinere nomine suo compellabat. Tacit. 1. Hist. <hi rend='italic'>Studia militum jam pridem spe successionis aut patratu facinoris affectaverat., In itinere, in agmine, in stationibus, vetustissimum quemque militum nomine vocans, ac contubernales</hi>
<pb id='s045' n='045'/>
<hi rend='italic'>appellando.</hi> Ab Historicis res processit ad Poetas qui Historiam scribere vel decantare videri volunt. Furius X. Annalium</p>
<lg>
<l>Confirmat dictis, simul atque exsuscitat, acreis</l>
<l>Ad bellandum animos, reficitque adpraeliae mentes</l>
<l>Nomine quemque ciens, dictorum tempus adesse</l>
<l>Commemorat.</l>
</lg>
<p>Apud Virgilium etiam,</p>
<l>Per medias caedes cedentiaque agmina Tarchon, <note><hi rend='italic'>lib. AEnc. 11.</hi></note></l>
<p>Fertur equo, variisque instigat vocibut alas,</p>
<l>Nomine quemque vocans, reficitque in praelia pulsos.</l>
<p>Et rursus apud eundem Turnus, <note><hi rend='italic'>lib. AEnc. 11.</hi></note></p>
<lg>
<l>Ille simul fugiens Rutulo simulincrepat, omnes</l>
<l>Nomine quemque vocans.</l>
</lg>
<p>Apud Silium etiam Italicum Hannibal; <note><hi rend='italic'>lib. 1.</hi></note></p>
<lg>
<l>Increpitansque suos inferri signa jubebat</l>
<l>Perque ipsos caedis cumulos stragemque jacentem</l>
<l>Monstrabat furibundus iter cunctosque ciebat,</l>
<l>Nomine, et in praedas stantem dabat improbus urbem.</l>
</lg>
<p>Hinc inter praecepta militaria res est relata. Vegetius enim lib. 3. c. 10. dere Militari
<pb id='s046' n='46'/>
ita diserte praecipit. <hi rend='italic'>Dux,</hi> inquit, <hi rend='italic'>sciat etiam nominatim (si potest fieri) quis comes, quis tribunus quis domesticus, quis contubernalis, quantum possit in bello etc.</hi> Fecit hoc studio sissime Adrianus, si Dioni fides, qui non solum nomina Ducum singulorumq: militum, sed et vitam, mores ac stationem notissimam habebat. Quod in universum curae Romanis fuisse docuit me ad Suetonium ex Appiani <gap desc='Greek words'/> lib. 3. Vir summus Isacius Casaubonus: <gap desc='Greek words'/>, inquit Historicus, <gap desc='Greek words'/>. Quem morem quia mutavit Caesar, ideo Suetonius in ejus vita narrat tamquam rem novam, dum inquit: <hi rend='italic'>Militem neque a moribus neque a forma probabat, sed a viribus solum:</hi> quasi diceret, quod a moribus nostri populi alienum. Atque haec de more militari satis dicta: Nunc ad causas procedendum, et cur haec tam superstitiosa nominandi milites ratio invaluerit, dispiciendum. Eas erudite copioseque exsecutus est Scribtor Graecus Xenophon: <note><hi rend='italic'>lib. 5. Cyropaedius.</hi></note> Apud quem cum Cyrus Babylona versus contenderet et nominatim suis Ducibus peragenda praeciperet, primum quidem Chrysantae, tum Artabazo deinde Ardamyae, mox Embanti, post Artuchae, Thamoradae, Damatae, Matadae, Hierosambatae, Tigrani,
<pb id='s047' n='47'/>
Alceunae et aliis: subjungit Historicus: <gap desc='Greek words'/>. Haec
<pb id='s048' n='48'/>
Xenophon, quae Latinis sensum faciunt hunc: <hi rend='italic'>Ex hinc secedebant singuli in sua tabernacula, interque secedendum conferebant inter se, quantâ memoriâ Cyrus esset, qui tot nominatim instruxisset, singulisque appellatis praecepisset agenda. At Cyrus in hoc studiose versabatur negotio, quippe, cui absurdum videretur, opificem mecha nicum nosse singula artis suae instrumenta et Medicum quoque sua, sicut et remedia: Imperatorem autem Exercitus ita fatuum esse, ut nesciat nomina subditorum Ducum, quibus ei opus est instrumentorum loco uti, ut dum anticipare quid velit et dum cavere, dum excitare ad virtutem aut terrere nititur: Putabat et honorificum esse militibus si a suo Imperatore nominibus suis compellarentur. Itaque ea compellatione honoratiores reddebat. Credebat insuper eos milites, qui a Principe cognoscerentur, magis operam daturos, ut memorabili aliquo fortique facto se commendarent amplius, quam ut deformi aliquo turpique facto gratiâ et favore exeiderent. Stultum porro censehat, cum vellet aliquid geri, ita imperare, quemadmodum inepti aliqui Heri domi suaesolent jubere: Eat aliquis ad aquam: Findat aliquis ligna. Nam si ita imperetur, omnes ei servi videbuntur sese adspicere, neminem autem, quod jussum esset, facere, atque omnes quidem in causâ esse neglecti mandati, neminem tamen, eâ causâ pudere vel metuere, quid culpa sit omnium.</hi>
<pb id='s049' n='49'/>
<hi rend='italic'>His Cyrus de caussis nominatim cuique, quod volebat, imperabat.</hi> Ex quibus verbis quatuor intelliguntur caussae hujus instituti. Prima sumitur a Decoro; magis videlicet suarum rerum satagere debere Imperatorem, quam circa sua faciat opifex aut Medicus. Quo enim nobilius est officium Imperatoris, eo sollicitius regi gerique debet. II. Ratio est, quia Imperator, si hunc honorem militibus habeat, ipsos vicissim habeat proniores et obsequentiores: Honor est autem si suo eos nomine appellet, tamquam de quibus curam habeat et nôtit nomine. Hinc in sacris nomine suo appellare est curam <note><hi rend='italic'>vers. 1. vers. 3.</hi></note> et studium pro altero docere, Esaiae 43. Cave timeas, ego redemi te, nomine te tuo appellavi, meus es: et 45. eadem verba repetuntur. III. Ratio est, quod sic acuantur militum animi ad fortius audendum, et a timiditate avocentur: Laborant enim omni opera, ne frustrâ cogniti sint suis Ducibus, <note><hi rend='italic'>NB.</hi></note> sed nobili aliquo facinore magis in clarescant. Denique ab absurdo simili rem urget. Ut, inquit, quae pluribus indistincte mandantur non recte curantur: Ita in bello quoque quod argumentum Aristoteles quoque in Politicis non uno loco attigit, in primis autem 2. Polit. c. 3. contra Platonis communionem: <hi rend='italic'>Communia,</hi> inquit, <hi rend='italic'>vel ideo maxime</hi>
<pb id='s050' n='50'/>
<hi rend='italic'>negliguntur, quia eorum curam semper rejicimus in alios iste curabit aut iste,</hi> et subjungit: <gap desc='Greek words'/>. Quem Aristotelis locum Xenophon aemulatus fuisse videri potest.</p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.01.09' n='9' type='chapter'>
<head>CAPUT IX. <hi rend='italic'>Noctem et omnem in universum solitudinem gravioribus et curis et studiis amicam ese.</hi></head>
<p>CUm olim adulescens in Marsilii Ficini Philosophi Platonici lectione occuparer, incidi in locum elegantem, quo perstringit morem quendam imperitorum adulescentum, qui ubi serii aliquid in studiis suis meditari aut agere volunt, prodeunt in ridentes diversicoloribns flosculis campos, aut sylvas canorarum avicularum concentibus personantes subeunt, quibus in locis tot voluptatum illecebris et avocamentis animus â seriis abripitur, ubi avium dulce avium ducit, ut loquitur Quintilianus, cogitationesque, <note><hi rend='italic'>lib. 9. c. 2.</hi></note> quae collectae esse debebant distrahuntur et obruuntur. Monet solitudinem potius quaerendam, aut locum aliquem
<pb id='s051' n='51'/>
opacum tenebrosumve, liberum ab istis remoris et impedimentis, quo Natura ipsa nos vocet et aurigetur. Sumsit hoc procul dubio ex Averroe, qui noctem multis de caussis commendat deliberationibus aptam, maxime vero propter silentium, quod Nocti proprium est, unde ipsa a Poetâ Principe Nox silens vocatur:</p>
<l>Rura tenent somno positae sub nocte silenti.</l>
<p>Sicut enim mens loquacitate distrahitur, ita colligitur veluti et vegetatur silentio: atque ideo credibile est Athenienses Noctuam Sapientiae symbolum constituisse, quia noctu avis illa acutius videt: Sicut et Epicharmo Siculo teste:</p>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
<p>Unde et ipsa Nox Sophocli dicta <gap desc='Greek words'/>. Hinc Poetae Principes utriusque lingvae Imperatores suos Homerus quidem Agamemnona, Virgilius vero AEneam, non faciunt totam noctem stertere, sed plurima per eam animo volvere et meditari: Homerus non solum Agamemnona Vigilantem de nocte fingit, sed et Jovem supremum DEORUM. Jta enim orditur librum 2. Iliados:</p>
<lg>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<pb id='s052' n='52'/>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/> etc.</l>
</lg>
<p>De Agamem non ne autem libri X. initio:</p>
<lg>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
</lg>
<p>Libro v. 2. Iliad. bis non sine causâ repetitur versus ille <gap desc='Greek words'/>.</p>
<lg>
<l><gap desc='Greek words'/>,</l>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
</lg>
<lg>
<l>Turpe duci somno totam traducere noctem,</l>
<l>Cui multi populi commissi, plurima curae.</l>
</lg>
<p><note><hi rend='italic'>Progymnasmate sup. hoc loco.</hi></note> Quam gnomen eleganter interpretatur Libanius Sophista: Primum vero ita inquit: <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Quid vero,</hi> inquit, <hi rend='italic'>prisca afferre opus? aut cui ignotum vulgi sermonetritum Proverbium? Noctu urgenda consilia. Quo autem sensu sapiens Sophocles noctem dixit vocabulo a mente ducto</hi>
<pb id='s053' n='53'/>
<hi rend='italic'>Euphronen? numquid ideo? quod tum mentis vis in homine maxime exercetur.</hi> Dicas: emaciabis hac ratione Ducem et occides, si fessum diurnis laboribus noctu quiete prohibeas. Occurrit Libanius et ex verbis ita arguit: <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Non dicit prorsus non dormiendum, sed non semper: Itaque somni portio conservat Principem seu Ducem, pars vigiliarum Principatum.</hi> <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Diem videl. actionum, noctem vero consiliorum oportet esse tempus.</hi> <gap desc='Greek words'/>, ad dit Libanius, <gap desc='Greek words'/>, addit Libanius, <gap desc='Greek words'/>: <hi rend='italic'>In hoc consistet salus imperii, si nox deliberationes admiserit, ipsâ vero exortadie decreta peragantur.</hi> Notavit, ut dixi, hocquoque Virgilius, apud quem itidem - <hi rend='italic'>Pius Aeneas per noctem plurima volvit.</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 1. AEneid.</hi></note> Factum hinc, ut inter praecepta militaria referretur hoc: Onosander enim statim initio Strategici sui requirit. <gap desc='Greek words'/> <note><hi rend='italic'>cap. 1.</hi></note> <gap desc='Greek words'/> addit, <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Sobrium requirit Strategum, ut in arduis negotiis parandis putandisque pervigilet. Noctu enim quasi silente et quiescente animo, multa Ducis cogitatio perficitur.</hi> Mauritius quoque
<pb id='s054' n='54'/>
Imp. IIX. Strategic. requirit: <gap desc='Greek words'/>, ait. <gap desc='Greek words'/>: <hi rend='italic'>modice vivere et vigilare et de nocte consilium capere. De nocte enim coctius solet provenire consilium, quiescente mente â tumultibus externis.</hi> Leo denique Imp. Consti. 20. §. 6. <gap desc='Greek words'/>, inquit, <gap desc='Greek words'/>. Quae verba prorsus eumdem cum Mauricii sensum faciunt, atque attulit potissimum, ut videremus, quid quisque a quo mutuatus esset. Pulcherrima vero verba sunt Xenophontis in oratione de Agesilao: <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Somno non ut Domino sed ut servo, quique graviobus seriis curis concederet, utebatur.</hi> Atque haec caussa procul dubio fuit, cur Lacodaemonii nocturnos frequentarint conventus, <note><hi rend='italic'>In Symposiacis Quaest. 9. lib. 7.</hi></note> quorum mentionem facit Plutarchus ex Platone, quibus convenisse ait solum praeci puos ac Reip. gerendae gnarissimos viros, inque eos conventus res maximas et altissimae deliberationis rejectas. Porro cur Nox gravioribus hujusmodi deliberationibus
<pb id='s055' n='55'/>
aptior et consiliis melior: licuit discere ex his quae attulimus ex gravissimis auctoribus: sed audiamus scribtorem quoque pium non minus quam eruditum Clementem Alexandrinum, l. 5. <hi rend='italic'>eâ, ratione,</hi> inquit, <hi rend='italic'>noctem vocâsse prisci Euphronen mihi videntur, quoniam anima tunc â sensibus cessans magis magisque intra se convertitur et prudentiae fit capacior: Vnde et sacra mysteria noctu frequentius celebrata, ut significaretur illa animae a corpore contractio et quidam veluti</hi> <gap desc='Greek words'/>: Quod proculdubio hausit a Plutarcho, <note><hi rend='italic'>lib.</hi> <gap desc='Greek words'/>.</note> cujus haec quoque verba sunt. <hi rend='italic'>Noctem velut amicam intelligentiae Ephronen appellebant videl. arbritrantes, quietem illam nullis interpellantibus aliis rebus, multum hahere momenti, ad inventionem eorum quae inquiruntur.</hi> Ista porro Quies nihil est aliud, quam silentium de quo initio monuimus: Ratio vero cur Silentium vegetioris mentis causa fit, est haec: Dum anima extra diffunditur, quod maxime fit in sermone, vires internae veluti in lingvam fluunt, interea internum animae opus, intellectio, debilitatur: nam cum uni operi intendit anima, in aliis exercendis hebescit: Unde Aristoteles monebat, ne pueri post <note><hi rend='italic'>8. de Rep. c. 4.</hi></note> pubertatem amplius Gymnasticâ exercerentur: Labor enim corporis qui ad motivam animae facultatem pertinet, obtundit aciem mentis externarumque functionum interiores hebetantur, veluti conversim otio earum
<pb id='s056' n='56'/>
perficiuntur. Verba philosophi quia valde sunt signisicantia. subjungam <gap desc='Greek words'/>, inquit, <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Nam uno tempore et mentem et corpore laborem sufferre non oportet. In contrarium enim uterque labor vergit et corporis</hi> quidem <hi rend='italic'>menti, mentis labor corpori</hi> <note><hi rend='italic'>Averr. lib. de divin. persomnum.</hi></note> <hi rend='italic'>impedimento est.</hi> Ostendit signis elegantibus ingeniosissimus Arabum. <hi rend='italic'>Signo primum est,</hi> inquit, <hi rend='italic'>quod hominibus cogitabundis aut in alta cogitatione defixis facile somnus obrepit, virtutibus videlicet extrinsecus sentientibus intro versis. Quid quod homines cogitabundi, ut rectius rem intra animum expendant, oculos sponte claudunt et dormientibus similimi redduntur ipsi a se.</hi> Quod observatum quoque doctissimo Judaeorum sive Platoni Christiano Philoni, cujus verba appono lubens: <gap desc='Greek words'/>. Et memorabile est in hanc rem, quod scribit Bodinus de Muleasse Afro ex P. Jovii relationibus, eum, ut suavitatem ac dulcedinem, quae ab harmoniâ pioficiscitur, jucundius molliusque haurirert, oculos velare solitum, quod duobus sensibus duplicem voluptatem simul
<pb id='s057' n='57'/>
percipi non posse didicisset. Ac nota <note><hi rend='italic'>Democritus ap. Agell. lib. 10. cap. 17.</hi></note> est Historia philosophi, qui seipsum excoecavit, ut liberius et sine remoris philosophari posser. II. Signum est, quod qui nati sunt coeci aut surdi, in iis validiores apparent vires animae interiores, quod idem in somno somniantes amicas suas suavius oblectantur, quam si revera cum eâ essent, quod ligatis veluti sensibus exterioribus, imaginatio praestantius speciem offert; Quod idem ad alia intenti delata sub oculis non videmus, sermones aliorum non audimus. III. Signum est, Quod potentiâ unâ laelâ alia redditur validior: sic enim qui altero oculo casu privantur, altero postea acutiu cernunt, et qui parum cernunt, solent acute audire. Immo una caussarum, propter quas melius audimus noctu, et haec: quod aliis sensibus externis propemodum feriantibus, auditus invalescit. Solitudinem igitur quaerant quicunque seriis operam dare volunt, siquidem et merulae in remotis tesquis fringultiunt, lusciniae in solitudine Africanâ canticum adolescentiae garriunt, olores apud fluvios carmen senectae meditantur. In quibus delicatissimis <note><hi rend='italic'>3. Florid.</hi></note> Apuleii verbis sisterem, nisi et hic legi <note><hi rend='italic'>Epist. ad Philopoemnem.</hi></note> vellet insignis locus Hippocratis super hac materiâ. <gap desc='Greek words'/>
<pb id='s058' n='58'/>
<gap desc='Greek words'/> Non insani solum antris et solitudinibus delectantur, sed etiam illi qui res humaras tranquillitatis desiderio contemnunt: Vbi enim mens externis curis fracta, corpus quietem agere voluerit, tunc statim in iranquiallitatem convertitur. Inde quasi anteluculo resurgens in semet conversa veritatis regionem quasi in circulo circumspicit, in qua non mulier, non libri, non mater, non fratres non cognati, non servi, nihil denique eorum, quae tumultum in animo concitant: sed illa omniae prae metu exclusa sunt, nec propius accedere audent prae majestate illorum, quae ibi habitant: Incolunt autem illam regionem artes et virtutes, et Dij et Damones, et consiliae, et sententiae, et magnus polus in illâ regione vanij motus stellas circumdat,</p>
</div3>
<pb id='s059' n='59'/>
<div3 id='PiON.01.01.10' n='10' type='chapter'>
<head>CAPUT X. <hi rend='italic'>Librorum mors ignis.</hi></head>
<p>VAlde me affecere verba Senecae quae adscribam, forte an et alios movebunt: Cum Labienum Oratorem multis commendasset, tamdem ita ait: <hi rend='italic'>Libertas ei tanta ut, quia passim ordines hominesque laniabat, Rabienus vocaretur, animus per vitia ingens et ad similitudinem sui ingenii violentus et qui Pompejanos spiritus in tantâ pace nondum posuisset. In hunc primum excogitata est novo poena: Effectum enim est per inimicos, ut omnes ejus libri incenderentur, Res nova est insueta, supplicia de studiis sumi: Bono hercule publico ista in, poenas ingeniosa crudelitas post Ciceronem inventa est. Quid enim futurum fuit, si ingenium Ciceronis triumviris libuisset proscribere. Quae vos dementissimi homines tanta vecordia agitat: parum videlicet in poenas notae crudelitatis est? Quod ab omni patientia rerum natura subduxit, sicut ingenium memoriamque nominis, invenitis, quomodo perducatis ad eamdem rem corporis mala? Facem studiis subdere, et in monumenta disciplinarum animadvertere, quanta materiae saevitiae est? DI melius, quod eo seculo ista ingeniorum</hi>
<pb id='s060' n='60'/>
<hi rend='italic'>supplicia ceperunt, quo et ingenia desierunt</hi> Valde inquam haec me affecerunt verba. Quae enim dementia est in innocentes libros et nihil prorsus patientes saevire praesumere: Furiosus sapientibus ille et merito reputatur, qui mari compedes aut verbera infert, aut qui cum Plautino servulo manus sive pugnos ad parietem domat vel exercet: Et quid mali libris si urantur, ustiles non minus ut ligna. Si libido haec in improbae solum lectionis libros grassaretur, ferri res posset, et Leges jussere fieri. I. 4. §. 1. ff. familiae erciscundae. Sic exusti Magici etiam a <note><hi rend='italic'>Act. 19. v. 19. lib. 40.</hi></note> Christi discipulis Ephesi: Livius gravis auctor est Numae etiam Pompilii Regis commentarios combustos â Paetilio Praetore. <note><hi rend='italic'>in Numâ.</hi></note> Quod factum Plutarchus non probat, sed eleganti Epiphonemate prosequitur: Ita. n. ait: <gap desc='Greek words'/>
<pb id='s061' n='61'/>
<gap desc='Greek words'/> Valerius Antias attestatur Plutarcho: ait enim fuisse duodecim volumina de rebus sacris, duodecim alia de sapientiae studio: neutra autem materia digna tali supplicio videtur Secutus est hoc Exemplum Octavius Augustus de quo Suetonius: <note><hi rend='italic'>lib. 2. c. 31.</hi></note> <hi rend='italic'>Postquam Pontificatum maximum suscepit, quidquid fatidicorum librorum Graeci Latinique generis, nullis vel parum idoneis auctoribus, vulgo ferebatur, supra duo millia contracta undique cremavit, ac solos retinuit Sibyllinos, hos quoque delectu habito, condiditque duobus forulis auratis sub Apollinis Palatini basi.</hi> Verum haec et similia facta salse perstringit Lactantius: <hi rend='italic'>Insipienter in concione populi,</hi> inquit, <hi rend='italic'>Libritales</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 1. c. 22.</hi></note> <hi rend='italic'>cremati sint: quid enim profuit libros esse combustos, cum hoc ipsum, quod sunt ideo combusti, quia religionibus derogabant, memoriae sit traditum: Nemo ergo tunc in Senatu non stultissimus. Potuerunt enim et libri aeboleri et res tamen in memoriam non exire. Ita dum volunt etiam posteris approbare, quanta pietate definderint religiones, auctoritatem religionum ipsarum testando minuerunt,</hi> Eadem clades postea Haereticos aut haerescos quavis ratione suspectos
<pb id='s062' n='62'/>
<note><hi rend='italic'>Hisioria Ecvles. lib. 2.</hi></note> attigir, ac Diocletianus quidem Im perator Cristianorum scribta flammis abolevit, ut auctor est Eusebius, et instituic postea Justinianus Imp. l. 6. et 8. C. de Haereticis et l. 6. C. de Summa Trinitate: ut haereticorum scribta igni traderentur. Estque postea sub hoc colore in optimos quosque <note><hi rend='italic'>lib. 4.</hi></note> libros saevitum, quâ de re gravissim e olim Arnobius adversus Gentes: <hi rend='italic'>Quod si haberet vos aliqua pro vestris religionibus indignatio, has potius liter as, hos exurere debuistis olim libros, istos demoliri: Nam nostra quidem scribta cur ignibus meruerint dari, in quibus summus. oratur DEVS, pax cunctis et venia postulatur magistratibus, exercitibus, regibus, familiaribus, inimicis adhuc vitam degentibus et resolutis corporum vinctione,</hi> et quae ibi sequuntur plura. Tandem adulta malevolentia et auctâ in immodicum improbitate libri aliarum quoque scientiarum usti, in primis qui continerent laudes virorum bonorum: <hi rend='italic'>Neque enim cum laudanda facere desinerent homines laudes aliorum ferre poterant: Vnde non solum Aruleno Rustico Poetus Thraseas,</hi> <note><hi rend='italic'>in Agricola c. 2.</hi></note> <hi rend='italic'>Herennio Senecioni, Priscus Helvidius</hi> (verba sunt Taciti) <hi rend='italic'>laudati capitales fuere, sed in libros quoque eorum saevitum, delegato triumviris ministerio, ut monumenta clarissimorum ingeniorum in comitio ac foro urerentur:</hi> Scilicet (addit Historicus)
<pb id='s063' n='63'/>
<hi rend='italic'>illo igne vocem Populi Romani et libertatem Senatus et conscientiam generis humani aboleri arbitrabantur. Expulsis insuper sapientiae professoribus, atque omni bona arte in exsilium actâ, ne quid usquam honestum occurreret.</hi> Idem fatum fuit Orationnm Scauriap. Senecam. Idem Annalium Cremutii, quibus editis laudato M. Bruto C. <note><hi rend='italic'>Tucit. 4.</hi></note> Cassium ultimum dixerat: Eos per AEdiles cremandos censuere Patres, frustra deprecante et factum excusante insigni Oratione <note><hi rend='italic'>Annal c. 34.</hi></note> Cremutio et vitam inediâ ultro poenae loco finientc auctore: Subjungit tamen Historicus: <hi rend='italic'>Invito senatu manserunt occultati post editi.</hi> Quo magis secordiam eorum irriderelibet, qui praesenti potentiâ, et quia, ut Arnobius loquitur, plurimum gladiis et potestrate ferri valent, credunt exstingui <note><hi rend='italic'>lib. 4.</hi></note> posse etiam sequentis aevi memoriam. Nam contra punitis ingeniis gliscit auctoritas, neque aliud externi Reges aut qui eadem saevitiâ usi sunt, nisi dedecus sibi. atque illis gloriam peperêre. Super hujus Cremutii Cordi obitu lugentem filiam Martiam consolatur libro doctissimo Seneca, qui legi potest, omnem enim hanc fabulam <gap desc='Greek words'/> narrat. Alia et justior fuit causa, quae et Fabricium Vejentonem Italiâ depulit,
<pb id='s064' n='64'/>
<note><hi rend='italic'>Tacit. 14. Anna. 50.</hi></note> et libros ejus flammis addixit, quibus multa et probrofa in Patres et Sacerdotes composuisset, et Codicillorum appellationem praescribsisser, itaque nec improbata res Historico, <note><hi rend='italic'>lib. de Irâ c, 9.</hi></note> sicut et jure deinceps introducta per l. unicam C. de famos. libel. Sicut et Lactantius laudat Atheniensium factum, qui Protagoram providentiam divinam negantem, et finibus suis expulerunt, et libros ejus, quibus im pietas ista continebatur, in concione exusserunt. Nec mitiores fuere <note><hi rend='italic'>lib. 29.</hi></note> qui successere deinceps: Scribit enim Ammianus Marcellinus sub Valcnte Im peratore congestos in numeros codices et acervos voluminum multos, et sub conspectu judicum concrematos, ex domibus erutos variis, ut inlicitos ad leniendam caesorum invidiam, cum essent plerique liberalium disciplinarum indices variarum et juris. In Synodo Thessalicâ narrat Nizephorus <note><hi rend='italic'>lib. 12. c. 34.</hi></note> Charicleam Heliodori Tricensis Episcopi opus Amatorium, quod hodie AEthiopicorum titulo legimus, aboleri debere statutum, vel auctorem sede Episcopali cedere debere, auctorem vero posterius elegisse et locum alteri cessisse, ut scribta sua servaret. Ob quam caussam etiam Archilochi scribta Lacedaemon I ex urbe exportari jusserunt, <note><hi rend='italic'>In Apophth. 6. c. 3.</hi></note> testibus Plutarcho et Valerio Maximo: et
<pb id='s065' n='65'/>
saepius etiam Poetarum parum pudici libelli a quibus adolescentes ipse quoque Ovidius insignis nequitiae Doctor arcet. Aboleantur igitur sane Impii, in DEUM contumeliosi, et struprandis liberalibus moribus apti: sed vigeant vivantque et gratâmente volvantur libri boni, et quâ publice quâ privatim utiles. Judicium autem de Libris ferant, quibus oculus mentis nulla suffione, hoc est praejudicio, est vitiatus, non malevoli, aut affectuum mancipia.</p>
</div3>
</div2>
<div2 id='PiON.01.02' n='2' type='book'>
<div3 id='PiON.01.02.01' n='1' type='chapter'>
<head><hi rend='italic'>DECADIS OCTAVAE</hi> Observationum Historico-Politicarum. CAPUT I. <hi rend='italic'>Philosophos etiam apud veteres vulgo pro deridiculo fuisse.</hi></head>
<p>SAnctissimum Philosophi nomen, quod Modestia ipsa genuit, cum Sophiae laudem DEO et beatis mentibus rescriberet suo optimoque jure, quam contemtum sit hodie, dolerem equidem nisi duo mere vocarent:
<pb id='s066' n='66'/>
quorum alterum est, quod multi mentiuntur hunc titulum, alterum, quod olim quoque melioribus, ut nos imaginamur nobis seculis hominum vulgo de ridiculo et voluptati fuêre. Ut enim olim Socrates apud Platonem dicebat. <hi rend='italic'>Sunt in mysteriis multi quidem, qui gestant ferulam, Thyrsigeri scilicet, sed pauci profecto Bacchi:</hi> Sic hodreque multos videas barbâ pallio et baculotenus Philosophos paucos tales, ut nomen cluet, quique splendorem tam augusti nominis tueantur. Neque vero nulli priscis etiam seculis fuere, si modo Agellii fidem tuto sequi licet, qui larvas nobis tales complures graphice describit: <hi rend='italic'>Ad</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 9. c. 2.</hi></note> <hi rend='italic'>Herodem Atticum,</hi> inquit alicubi, <hi rend='italic'>adiit nobis praesentibus palliatus quispiam et crinitus, barbâque prope ad pubem usque porrectâ, ac petiit aes sibi dari <gap desc='Greek words'/>: ium Herodes interrogat, qui homo esset? atque ille vultu sonituque vocis objurgatorio, Philosophum se esse dicit, et mirari quoque addit, cur quaerendum putasset, quod videre. Video,</hi> inquit Herodes, <hi rend='italic'>barbam et pallium, Philosophum nondum video. Comperit autem postea, ex illis, qui aderant, erraticum esse hominem et nullius rei, incolamque esse sordentium ganearum, ac, nisi accipiat, quod petit, convitio turpi solitum incessere. Itaque demus, inquit, huic aliquid aeris, cujusmodi est,</hi>
<pb id='s067' n='67'/>
<hi rend='italic'>tamquam homines, non tamquam Homini, et jussit dari pretium panis triginta dierum, professusque est dolori sibi et agritudini esse, quodistiusmodi animalia spurca atque probra nomen usurpant, sanctissimum et Philosophi appellantur.</hi> De quibus verum est, quod Epictetus dicebat, referente Arriano et Agellio: <note><hi rend='italic'>In Dissertat. lib. 17. c. 16.</hi></note> <hi rend='italic'>Cum,</hi> inquiunt, <hi rend='italic'>Animadverteret, hominem, amisso pudore, importunâ industriâ, corruptis moribus, audacem, confidentem lingva, ceteraque omnia praeter quam animum procurantem, studia quoque et disciplinas Philosophiae contrectare et Physica adire et meditari Dialectica, inclamaebat DEVM atque Hominum fidem, ac plerumque inter clamandum his cum verbis intrepabat:</hi> <gap desc='Greek words'/>. Quibus verbis maximus Philosophorum declarabat: literas atque doctrinas Philosophicas, cum in hominem falsum atqne degenerem, tam quam in vas spurcum influxissent atque pollutum, verti, mutari, corrumpi, et quod ipse <gap desc='Greek words'/>, urinam fieri, aut si quid est urinâ spurcius. Dicere etiam solebat Philosophos hujusmodi esse <gap desc='Greek words'/>. Quod in multis notaverat oderatque Pacuvius quoque, testatumque fecit versu
<pb id='s068' n='68'/>
<note><hi rend='italic'>Agell. lib. 13. cap. 8.</hi></note> insigni, quem Macedo Philosophus scribi debere censebat pro foribus omnium templorum:</p>
<l>Ego odi homines ignavâoperâ et Philosophâ sententiâ.</l>
<p>quem levi immutatione hodieque etiam pro foribus omnium templorum proscribi velim:</p>
<l>Ego odi homines ignavâ operâ, Theologâ sententiâ.</l>
<p>Accedebat porro ad affectatam hanc sapientiae gloriam affectatus habitus totius corporis et morum: Inprimis autem tristitia quaedam morosa et fastuosum supercilium, unde Graecis <gap desc='Greek words'/>, hoc est tristes et dira rusticitate truces, Lucianus <gap desc='Greek words'/> appellat et alibi <gap desc='Greek words'/> <note><hi rend='italic'>id Sat. 3.</hi></note> est obstipo capite et, ut loquitur Persius, lumine terram figentes. Solebant etiam <note><hi rend='italic'>In Erotico</hi></note> propter superbiam <gap desc='Greek words'/>, quod de illis Plutarchus, <gap desc='Greek words'/> <note><gap desc='Greek words'/></note> <gap desc='Greek words'/>. Et Lucianus: <gap desc='Greek words'/> Plato etiam Comicus Philosophus nomiat <gap desc='Greek words'/>. Atque ex his moribus vulgo
<pb id='s069' n='69'/>
risui: Mulier quaedam apud Philostratum <note><hi rend='italic'>In vitâ Apollonii.</hi></note> cavillatur Philosophos ut plerumque delirantes. Apud Arrianum in Epicteto Philosophus appellatur <gap desc='Greek words'/>. Apud Ammian Marcellinum milites Julianum appellant specie sapientiae stolidum <foreign lang='GE'>Ein gelehrten Phantasten.</foreign> Tertullianus vocat <note><hi rend='italic'>lib. 17. Apologetici c. ult.</hi></note> Famae negotiatores, veriatis interpolatores, sapientiae atque facundiae caupones, Credentium Adulteros, Patriarchas Haereticorum <note><hi rend='italic'>Declam. 2.</hi></note> etc. Apud Libanium Sophistam introducitur Parasitus conquerens Regem suum a Plilosophis corruptum his verbis: <gap desc='Greek words'/>
<pb id='s070' n='70'/>
<gap desc='Greek words'/>: Quae latine ita reddit Federicus Morellus Vir Cl. <hi rend='italic'>Altor quondam meus erat omnia mihi, nec autem gravissimo morbo conflictatur, neque calamitatis magnitudinem perspicere mihi videtur: sibi tamen beatus ac fortunatus videtur, et cum ita existimet, peius tamen se habet, quasi sibi ipsi imprecatus. Divitias odit, delitias aversatur, priorem felicitatem cladem arbitratur, praesertim malorum amator est, squallidâ casarie, pallido cutis colore, obtutu moesto, corpore sordente, nec pallio cultiore, sub dio se affligens, humi cubare sustinet, solem tolerat, ad frigus exsuitur. Adde quod mediocri admodum cibo alitur, aquâ vero sitim explet abunde, paullum dormit, magnam</hi>
<pb id='s071' n='71'/>
<hi rend='italic'>noctis partem pervigil atrâ bile agitatur. Qui autem huc adductus sit videte. Horrendi quidam sunt apud vos, qui aliis labem inferunt, infortunati ipsi sorte, quibus aliud munus nullum est, quam ut seipsos crucient tanquam injurios et pervigiliis opprimant, et fame et laboribus perimant pallidos, discalceatos, dimidia corporis parte nudatos, quibus, vel si quis occurreret, imprecaretur. Illi meum Regem correptum fascinaverunt flumine verborum, nihil molestiae perpessi, ejus tantum felicitati invidentes, idque solum satagentes, ut non ipsi solum miseri vivant, verum etiam ut alios in iisdem casibus versantes videant. Incantatores et pravi homines, atque omniae suadere potentes, quos praeclare merito fortuna condemnavit iis supplicis, quibus anguntur, inopiâ, vesaniâ, fame, et ut morientes sensim inter homines vivant. Isti sunt, qui Regem altoremque meum profligarunt.</hi> Apud eumdem <note><hi rend='italic'>Declam. 37.</hi></note> Libanium introducitur Pater quidam consultans secum, quo filium deducat, ubi quam rectissime instituatur. <gap desc='Greek words'/>
<pb id='s072' n='72'/>
<gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Nonnulli, ut ad Philosophorum Scholas mitterem puerum suadebant, quasi in illorum auditoriis virtus sedem heberet. Mihi autem virorum mores partim placebant, partim displicebaut: Nam quod squallidi et tonsurae studiosi illotique sunt, et non plus quam cicadae comedunt, mente praediti videntur. Quod autem negligunt opes, et vellicant, quae inter homines praecipua censentur, atrâ bile laborantium est et eorum qui plurimum absunt a cognoscendis iis quae in rem sunt.</hi> Haec ex facundissimo scribtore, qui in paucorum hodie manibus versatur, dignissimus omnium lectione: Sed haec disertius Morellus. Romani etiam sere Philosophiam oderant, aut si qui paullo magis ejus amore tenerentur, timide tamquam ad libidinis aliquem scopulum eo mentem appellebant, Jactabantque illud Neoptolemi Enniani: Philosophandum <note><hi rend='italic'>l. 5. c. 16.</hi></note> esse paucis, nam omnino, non placere, sive ut est apud Agellium, Degustandum ex Philosophiâ, non ingurgitandum in eam. Sed videlicet illi Reipubl. solum vivebant non sibi aut scholae, itaque minus culpandi. Ea vero quae contra Philosophos dicta adtulimus, quae alia adferunt passim scribtores, a duplici fonte manâsse
<pb id='s073' n='73'/>
puto: alter Veritas est, quae fucum sibi fieri non patitur, ideoque invehitur in palliatos illos Pseudo-Philosophos, et detrahit personatis istis fratribus larvam, ut cujus coloris sint, atri an albi, nôrint omnes et caveant: alter inscitia est, plerumque enim, quae ignoramus et quorum incapaces sumus, ea contemnimus, et aspernamur, nec hoc modo: sed et traducimus et publici odii victimam esse volumus. Ille fons purus est et illimis, et omnium laude et calculo dignus. Alterum ostendit mihi Galenus, sive quisquis est auctor lib. de Arte: <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Solis iis qui artis ignari sunt, aut ambitiosi, quique invident propter imperitiam, aut meliora praestare non possunt (hi enim sunt</hi><gap desc='Greek words'/>) <hi rend='italic'>convenit, ut ad aliorum opera velrecta calumnianda, vel non recta reprehendenda se convertant.</hi></p>
</div3>
<pb id='s074' n='74'/>
<div3 id='PiON.01.02.02' n='2' type='chapter'>
<head>CAPUT II. <hi rend='italic'>Quibus subsidiis quis munitus esse debeat qui res novas moliri velit.</hi></head>
<p><note><hi rend='italic'>lib. 1. Belli Gallici.</hi></note> SAEpe me tenuit apud C. Julium Caesarem: Oratio Lisci de Dumnorige res novas apud AEduos moliente, fecitque dubitare, graviusne illa an verius dicerentur: Itaque placuit hic proponere et examinare, neque invito, ut spero, Lectore. <hi rend='italic'>Cum itaque petenti Caesari commeatum ab AEduis, morae necterentur, diemque illi ex die ducerent, et conferri, comportari, adesse semper dicerent, ubi ipsese diutius duci intellexit, convocatis eorum Principibus, inprimis Divitiaco et Lisco, graviter eos accusat, quod cum necque emi, neque ex agris sumi posset commeatus, tam necessario tempore, tam propinquis hostibus, ab iis non sublevetur. Tunc demum Liscus oratione Casaris ad ductus, quod antea tacuerat proponit: Esse nonnullos quorum auctoritas apud plebem plurimum valeret, qui privati plus possint, quam ipsi Magistratus: hos seditiosâ atque improbâ oratione multitudinem deterrere, ne frumentum conferant.</hi>
<pb id='s075' n='75'/>
<hi rend='italic'>His autem verbis Dumnorigem Divitiaci fratrem notabat, de quo plenius postea Caeri testimoniis aliorum quoque confirmata narrat haec. Esse ipsum summâ audaciâ, magnâ apud plebem propter liberalitatem gratiâ, cupidum rerum novarum: Complures annos portoria vectigalia parvo pretio redemta habere, propterea quod, illo licente, contra liceri audeat nemo. His rebus et rem suam familiarem auxisse, et facultates, ad largiendum magnas comparâsse: magnum numerum Equitatus suo sumtu semper alere et circum se habere, neque solum domi, sed etiam apud finitimas civitates largiter posse, Atque hujus potentiae caussâ, matrem in Biturigibus homini illic nobilissimo ac potentissimo collocâsse, ipsum ex Helvetiis uxorem habere, sororem ex matre et propinquas suas nubtum in alias civitates collocâsse, facere et cupere Helvetiis, propter eam adfimitatem: odisse etiam suo nomine Caesarem et Romanos, quod eorum adventu potentia ejus deminuta, et Divitiacus frater in antiquum locum gratiae atque honoris sit restitutus. Si quid accidat Rogmanis, summam in spem regni per Helvetios obtinendi venire, imperio Pop. Rom. non modo de regno sed etiam de eâ quam habeat, gratiâ desperare.</hi> Haec ibi de Dumnorige Liscus. Ex quibus eleganter perspici potest, quibus se munire praesidiss
<pb id='s076' n='76'/>
debeat rerum novarum in Republicâ aliquâ cupidus, quique cum status sui qualitate contendens, ut loquitur Boethius, <note><hi rend='italic'>2 de Consil. Phil. pros. 4.</hi></note> dubiis praesentia postponit. Ea ordine discutiemus. Primum igitur Dumnorix erat summâ audaciâ. Audacia primum sibi vendicat locum, hoc est inconsulta temeritas, quae solatur se levissimo numine Fortuna, incumbitque arundini: Hinc, illa veterum:</p>
<p><note><hi rend='italic'>7. Annal.</hi></note> Ennius <hi rend='italic'>Fortibus est Fortuna viris data, et</hi> Virgil:</p>
<p><hi rend='italic'>Audentes fortuna juvat timidosque repellit.</hi> <note><hi rend='italic'>2. Fast. Medeâ visus</hi></note> Ovid - <hi rend='italic'>Audentes Forsque Deusque juvat.</hi> Seneca: <hi rend='italic'>Fortuna fories metuit, ignavos premit.</hi> Claud. <hi rend='italic'>Fors juvat audentes, Coi sententia vatis.</hi> Philetam innuit Coum, qui primus sententiam hanc usurpâsse dicitur. Pertinet huc et ille versus: <hi rend='italic'>Audere magnum nil manus possunt rudes,</hi> quanquam alio sensn Senecae <note><hi rend='italic'>Iustinus Mergidem appellas.</hi></note> usurpatur. Fuit talis audacia in Smerdi Mago, qui tot proceribus tam diu imposuit, auribus etiam praecisis mutilus Persarum regno menses praefuit septem. Non minot in Catilinâ apud Romanos, de quo Salustius: <hi rend='italic'>L. Catilina magnâ vi et animi et corporis, sed ingeniôque, animus illi audax, vastus, immoderata, incredibilia, nimis alta semper cupiebat.</hi> Talis Caesar Borgia qui animum
<pb id='s077' n='77'/>
suum Emblemate ptaeferebat, quod erat <hi rend='italic'>o Caesar, o nullo.</hi> Profluit autem haec audacia e duplici, ut plurimum, fonte, quorum alter minus improbus, quem amorem sui nimium voco, alii animi altitudinem appellant. Cadit ea in homines etiam non ita malos, siquidem magnanimi dolent, si meritis suis praemia et dignitates non respondeant. Quosdam etiam consuetudo imperandi inducit, ut, cum videantur non posse esse amplius privati, turbent, tanquam angvillae aquas, et res novas moliantur, firmareque sibi potentiam laborent. Cujus rei insigne Exemplum habemus in Ludovico Sfortiâ. qui cum ex fratre nepotis Provincias nimis diu gubernâsset, jussus decedere, totam maluit turbare Italiam et evocare Gallos contra eam, quam imperio, cui adsueverat, abire. Quosdam aliqua injuria urit, ut Coriolanum apud Romanos, et Narsetem recentiori in Historiâ, Carolum Borbonium in recentissimâ Patrum nostrorum aetate. Alter fons est animus conscius quâ miseriae seu inopiae, quando, ut loquitur Tacitus 1. Hist. c. 22. compositis rebus nulla spes, omne in turbido consilium. Perciles sane, cum metueret, ne, propter collocatam male pecuniam publicam, in judicium capitis vocaretur,
<pb id='s078' n='78'/>
bellum Peleponnesiacum, quo patria eius Athenae, interiit, excitavit, suggerente consilium puero Alcibiade, ut auctor est <note><hi rend='italic'>In Apopht.</hi></note> Plutarchus. Idem contra patriam armavit Catilinam, de quo Sallustius: <hi rend='italic'>Agitabatur magis magisque in dies animus ferox inopâ rei familiaris, et conscientiâ scelerism,</hi> quae utra que auxerat suis artibus, quas ante memoraverat Historicus. Ipse quin etiam C. Iulius Caesar ex utroque hoc fonte imbibit consilia sua de occcupandâ patriâ. <note><hi rend='italic'>c. 30.</hi></note> Ita enim de eo Suetonius: <hi rend='italic'>Timuisse quidam eum dicunt ne eorum quae primo consulatu gessisset adversus auspicia legesque et intercessiones, rationem reddere cogeretur. cum M. Cato idemtidem, nec sine juramento denunciaret, delaturum se nomen ejus simul ac primum exercitum dimisisset, cunque vulgo fore praedicarent, ut si privatus rediisset, Milonis exemplo circumpositis armatis causam apud judices diceret.</hi> Quod probabilius fecit Asinus Pollio: Pharsalicâ acie caesos profligatosque adversarios prospicientem, haec eum ad verbum dixisse referens: <hi rend='italic'>Hoc voluerunt; tantis rebus gestis C. Caesar condemnatus essem, nifi ab exercitu auxilium petussem.</hi> Atque hic unus est fons. Alter his verbis docetur: <hi rend='italic'>Quidem putant, eaptum</hi>
<pb id='s079' n='79'/>
<hi rend='italic'>Imperij consuetudine, pensitatisque suis et inimicorum, viribus, usum occasione rapiendae dominationis, quam aetate prima concupisset: Quod existimasse videbatur et Cicero.</hi> In quibus verbis nota mihi illud: <hi rend='italic'>pensitatisque suis et inimicorum viribus.</hi> Solent enim aucupari occasiones cupidi rerum novarum et considerare tempora: Quomodo et Catilina, de quo diserte Sallustius: <hi rend='italic'>incitabant praeterea ipsum corrupti civitatis mores, quos pessima ac diversa inter se mala, luxuria atque avaritia vexabant:</hi> et iterum: <hi rend='italic'>In Jtaliâ nullus exercitus, Cn. Pompeius in extremis terris bellum gerebat: ipsi Consulatum petundi magna spes: Senatus nihil sane intentus: tutaetranquillaeque res omnes, sed ea prorus opportuna Catilinae.</hi> Et D. Augustus circa hoc cautus, de quo Tacitus: <hi rend='italic'>eum tum demum Romam nomine Principis sub imperium accepisse, cum omnia essent discerdiis civilibus fessa.</hi> Quod docuerat credo eum Philippus Macedo, qui, cum Graeci civitates imperare singulae cuperent, contentiones earum callide alebat, auxiliumque inferioribus ferendo victos pariter victoresqde ita attrivit, ut servitutem ultro subirent, eique imperium deferrent. Verum de Audaciâ quae rerum
<pb id='s080' n='80'/>
novarum cupidum, animare solet, nunc satis. Pergamus ad alia.</p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.02.03' n='3' type='chapter'>
<head>CAPUT III. <hi rend='italic'>Dumnorix magna apud Plebem propter liberalitatem gratiâ.</hi></head>
<p>ALterum quod Liscus in Dumnorige notat, est popularis graria liberalitate quaesita et parta. Elegans est Plauti verbum:</p>
<lg>
<l><note><hi rend='italic'>Panulo sc. iam istus.</hi></note> Viam qui nescit, quâ deveniat ad mare,</l>
<l>Eum oportet amnem quaerere comitem sibi.</l>
</lg>
<p>Ita prorsus, qui rerum est novarum cupidus. populum sibi comitem quaerere debet, primum, quia multum momenti rebus adferre potest, deinde, quia facile movetur et propellitur, veluti pilae instar: Momenti multum: quoties enim populus oculos ad multitudinem suam referre solet, truculentis vocibus strepere incipit et magistratum ipsum virosque sublimes in ordinem redigere. Movetur autem facile primum, quia bestia est multorum capitum: deinde quia delectatur mutatione rerum, unde ap. <note><hi rend='italic'>3. Hist.</hi></note> Tacitum mobile dicitur si ducem reperiat,
<pb id='s081' n='81'/>
et denique quia facile succenset constitutis in imperio, eorumque judicia improbat. Corrum pitur autem populus ut plurimum liberalitate et donis. Cum enim plurimi in Republ. constituant populum, iidemque int pauperes, pauci enim semper divites, plures pauperes; non est facilior ratio conciliandae plebis quam donis et muneribus, quibus mediis etiam olim Romae militum gratia quaesita est, et occupata. Hinc de Augusto Tacitus eleganter: <hi rend='italic'>Augustus,</hi> inquit, <hi rend='italic'>ubi militem donis, populum annonâ, cunctos dulcedine otij pellexit, insurgere paullatim, munia Senatus, otij pellexit, insurgere paullatim, munia Senatus, Magistratuum, legum in se trahere, nullo adversante: cum ferocissimi per acies aut proscribtione cecidissent. caeteri nobilium, quanto quis servitio promtior, opibus et honoribus extollerentur, ac, novis exrebus aucti, tuta et praesentia quam vetera et periculosa mallent.</hi> Eadem de Ottone narrat. De Cosmo Medice <note><hi rend='italic'>1. Histo.</hi></note> Macchiavellus. Corrumpitur porro etiam populus Eloquentiâ et facundiâ Oratorum suorum, qui ei serviliter adulantur, et viros generosos in odium ejus et invidiam inducunt: Sunt enim Oratores plerique <gap desc='Greek words'/>, et ad has res abutuntur linguâ et Oratoriâ facultate, quam rectius collocare poterant Tales erant apud Graecos Demades,
<pb id='s082' n='82'/>
qui ipse de se: <gap desc='Greek words'/>, naufragia se patriae cudere: Pericles, <note><hi rend='italic'>lib. 3.</hi></note> Demosthenes, Pisistratus, alij: Apud Romanos Tribuni Plebis, de quibus multa vide apud Ciceronem libris de Legibus. Memorabilis autem est locus ille: <hi rend='italic'>Mihi quidem pestifera illa potestas videtur, quippe quae in seditione et ad seditionem nata est, patribus illa omnem erpuit honorem, omnia infirma, summis paria fecit, turbavit, miscuit omnia.</hi> Inde factum ut Tribunitius mucro in proverbium abierit. Hodie tales Demagogi sunt Concionatores quos appellamus, quos Philo pulcherrime describit, dum <gap desc='Greek words'/> calamis jugulantes et urbium turbatores appellat, qualis olim fuit Rokizana Georgio a Cumstad Podiebracio <note><hi rend='italic'>l. 3. Hist. Boiem.</hi></note> Bohemiae Regi apud Dubravium, de quo inter alia: illum suis concionibus tribunitijs non solum ad arma Regem compulisse, sed et Pragae solum omnia administrasse. Talis fuit Iohannes Crapidola Cojensis Episcopus, qui totus etiam sanguinem sitiebat et spirabat. Neque hodie nulla sunt exempla. Denique rerum novarum cupidi, et mittendo plebi voluptates et connivendo ad flagitia, plebem lucrifaciunt, quod <note><hi rend='italic'>1 Annal. 54.</hi></note> usurpavit quoque Augustus, de quo Ticitus.
<pb id='s083' n='83'/>
Neque ipse abhorrebat talibus studijs et civile rebatur misceri voluptatibus vulgi. Nam ut idem alibi: <hi rend='italic'>Voluptatum cupiens vulgus,</hi> <note><hi rend='italic'>14. Annal. c. 14.</hi></note> <hi rend='italic'>et si eo princeps trahat, laetum, quando videlicet Nero etiam Romaese in omnes libidines effudit.</hi> Vitellius item: qui et omnem infimae plebis rumorem in Theatro, ut spectator, in circo, ut fautor, affectabat. Sic peccata quod attinet, im pune transmittebat Rex ille Macedonum apud Livium, non quia probaret, inquit Historicus, sed, quia in novâ possessione regni patienda omnia didicisset. Sic Tiberius initio Principâtus sui, <note><hi rend='italic'>lib. 42.</hi></note> recte sentiebat, non id tempus censurae esse, nec attrectandum, quod non obtineretur. Docuerat hoc illum Alexander apud Curtium: <hi rend='italic'>In novo et precario imperio, adhuc jugum eius rigidâ cervice subeuntibus Barbaris, tempore opus est; dum mitioribus ingeniis imbuuntur, et efferatos mollior consuetudo permulcet.</hi> Unde et ipse Tiberius, <note><hi rend='italic'>Tacit. 1. Annal. c. 54.</hi></note> quamquam alia ei morum via, non audebat tamen initio populum per tot onnos molliter habitum ad duriora vertere. Hinc Philostratus Vespasianum per Apollonium <note><hi rend='italic'>lib. 5. de vitâ Apollon. c. 13.</hi></note> monet: <gap desc='Greek words'/>
<pb id='s084' n='84'/>
<gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Voluptates Romanis insitas oportet meo judicio paullatim auferre. Difficile est enim populum ad vitam omnino molestam repente traducere: sed oportet mediocritatem quandam illorum mentibus partim aperte partim occulte inserere et sic emendare.</hi> Ex quibus patet hac arte uti non eos solum, qui affectant imperium, sed et eos, qui recens consecuti sunt, quod consilium est quoque Aristotelis, <note><hi rend='italic'>6. Politic, c. 4</hi></note> additâ caussâ geminâ: <hi rend='italic'>Sic,</hi> inquit, <hi rend='italic'>plebs praesentem Reipublicae statum amabit,</hi> caussa una: <hi rend='italic'>plerisque enim lubet dissolutê vivere.</hi> Causa altera. Qui pessimo ingenio, sunt rerum novarum cupientes, quique, Cleonis imitatores sunt, de quo Aristophanis exstat versus:</p>
<l><gap desc='Greek words'/>,</l>
<p>hoc est, <hi rend='italic'>factionibus et studiis se munit, et consultat contra Rempublicam lingvâque velitatur et bella serit:</hi> hi tales fecem plebis sibi copulant, dignum patellâ operculum. Catilina apud Sallustium turbare Rempubl. praesumens omnium flagitiorum atque facinorum circum se, tamquam stipatorum catervas habebat. <hi rend='italic'>Nam, quicunque impudicus, adulter, ganeo, alea, ventre, manu, pene, bona patria laceraverat, quique alienum aes grande conflaverat,</hi>
<pb id='s085' n='85'/>
<hi rend='italic'>quo flagitium aut facinus redimeret: praeterea omnes undique parricidae, sacrilegi, convicti judiciis, aut pro factis judicium timentes, adhoc, quos manus atque lingva perjurio aut civili sanguine alebat; postremo, quos flagitium, egestas, conscius animus exagitabat ii Catilinae proxumi familiaresque erant. Quod si quis etiam a culpâ vacuus in amicitiam ejus inciderat, quotidiano usu atque illecebris, facile par, similisque caeteris efficiebatur. Sed maxime adolescentium familiaritates appetebat, eorum animi molles et aetate fluxi, dolis haud difficulter capiebantur: nam ut cujusque studium ex aetate flagrabat, aliis scorta praebere, aliis canes atque equos mercari, postremo neque sumtui neque modestiae suae parcere, dum illos obnoxios, fidosque sibi faceret.</hi> Tales apud. Tacitum duo Julij Florus et Sacrovir, exstimulatores rebellionis acerrimi ferocissimo quoque adsumto, aut quibus ob egestatem ac metum ex flagitiis maxima peccandi necessitudo. 3. Annal. c 40. Talis nec alius fuit Verrina apud Thuanum in conjuratione Flisciana, homo sermone efficax, manu promptus, ad expedienda negotia artificiose audax, inexpiabili odio in nobiles flagrans, plebis amicus, aeris alieni magnitudine oppressus, privatis vulneribus tegendis turbandarum rerum occasiones quaerens, facile adolescentem in illo fervore
<pb id='s086' n='86'/>
aetatis ad quodvis facinus aggrediendum impellebat. Talis in Senensi Repub. Iulius Salvius Dux plebis, suorum et fraternorum bonorum prodigus decoctor ex publicis opibus privates lacunas sarcire solitus. Tales innumeri: quos tamen ut plurimum poenituit facti. Vulgi enim natura mobilis et fluxa fides. Expertus est Ottho apud Romanos, sed cum exitio suo: <hi rend='italic'>posoquam,</hi> inquit Historicus, <hi rend='italic'>Romae clades Ottonis est audita, Pop. Romanus statim, ut par erat, sententiam, mutavit, Ottonique quem laudaverat ante, et cujus victortam optaverat, non aliter atque, hosti con. tumeliose maledicere, ac Vitellium, quem detestatus ante fuerat, in coelum lavdibus ferre, atque Imperatorem dicere.</hi> Idem fatum plurimorum fuit imperatorum et Ducum, ficut et ap. <note><hi rend='italic'>Macchiavell. l. 3. Hist. Flor. p. 167.</hi></note> Graecos. In Florentinâ Historiâ Georgius Scalius cum triennium integrum plebis auctoritate fultus Tyrannidem in Repub. exercuisset, unâ actione, quâ sontem et facinorosum quendam supplicio per vim eripuit, et plebis gratiam et caput amisit, docuit que exitio suo, auram popularem minimo quovis momento, ut ac quirere, sic etiam amittere, haud difficile esse. Iusta tamen est ejusmodi temporibus querela Lisci nostri: Tales Plebicolas privatos plus posse
<pb id='s087' n='87'/>
quam Magistratum, atque improbis suis oratiunculis efficere, ut salutaria Magistratuum consilia impediantur. Heu quam multi hodie tales!</p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.02.04' n='4' type='chapter'>
<head>CAPUT IV. <hi rend='italic'>Complures annos portoria et vectigalia parvo pretio redemta habere, propterea, quod illo licente contra liceri audeat nemo.</hi></head>
<p>EGregium hoc quoque de alieno liberalitatis exercendae et augendae potentiae strategema: <hi rend='italic'>Primum portoria et vectigalia parvo redimere, deinde acriter et crudeliter exercere.</hi> Respicit autem hoc loco morem veterum, quo Princeps aut Senatus vectigalia publica et portoria veluti sub auctione proscriberet, eique adsignaret, qui plurimum offerret: in quam rem insignis est locus Plutarchi in vitâ Alcibiadis. <hi rend='italic'>Alcibiadis,</hi> inquit, <hi rend='italic'>incola quidam non admodum locuples, cum omma distraxisset, et quod inde redactum erat ad centum stateras ei offerret, orans ut acciperet, arridens latusque</hi>
<pb id='s088' n='88'/>
<hi rend='italic'>vocavit ad coenam: Benigne accepto anrum homini reddidit, jussitque ut redimentes posterâdie vectigalia publicâ licitatione superaret, detrectanti, quod multorum talentorum esset licitatio, denunciavit, nî faceret, verbera: erat namque privata ei quaedam cum publicanis offensio et simultas. Mane igitur ad forum profectus incola addit licitatini talentum. Vbi collatis capitibus indignantes publicani adducere jusserunt, eum praedem, tamquam reperturus neminem, esset. Perculso homine et jam recedente, procul stans Alcibiades Archontibus: Me, inquit, scribite, meus est amicus, ego pro illo spondeo; quo audito omne illorum consilium abscissums fuit. Soliti enim secundis redemturis dissolvere priores, non expediebant rei difficultatem. Precibus igitur hominem aggressi sunt oblatâ pecuntâ: sed non permisit Alcibiades, ut minus caperet talento. Quod ubi accepit, jussit eis vectigalia relinquere, atque eâratione amico subvenit.</hi> Ex quo loco multa haurio. I. morem, de quo dixi proscribendi vectigalia, qui obvius et frequentatus historicis. II. Saepius non unum sed plures vectigalia redemisse, unde societas vectigalis apud Ciceronem et Tacitum et <note><hi rend='italic'>Tacit. 13. Ann. c. 50.</hi></note> alios. Fecisse hoc Equites testis Dio lib. 38. Perlatâ lege Agraria Caesar Equitibus tertiam partem vectigalium, quae nomine redemturarum debebant remisit: ipsi enim
<pb id='s089' n='89'/>
omnibus vectigalibus praeerant. Hinc Cicero: Flos Equitum publicanorum ordine continetur. III. Lucrosam fuisse illam vectigalium redemtionem, quia severe exercita esset, et cum lachrymis saepe eorum, qui exigebantnr. Unde perpetuae de exactorum in Repub. Rom. violentiâ, quae nonnunquam in vim processere querelae. Anno praesertim V. C. DCCXVI. Appio <note><hi rend='italic'>Dio. lib. 41</hi></note> Claudio, C. Norbano Coss. plebs seditionem eam movit, ut et cum Publicanis et ministris militibusque, quos ii in exigendis vectigalibus secum habebant, manus conseruerint. Et Neronis imperio crebris populi <note><hi rend='italic'>Tacitus 13. Annal. c. 50.</hi></note> flagitationibus publicanorum immodestiam arguentis ipsum pene eo adactum legimus, ut cuncta vectigalia omitti juberet, idque pulcherrimum donum generi mortalium daret, quod tamen gravissime Senatus dissuasit, dissolutionem imperii docendo, si fructus, quibus Respublica sustineretur, deminuerentur. Vectigalia igitur repimebat etiam Dumnorix et facili ac parvo pretio, quia ipso licente nemo contra liceri auderet, ubi nota mibi fructum popularis gratiae et Demagogicae adulationis: Vectigalia redimebantur non nisi a diviribus et opulentis, in quos competebat illud Ovidii;</p>
<pb id='s090' n='90'/>
<p><hi rend='italic'>Quo plus sunt potae, plus sitiuntur aquae.</hi></p>
<p>Cui concinit illud Homeri. <hi rend='italic'>Finis opum positus nequaquam est ullus avaris.</hi> Hic vero divites, populi metu, cujus gratiam aucupatus erat Dumnorix obviâ liberalitate, contra eum licentem venire non audebant. Tria igitur consecutus erat unâ operâ. Vnum: ut vectigalia redimeret parvo, sine adversario videlicet: Alterum ut auctis rigidâ violentâque exactione vectigalium opibus, metuendus esset potentiâque niti posset, si res novas moliretur. Tertium; ut semper tamen esset, unde populi favorem benemerendo tueretur et servaret. Sic C. Caesar moliturus aliquid contra Patriam, Exercitus favorem prolongatione administrationis Provincialis firmavit, et opibus simul eâ potentiâ non mediocritet auctus est. Atque hoc est vires ac nervos patriae in exitium eius vertere. Quod facile fit initiis levibus non animadversis. Itaque provideant Principes aut Rerumpublicarum gubernatores, ne hirudines istae (qualis apud Livium L. Pomponius Vejentanus, qui Publicanus appellatur, omnibus malis artibus et Reip. et societatibus infidus damnosusque) aut populum ad turbas impellant, aut ipsi partis im probe et per vim extortis opibus ad scelus abutantur.
<pb id='s091' n='91'/>
taptur. Quod fiet, si et modum vectigalibus ponant, et frenum exactoribus injiciant, aut potius illis committant, qui freno non indigent, sed viri sint virtute et <note><hi rend='italic'>P. Matthaus l. 4. Hist. Navarreoris 4. et Ioh. a Chokter in Thesauro Politico. Tacitus l. 14. Annal. c. 31.</hi></note> fidei integritate spectatissimi. Quod salutariter fecisse Henricum IV. Galliae Regem vere Magnum anno salutis CICICCI. die Aug. 12. legimus: Et Romae olim Praetor, per provincias, qui pro praetore aut Consule essent, jura adversus publicanos extra ordinem reddebant. Incidit tamen Reipub. tempus, cum suaderetur, exhortandos, qui redemturis auxissent patrimonia, ut Reipublicae, ex quâ crevissent, ad tempus commodarent. Historiam vide apud Livium: Ex quo et id disces quod de <note><hi rend='italic'>lib. 23. extremo.</hi></note> societatibus dictum 5. <hi rend='italic'>Quum,</hi> inquIt, <hi rend='italic'>vestimenta et frumentum Hispaniensi exercitui mittenda essent: tres societates hominum undeviginti id onus inse receperunt, hisce pâctis tamen, ne alij triennio futoro publicani essent, et quae in naveis imposuissent, ab hostium tempestatisque vi, publico periculo essent, et ita privatâ pecuniâ Resp. administrata est, ut quum pecunia in aerario esset, redemtoribus iis primis solveretur, et sane quemadmodum magno, omnia animo conducta sunt, itasummâ fide praebita, nec quidquam desideratum, ac si opulento, ut quondam, aerario alerentur.</hi> Qui locus sane notandus est.</p>
</div3>
<pb id='s092' n='92'/>
<div3 id='PiON.01.02.05' n='5' type='chapter'>
<head>CAPUT V. <hi rend='italic'>Magnum numerum Equitatus suo sumtu alere, et circum se habere.</hi></head>
<p>DUplex rursus signum animi res novas molientis: unum, quod Equitatum aleret: alterum quod circum se haberet. De utroque paucis. <gap desc='Greek words'/> jam ab antiquo solum Divitum et praepotentum, unde mos talibus jactare se et populo ostentare equis suis: Auctor Isrocrates <gap desc='Greek words'/>. Et Demosthenes de quodam nobili <gap desc='Greek words'/>: <note><hi rend='italic'>lib. 6.</hi></note> Apud eosdem vero et suspecti qui Equitatu se feroces faciebant: perspicue id docet Thucy dides, apud quem Niceas Alcibiadem in Oratione ad Athenienses his verbis pungit: <hi rend='italic'>Quod si quis ad hanc praefecturam libens delectus hortatur vos ad navigandum, suarum tantum rerum rationem habens, praesertim, cum sit junior, quam ut Imperio fungatur, admirationem ex eo quaerens, quod</hi>
<pb id='s093' n='93'/>
<hi rend='italic'>immodicis sumtibus Equos alit, eâ magnificentiâ emolumenti aliquid et Imperatoriam dignitatem lucrifacturum se sperans: ne huic quidem concedere debetis, ut privatim splendeat periculo civitatis: sed exstimare ab hujuscemodi hominibus res saepe publicas laedi, privatas profligari.</hi> Atque hocomnem Niciae verificatum deinceps fuisse confirmat Thucydides. Non igitur sine caussâ hoc Liscus in Dumnorige notat: Quod autem Equitatum semper circum se habuit, id quoque invidiosum ei, quo accedit, et quod sequitur apud Caesarem, <hi rend='italic'>comperisse ipsum, ab Equitibus Dumnorigis in praelio fugae factum initium. Custodia vero corporis se munire est eorum, qui neque populi jussu, neque auctoribus Patribus regnare tamen ambitiose contendunt, neque ad regnum quidquam praeter vim afferunt;</hi> ut loquitur de L. <note><hi rend='italic'>lib. 1.</hi></note> Tarquinio Livius. Exemplum nobile suppeditat Plutarchus in Solone: cuius in absentiâ cum seditio Athenis exarsisset tribus factionum Ducibus, Lycurgo Paediaeorum, Megacle Alcmaeonis Paralorum et Pisistra, to Diacriorum, regressus ille, malis, quae sagaci mente praevidebat, occurrere conatus est, sed irrito successu, neque enim ad dicendum vel agendum vires ultra aderant ei, praepediente senio, nec alacritas. Cautissime autem omnium negotium suum agebat
<pb id='s094' n='94'/>
Pisitratus, blandus ac suavis in sermone, liberalis et comis in pauperes, et magnus omnium rerum simulator atque dissimulator. Hic ergo ut tutus ab aemulis esse posset, se ipsum domi consauciavit vulneribus aliquot, et exinde rhedâ in forum delatus, populum, tamquam insidijs inimicorum Reip. caussâ esset, circumventus, inflammavit, animadvertente dolum Solone et his verbis compellante: Parum recte, inquit, fili Hiprocratis, Homericum Vlyssem agis: frustra etiam renitente, ne plebs ad ea, quae secuta sunt consilia, descenderet. Venit enim ad concionem populus, et quâ ratione Pisistrato cautum satis esset, deliberare cepit. Ibi Aristo suasit, ei quinquaginta stipatores corporis custodes adsignari, quorum praesidio ab impetu hostili tutus esset, cui assensum est. Pisistratus tempore usus assumsit, neque quisquam anxie exinde de numero satellitum disceptavit cum Pisistrato, quo aucto arcem ille et cum arce Tyrannidem occupavit. Cui Pisistrati facto, nescio, an non adfine sit Laurentij Medicei (quem tamen perfectissimi Ducis Ideam fuisse non diffiteor, cum parasset imperium, raro exemplo mutatorum in melius
<pb id='s095' n='95'/>
<note><hi rend='italic'>Petr. Matth. lib. 2. Hist. Henrici IV. Navar.</hi></note> Principum) in adquirendo Principatu: <hi rend='italic'>Is cum majorum gratâ memoriâ populo se charum animadverteret, de amicitia porro Ducum Mediolanensium certus esset, altius loqui cepit: Senatu permittente incrementum auctoritatis, aut ut ne irritaret eum ad majora tentandum, aut, quod sciret, quanto cum periculo homines negotiis publicis adsueti, inde removeantur, et alij substituantur. Tandem captatâ occasione, cum Sixus IV. Pontifex Romanus et Ferdinandus Arragonum Rex hostili in Remp. Florentinam animo essent, arripuit id, tamquam sibi et suae familiae exitium pararetur, convocatisque primoribus civium, in haec verba eos allocutus est: Videre ipsos, quantis viribus Papa et Rex bellum, parent, specie quidem in Rempub. sed reipsa in exitium suum et familiae Mediceae. Nolle vero se tam male affectum esse in salutem publicam, ut non eam praferxe cupiat propriae suae et suorum saluti, et propterea se numquam recusaturum exstinguere hunc ignem et finire bellum proprio suo sanguine, sicut etiam ceperit a fratris sui nece. Quâ oratione, populo sibi ante addicto, adegit principes Civitatis, ut vel contra animi sententiam responderent, ei: Duraret et urbis praesidio niteretur, neque enim salutem publicam ab ejus salute separari posse, utpote a cujus consiliis</hi>
<pb id='s096' n='96'/>
<hi rend='italic'>Reipublicae firmitas et incolumitas jam diu pependisset, quae nunc tam difficili tempore operâ ejus indigeret, eam ne desereret, aut in casum daret: Sicille dissimulandi mirus artifex, quod vnice concupiscebat, eleganti <gap desc='Greek words'/> reiecit, ut honestius deinde usurparet.</hi> Quomodo olim de Iuliano Imperatore Nazianzenus: <hi rend='italic'>Illud,</hi> inquit, <hi rend='italic'>in illo admodum pravum et malignum, quod cum nec aperte nos in servitutem pertrahere posset, nec Tyrannice cogere prae pudore vellet, leoninae pelli vulpinam, aut si mavis Minois larvam praetendens, leniter vtm adferebat.</hi> Sequitur porro apud Caesarem: <hi rend='italic'>Neque solum domi, sed etiam apud finitimas civitates largiter posse: Atque hujus potentiae causâ etc.</hi> Qua de re nos diximus ante in oblervationum nostrarum Decade VI. c. 3. itaque eo Lectorem benevolum remitto.</p>
</div3>
<pb id='s097' n='97'/>
<div3 id='PiON.01.02.06' n='6' type='chapter'>
<head>CAPUT VI. <hi rend='italic'>Odisse etiam suo nomine Caesarem et Romanos, quod eorum adventu potentia eius diminuta et Divitiacus frater in antiquum gratiae et honoris locum sit restitutus.</hi></head>
<p>HIc aperit se ulcus, quod dolebat Dumnorigi: Injuria ei facta suo judicio et honoris diminutio, quem vitâ et Sauguine chariorem habent potentiores, haud aliter quam pecuniae plerisque pauperibus <gap desc='Greek words'/> solet esse, ut dicebat olim Timocles. Haec imminutio honoris cum contumeliosa sit admodum, odium excitat ferale, quod in omnes occasiones vindictae etiam cum salutis dispendio intendit. De viperâ scribunt Philosophi, eam cum nocere homini velit signum ponere, quod postea solum et praeterea nihil, propter vim et acrimoniam veneni, videat: Ita prorsus efferati contemtu tali, qui alto sunt animo, non adquiescunt, priusquam libidini suae
<pb id='s098' n='98'/>
et cupiditati factum sit satis; Exemplo sint apud Graecos Miltiades, Themistocles, Pausanias, Alcibiades, apud Romanos Antonius, Caefar et alij. Quantum Francisco I. Gallo, qui propter res fortiter et praeclare belli domique gestas inprimis vero propter animum bonis literis et viris literatissimis deditissimum, Magni cognomentum tulit, nocuerit defectio Caroli Borbonii ad Carolum Caesarem, omnesloquuntur Historiae. Caussas autem defectionis, <note><hi rend='italic'>In vitâ Ferdinandi Davali Piscar. lib. 3. p. 730.</hi></note> quas habuerit, cognoscamus ex Iovio: <hi rend='italic'>Carolus,</hi> inquit, <hi rend='italic'>Borbonius patre natus Gilberto Mompenserio, duxerat vxorem ex sorore Caroli IIX. Regis genitam, unde ei dotali nomine Borbonij Principatus accessit. Eâ morte sublatâ et ob id cum socru contracta simultate, ad Heleonoram Caesaris sororem oculos adjecit. Interim Ludovica Francisci Regis mater, quod ex eâdem Borbonianâ domo maternum genus ducebat, non, ambiguo jure ea oppida, quibus Carolus Borbonius haereditate crevisset, contestatâ lite repetebat. Tum vero, Borbonius tantam injuriam deprecari, obsecrare Franciscum, ut matrem oppidorum suorum iniquâ cupiditate deflagrantem compesceret, quando sibi nihil magis esset absurdum, quam in judiciis</hi>
<pb id='s099' n='99'/>
<hi rend='italic'>cum ambitiosâ et longe potentissima muliere, atque eâdem Regis matre ad non dubium litis eventum colluctari. Rex eum, us bono esset animo hortabatur, nec de summâ ejus litis omnino dubitaret: in eo tamen perseverabat, ut controversia Senatus judicio finiretur, ne maternum animum ullâ prorsus offensione obnubilaret: quandoquidem inchoata judiciae, quae libera et incorrupta esse vellet, impedire nefas arbitraretur. Caterum si matri oppida essent adjudicata, ingenti se liberalitate ostensurum pollicebatur, quantum virtuti ipsius ac dignitati egregia animi propensione tribueret: velutiqui eadem aut certe multo opulentiora oppida post dijudicatam atque aestimatam litem benigne compensaturus esset. Sed Borbon I animo semel alienato et cuncta aequo gravius aestimanti alia contumelia aeccessit: nam eâ die, quâ in finibus Nerviorum ad Valentianum oppidum Francisco Regicum exiguis Caesaris copiis ad certissmam spem victoriae fuit confligendum, primae aciei eura quae Borbonio tamquam Magistro Equitum a Francisco appellato debebatur, Alanconio Regis sororis marito fuerat attributa, Quae duae potentes in animo Generoso caussa cernente manifestam potentiae deminutionem tandem defectionem ad Caesarem promoverunt,</hi>
<pb id='s100' n='100'/>
<hi rend='italic'>nec quidquam summa comitas Regis morebum simulantem visitantis in obdurato pectore</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 15. Historia.</hi></note> <hi rend='italic'>potuit.</hi> Addit his Fr. Guicciardinus: <hi rend='italic'>fuisse illum diu minus Regi aecceptum, idcirco nec ad eos gradus promotum, nec ad ea arcana consilia admotum, quibus tanta amplitudo digna videbatur.</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 1.</hi></note> Illustris Thuanus paucis rem complectitur, sed satis innuit, non defuisse caussas defectionis Borbonio, quia nec vim imperiosae foeminae indulgentissimi filij auctoritate ad privatas libidines abutentis, nec iujuriosam Regis indignationem ferre <note><hi rend='italic'>Thuanus l. 15. et 17.</hi></note> posset. <hi rend='italic'>Non minus indigne tulit Ferdinandus Gonzaga, quod Carolus V. eum â Mediolanensi gubernatione quamquam honestissimâ specie avocaret, eique Ferdinandum Alvarum Toletanum Albae ducem successorem daret, itaque non ita bene affecto animo in Italiam privatus venit.</hi> <note><hi rend='italic'>Thuan. l. 14.</hi></note> <hi rend='italic'>Franciscus item II. cum P. Stroz Zium in Hetruriam Ferrariensi Caerdinali succenturiatum misisset, isque Senas cum amplissima potestate venisset, et copiam mandati Cardinali fecisset, valde Cardinalem offendit, quippe qui non tantum belli ducem, sed et successoremin Reipublicae procuratione sibi missum doleret, non solum indignari itaque, sed secure omnia ac negligenter agerae cepit, quo et factum est, ut quamvis Sirozzius raro in vrbem veniret ne praesentia suâ Ferrariensis auctoritatem ac dignitatem minuere videretur,</hi>
<pb id='s101' n='101'/>
<hi rend='italic'>sed bellico munere contentus, foris tantum urma tractaret, secretae nihilominus simultates inter ipsos ex eâ occasione suborirentur: cuncta segnius abeo tempore administrata, ceptae munitiones intermissae, secreta cum Pontifice et aliis Principibus consilia penitus omissa sunt. Cum</hi> <note><hi rend='italic'>Thuan. l. 23.</hi></note> <hi rend='italic'>ita Annas Momorantius a Francisco II. Rege Magisterio Equitum privaretur speciele vandae aetatis, re ipsa ut dignitatem illam Guisiis tribueret: ille de aetate quaedam ac valetudine praefatus, non se adeo effoeto corpore ac mente delirâ esse respondit, sicut ab inimicis jactetur, quin et armis tractandis et reip. administrandae, cum jubebitur, robore et industriâ sufficere possit: subdidit postea, infra dignitatem suam esse, si quibus hactenus imperaverit, iis nunc se subjiciat, itaque Cantiliam, prius salutatâ Reginâ et additis his verbis: hominibus vitae suae ac bonis inhiantibus non ita facile obventura consilia, sicuti jam spe et avido vltra modum animo conceperint, discessit. Quae res</hi> ut idem Historicus alibi loquitur, <note><hi rend='italic'>lib. 19.</hi></note> toti rei Gallicae nocuit: nam aemuli, qui ex publicâ clade privatum compendium faciebant, rerum guber naculis eâ occasione admoti, in vacuum venere, et populi favorem, quì a Momorantio ad Guisios, tamquam lictores ad novos consules solent, transiverat, occupavere, quem arreptum semel homines strenui juxta et callidi miris artibus postea semper retinuerunt. Pompeium
<pb id='s102' n='102'/>
<note><hi rend='italic'>Iov. incius vita.</hi></note> quoque Columnam haec ipsa caussa Iulio II. Pontifici juratum hostem reddidit: cum enim Pontifex illi Togatae Galliae praefecturam morte Petri Vallij Cardinalis Rhegini vacuefactam commisisset, mox vero poenitentia ductus intercedentibus apud ipsum Francisco Mariâ et Isabellâ Gonzagâ et Pompeium gravissimorum criminum rerum deferentibus, revocâsset, impatiens contumeliae animus admitti ad Pontificem per Hieronymum Vicum Ferdinani Regis Legatum petijt, ut caussam apud ipsum diceret, repulsamque passus, Cum dixisset Iulius: Nolo ego iracundus cum superbo et turbido verbis concertare, ut retulit Alf. Ciacconius in Iulij vitâ p. 1052. ex Vrbe in Nemorensem villam secessit plane alienatus. Post a Petro Margano ingratissimo Julij alumno magis inflammatus adscito in societatem Roberto Vrsino, Marcello item Iulioque Columnis fratribus ad Gallos defecit, Pontificemque deinceps fatis vexavit, qui post tamen eum in gratiam interventu M. Anton I Columnae recepit. In Galeatium vicecomitem Iohannes Andreas Lampognanus, referente Nicolao Macchiavello ex hac caussa conjuravit,
<pb id='s103' n='103'/>
quod eum in possessionem Abbatiae Miramondanae, quae a Fontifice eius propinquo <note><hi rend='italic'>Histor. Flor. lib. 7.</hi></note> concessa fuisset, immittere recusavisser, quem etiam cum socijs conjurationis Carolo Viscontio, Hieronymoque Olgieto Anno CICCCCCLXXVI. die S. Stephano sacro in temploipso necavit. Videant igitur Principes quid agant, neque temere bene meritos et generosos spiritus abdicationis ignominiâ afficiant: si omnino faciundum videtur, ita rem instituant, ut honori potius data mutatio, quam ignominiae videatur: qua dere nos alibi.</p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.02.07' n='7' type='chapter'>
<head>CAPUT VII. <hi rend='italic'>Si quid accidat Romanis, summam in spem regni per Helvetios obtinendi venire: imperio populi Romani non modo de regno, sed etiam de ea, quam habeat, gratiâ desperare.</hi></head>
<pb id='s104' n='104'/>
<p><note><hi rend='italic'>in Alexandro sive Pseudomante.</hi></note> ELeganter ut multa alia, Lucianus; <gap desc='Greek words'/>, <hi rend='italic'>hoc est, duo potissimum in vitâ hominum Tyrannidem obtinere, spem ac metum;</hi> et mox subjungit: <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Et qui utroque recte et commode sciverit uti, eum bene se habere necesse est, et quidem celeriter et opinione quandoque citius.</hi> Nec minus vere: <hi rend='italic'>ac spes quidem homini naturalis videtur ex cupiditate orta: Cum enim homo variis, a teneris, cupiditatibus exerceatur, spem illi adjungere DEVS et natura voluit tamquam cupiditatum alimentum:</hi> In quam sententiam eleganter etiam Maximus Tyrius: <note><gap desc='Greek words'/> 37. <gap desc='Greek words'/>.</note> <gap desc='Greek words'/>. hoc est, <hi rend='italic'>Rationibus humanis contubernales duos adjunxit DEVS, Amorem ac spem, illum quidem, tamquam alarum remigium leve, quod in altum per se feratur, animamque secum sursum ferat et extollat,</hi>
<pb id='s105' n='105'/>
<hi rend='italic'>viamque, qua id, quod petit, consequatur, ostendat, quod quidem appetitionem humanam vocant Philosphi. Spes vero animam comitanstur, ut illam quam diximus appetitionem sustineant ac solentur, non illae quidem coecae, ut ab Attico dicuntur Poeta, sed perspicatissimae, nein labore deficiat anima, sed, quae cupit, consecuturam se confidat, Prout igitur quisque appetit, ita sperat.</hi> Unde in Heroicis animis Dionysius <note><hi rend='italic'>lib. 6. Hist.</hi></note> Halicarnasseus <gap desc='Greek words'/>, fortium facinorum ducem appellat. In turbulentis, et quibus ex rebus novis commodum petitur, ad facinora aurigatur eadem, et ad scelus quodvis vocat atque protrudit. Haec spes animavit etiam hic Dumnorigis cupiditates, ambitiosus erat et alta affecta bat, ad quisi verat sibi jam Helvetiorum favorem, itaque fore sperabat, ut si Romani vincerentur praelio, aut bello subcumberent, ipse Rex declararetur, Qui si Epictetum audivisset dicentem: <gap desc='Greek words'/>; Ut crura sic spem quoque non ultra quam commode fieri potest, extendendam, utique rectius commodis suis consulere potuisset. Sed non sine Exemplo hoc fecit. Quid enim non tentavit AElius Seianus, spe apiscendi <note><hi rend='italic'>Tacit. 2. Annal.</hi></note> imperij Romani? favorem Principis cum haberet, populi quoque quaesivit,
<pb id='s106' n='106'/>
ut noster modo largitione et luxu, modo industriâ et vigilantiâ haud minus noxijs, quoties parando regno finguntur. Inde irrepere cepit in animos militares adeundo, appellando: quorum certus, Domum Caesarum plenam, quae moram cupitis adferebat, vacuefacere instituit per scelerum etiam intervalla, quod horum caede sterni sibi viam ad Imperium persuasum haberet. Quae porro non molitus Claudius Civilis? quas ex itavit turbas? quae bella aluit, spe dejiciendi Vespasiani et imperij usurpandi? quae alij passim apud Historicos? At enim vero non spes solum Dumnorigem nostrum transversum rapuit, sed et metus ac desperatio, quorum ille praesertim ex flagitijs ortus maxima peccandi necessitudo est, ut loquitur <note><hi rend='italic'>9. Annal. c. 40.</hi></note> Tacitus, illa autem saepe animum addit, et ferociam facit etiam timidissimis. Hic metus Agrippinum coegit Claudium boleto necare, Britannico regnum tribuere volentem, neglecto filio eius Domitio Nerone. <note><hi rend='italic'>Tacit. II. Annal.</hi></note> Hic Narcissum festinare jussit Messalinae caedem: Nam si Silius et Messalina sublato Claudio rerum potiti essent, primum eorum facinus fuisset Narcissi caedes. Hic Landricum Equitum in Galliâ
<pb id='s107' n='107'/>
Magistrum ad maturandam necem Chilperici adegit, cum a Fredegundi quam adulterio foedaverat forte proditus esset. Historiam Paulus AEmylius de scribit, <hi rend='italic'>Fredegundis,</hi> inquit, <hi rend='italic'>dum formae curandae intenta capillum in Sole siceat pectitque, a marito per lusum furtim superveniente virgâ ab tergo leviter percussa, risu oborto; Landrice, inquit, si vir es frontem pete: mox discriminatis capillis conversa, marito conspecto attonita conticuit: ille caput quassans ad suos in Equis praestolantes regressus, venatum ut constituerat, contendit. Landricus a Fredegundi</hi> <note><hi rend='italic'>XI. Annal. c. 26.</hi></note> <hi rend='italic'>edoctus inconsiderata voce furtivos amores proditos, imminentium periculorum remedium ipsa pericula ratus,</hi> ut idem Tacitus alibi inquit, <hi rend='italic'>duos ex fidis extemplo Chilperico percussores submittit, qui serâ nocte redeuntem et ex equo degressum confoderunt.</hi> Sic ille Tragici illud <note><hi rend='italic'>Seneca Hip. polito v. 718.</hi></note> usurpavit:</p>
<lg>
<l>Scelere velandum est scelus,</l>
<l>Tutissimum est inferre, cum timeas, gradum.</l>
</lg>
<p>et AEgysthi exemplum imitari jussit eum mors praesentissima. Idem fecit Cochanus <note><hi rend='italic'>lib. 7. Hist. Bohem.</hi></note> Versovicensis apud Dubravium, qui cum Bretislaum Vdalrici filium a laromirio Patruo adversus se incensum cognovisset, utrumque e medio tollere prior decrevit
<pb id='s108' n='108'/>
et hunc quidem sustulit: Bretislao autem periculi admonito poenas tam atrocium facinorum horrendas dedit. Matthaeus quoque Bonellus, cum ob necatum socerum Maionem se Guilielmi Siciliae Regis odium incurrisse videret, quamquam alte dissimularetur; tamen notavit sibi exitio fore. nisi praeveniret: Jtaque conjuravit ipse prior in Regem, et cum proceribus regni transegit, ut Rex captivus in insula teneretur, Regisque filius Rogerius Apuliae Dux puer novennis ei sufficeretur, historiam <note><hi rend='italic'>Decadis posterioris l. 7.</hi></note> describente Facello et Guiscardâ sive Hugone Falcando in lib. de Calamitat: Siciliae. Atque haec de Dumnorige dicta sufficiant: cujus exemplum imitati non pauci sunt deinceps et usurpant hodieque.</p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.02.08' n='8' type='chapter'>
<head>CAPUT IIX. <hi rend='italic'>Libri et opera mortuorum majori in pretio quam superstitum et vivorum.</hi></head>
<p><note><hi rend='italic'>Marci 6. v. 4 Ioh. 4. v. 44.</hi></note> DIcere Germani nostri ex sacris <gap desc='Greek words'/> solent: Prophetam nusquam minus aestimari, quam in patriâ suâ, quod
<pb id='s109' n='109'/>
et Plinio notatum: ait enim sorduisse Protogenem suis, ut plerumque domestica. Id ego non immerito usurpare mihi posse videor de scribtis superstitum, quae contemni fere solent et rideri, aut malitiose exagitari, postea mortuis auctoribus demum rectioribus oculis considerantur, et ex suis meritis velo vel suffusione oculorum remotâ celebrari solent. Ita homines sumus et fuimus jam diu, quod ex querelis eorum, quos hoc capite laudabo, perspicere cuivis licebit. Atque initium quidem a Poetis faciam, qui affectare solent glorium, et quibus pabuli vicem esse solet honor et fama. Propertius ergo quam pathetice queritur de more hoc hominum moro et improbo:</p>
<l>Omnia (inquit) post obitum fingit majora <note><hi rend='italic'>Eleg 1. lib. 8.</hi></note> vetustas,</l>
<l>Majus ab exsequiis nomen in ora venit.</l>
<p>Martialis item in Veneribns suis miratur <note><hi rend='italic'>Lib. 1.</hi></note> et inquit:</p>
<lg>
<l>Esse quid hoc dicam, quod vivis fama negatur,</l>
<l>Et sua quod rarus tempora lector habet?</l>
</lg>
<p>Sic et Ovidius:</p>
<lg>
<l>Ennius est lectus salvo tibi Roma Marone:</l>
<l>Et sua riserunt secula Maeoniden.</l>
</lg>
<p>Quibus succinit et Mantuanus;</p>
<pb id='s110' n='110'/>
<lg>
<l>Omne bonum praesens minus est, sperata videntur</l>
<l>Magna, velut majus reddit distantia lumen.</l>
</lg>
<p>Poetarum sententiam approbant et Historici: <hi rend='italic'>Pestilens hic mos,</hi> inquit, Paterculus, <hi rend='italic'>ubique terrarum animos hominum tamquam tabes invasit: praesentia invidia, praeterita veneratione prosequimur.</hi> In quibus verbis nota caussam huius improbi moris, quae livor est et invidia, quam et Thucydides notavit: <note><hi rend='italic'>lib. 2. Hist.</hi></note> <gap desc='Greek words'/>, ait <gap desc='Greek words'/>, hoc est, <hi rend='italic'>Viventibus invidia obstat apud adversarios, quod vero sublatum est, irrefragabili colitur benevolentiâ.</hi> Et Sallustius in extremo orationis de Rep. Ordinandâ: <hi rend='italic'>Vivos interdum fortuna, saepius Invidia fatigat: ubi anima naturae cessit, demtis obtrectatoribus ipsa se virtus magis magisque extollit.</hi> Agnovere hanc caussam Poetae quoque, in primis Ovidius: Ita enim canit:</p>
<l><note><hi rend='italic'>Eleg. ult. l. 1. Amor. Eleg. 16. 4. Trist.</hi></note> Pascitur in vivis livor: post fata quiescit,</l>
<l>Tunc suus ex merito quemque tuetur honos,</l>
<p>Et alibi _ <hi rend='italic'>Detrectat praesentia livor.</hi> Et rursus:</p>
<lg>
<l>Scribta placent amorte fere, quia laedere vivos</l>
<l>Livor et injusto carpere dente solet.</l>
</lg>
<p><note><hi rend='italic'>Ep. 1. lib. 2.</hi></note> Et Horat.</p>
<lg>
<l>Vrit enim fulgore suo qui praegravat arteis</l>
<l>Infra se positas, exstinctus amabitur idem.</l>
</lg>
<pb id='s111' n='111'/>
<p>Martialis etiam mirabundus exclamat: <note><hi rend='italic'>l. 5. Epigr. 10.</hi></note></p>
<lg>
<l>Esse quid hoc dicam, quod vivis Famâ negatur?</l>
<l>Et sua quod rarus tempora lector habet?</l>
</lg>
<p>Respondet autem mox:</p>
<lg>
<l>Hi sunt invidiae nimirum, Regule, mores</l>
<l>Praeferat antiquos semper ut ista novis,</l>
</lg>
<p>et quae ibi sequuntur.</p>
<p>Itaque mirifice exultare solent, si vivi etiam famam habeant et invidiam vicerint. Vide sodes, quomodo exsultet Ovidius, gratiasque Musae suae agat hanc ob caussam:</p>
<lg>
<l>Tu mihi, quod rarum est, vivo sublime dedisti</l>
<l>Nomen, ab exsequiis quod dare Fama solet.</l>
<l>Nec, qui detrecta praesentia livor, iniquo</l>
<l>Vllum de nostris dente momordit opus.</l>
</lg>
<p>Et Martialis ideo lectori suo se debere profitetur,</p>
<lg>
<l>Cui lector studiose quod dedisti <note><hi rend='italic'>lib. 1. Ep. 1. ad lect.</hi></note></l>
<l>Viventi decus atque sentienti</l>
<l>Rari post cineres habent Poetae.</l>
</lg>
<p>Et quia praeclare facta cum eruditis scribtis pari passu ambulant idem et illorum fatum esse solet. Unde Plinius beatum praedicat <note><hi rend='italic'>lib. 2. Ep. 1.</hi></note> hoc nomine Virginium Rufum: <hi rend='italic'>Memorabile,</hi> inquit, <hi rend='italic'>spectaculum Pop. Rom. oculis exhibuit publicum funus Virginij Rufi, maximi et clarissimi civis et perinde felicis. Triginta annis gloriae suae supervixit: Legit scribta de se carmina, legit historias et posteritati suae</hi>
<pb id='s112' n='112'/>
<hi rend='italic'>interfuit.</hi> Quae postrema verba a Martiali suo quem tot locis commendat, mutuatus videtur. Is enim, Licinium Suram municipem suum ita etiam commendat, qui ex gravi morbo fatorum munere, ut ipse loquitur, <note><hi rend='italic'>lib. 1. Ep. 46.</hi></note> gustatâ pene Lethes aquâ revaluerat:</p>
<lg>
<l>Scis, inquit, quantas hominum mors falsa querelas</l>
<l><note><hi rend='italic'>lib. 1. Ep. 16.</hi></note> Moverit, et frueris posteritate tuâ.</l>
</lg>
<p>Idem porro Plinius improbum illum obtrectandi vivis morem exagitat, ubi de Pompeio Saturnino ad Erucium scribit: <hi rend='italic'>Neque verô operibus eius debet obesse quod vivit. An si inter eos, quos nunquam vidimus, floruisset, non solum libros ejus, verum etiam imagines conquireremus, ejusdem nunc honor praesentis et gratia quasi satietate languescit? At hoc pravum malignumque est, non admirari hominem admiratione dignissimum, quia videre, complecti, nec laudare tantum, verum etiam amare contingit.</hi> Cicero quoque damnat, dum illam quam diximus felicitatem sibi optat, <note><hi rend='italic'>lib. 5. Ep. 12. ad Fam.</hi></note> cum ad L. Lucceium ita scribit: <hi rend='italic'>Ardeo cupiditate incredibili, neque ut ego arbritror, repraehendendâ, nomenut nostrum scribtis celebretur tuis, quod etsi mihi saepe ostendis te esse facturum, tamen ignoscas velim huic festinationi meae: Genus enim scribtorum tuorum, etsi erat semper a me exspectatum, tamen vicit opinionem meam,</hi>
<pb id='s113' n='113'/>
<hi rend='italic'>meque ita cepit vel incendit, ut cuperem quam celerrime res nostras monimentis commendari tuis, Non enim me solum commemoratio posteritatis ad spem quandam immortalitatis rapit, sed etiam illa cupiditas, ut vel auctoritate testmonij tui, vel indicio benevolentiae, vel suavitate ingenij tui vivi perfruamur.</hi> Et iterum sub finem Epistolae: <hi rend='italic'>Ac ne forte mirere, cur a te id nunc tantopere et tam multis verbis petamus: illa nos cupiditas incendit, de qua initio scribsi festinationis, quod alacres animo sumus, ut et caeteri, viventibus nobis, ex libris tuis nos cognoscant et nosmet ipsi vivi gloriâ nostrâ perfruamur.</hi> Quibus autem tam beatis esse non licebat, memores, ut Horat. loquitur. <note><hi rend='italic'>Ep. 1. lib. 2.</hi></note></p>
<l>Invideam supremo fine domari,</l>
<p>solabantur se famâ posthumâ et honestâ post mortem sui memoriâ. <hi rend='italic'>Ad posteros enim,</hi> ait Fabius, <hi rend='italic'>Virtus durabit, non perveniet</hi> <note><hi rend='italic'>Quinctil. l. 3. c. 1. Demost.</hi> <gap desc='Greek words'/>.</note> <hi rend='italic'>invidia:</hi> Quod et Orator Graecus novit, cum ait: <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Vivos omnes nunc major nunc minor infestat invidia, mortuos autem ne inimici quidem amplius odere:</hi> Et Plutarchus in extremo Numâ <gap desc='Greek words'/>. hoc est,
<pb id='s114' n='114'/>
Omnes bonos et probos viros laus etiam vitâ functos a tergo grandior insequitur, cum brevi evanescat invidia, cujus quorundam etiam fata antevertit exstinctio. Hinc igitur Propertius:</p>
<lg>
<l><note><hi rend='italic'>l. 3. Eleg. 1.</hi></note> At mihi, quod vivo detraxerit invida turba,</l>
<l>Post obitum duplici foenore reddet honos.</l>
</lg>
<p>Eleganter item Statius extremo Thebaidos suae:</p>
<lg>
<l>Mox, tibi, siquis adhuc praetendit nubila livor,</l>
<l>Occidet, et meriti post me referentur honores.</l>
</lg>
<p>Nec minus Martialis initio libellorum suorum praefatur:</p>
<lg>
<l>Vos tamen ô nostri ne festinate libelli;</l>
<l>Si post fata venit gloria, non pereo.</l>
</lg>
<p>Atque si maxime fuerit vivorum aliqua gloria, ea ipsa tamen post mortem fit illustrior et veluti magis conspicua, quod animad versum est Plinio d. l. de Virginio Rufo; <hi rend='italic'>Vivit,</hi> inquit, <hi rend='italic'>vivetque semper, atque etiam latius memoriâ hominum et sermone versabitur, postquam ab oculis recessit.</hi> Visum etiam Ciceroni cujus insigne hoc est monitum ad <note><hi rend='italic'>l. 1. Ep. 1 ad Qu. Fr.</hi></note> Q. Fratrem: <hi rend='italic'>Non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed eorum etiam, qui futuri sunt: quamquam illorum erit verius judicium, obtrectatione et malevolentiâ liberum.</hi> Ne igitur peccemus hâc in parte, cum Plinio bonus
<pb id='s115' n='115'/>
quisque ita dese loquatur: <hi rend='italic'>sum ex iis qui mirer antiquos, non tamen, ut quidam, temporum nostrorum ingenia despicio: neque enim quaesi lassa et effoeta est natura, ut nihil jam laudabile pariat. Vno verbo; Qui pulcherrime decertavit, hic coronandus et primo victor proclamandus, tametsi postremus in arenam descenderit:</hi> quod est simile Aristidis valde ac commodatum huic negotio et venustum. Atque hoc quidem tanto lubentius facere debemus, quanto remotiores volumus esse a populo, cuius est proprium invidere, unde <note><hi rend='italic'>Od. 16. l. 2. in Rhet. de petit. Cons.</hi></note> turbam invidam Propertius dicit, Horatius malignum vulgus, et Aristoteles <gap desc='Greek words'/> invidere ait, Cic. multitudinem populi invidam, deinde quia hanc invidiam e vestigio sequitur Poenitentia et dolor, quamque, ut verissime canit Horatius: <note><hi rend='italic'>l. 3. Od. 24.</hi></note></p>
<lg>
<l>Virtutem incolumem odimus,</l>
<l>Sublatam ex oculis quaerimus invidi.</l>
</lg>
<p>Quod et Sophocles jam scribserat, <note><hi rend='italic'>Aiace.</hi></note></p>
<lg>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
</lg>
<p>Et latine reddidit Plautus: <note><hi rend='italic'>Captiv.</hi></note></p>
<lg>
<l>Tum denique homines nostra intelligimus bona</l>
<l>Cum, quae in potestate habuimus, ea amisimus.</l>
</lg>
<p>Quod argumentum et copiose et divine <note><hi rend='italic'>Orat. post reditum Quir.</hi></note> etiam persecutus est Latinae facundiae pater
<pb id='s116' n='116'/>
<note><hi rend='italic'>In vitâ Demetrii Phalerei.</hi></note> Cicero; et verum comprobavit Demetrius Epicus apud Diogenem Laertium eleganti versu:</p>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
<lg>
<l>Oderunt vivum, quem mox post funera</l>
<l>quaerent.</l>
</lg>
<p>Et addit, eo usque rem saepe deduci solere, ut et urbes amplae et populi potentes super umbrâ aut sepulchro decertent, quod Homero evenisse loquuntur historiae, versus suavissimi sunt, ideo addam et caput concludam;</p>
<lg>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
</lg>
</div3>
<div3 id='PiON.01.02.09' n='9' type='chapter'>
<head>CAPUT IX. <hi rend='italic'>Sterilitatem sive abortus veneficiis procuratos impios esse et nullo jure vel quaesito colorari posse.</hi></head>
<p>ELeganter, ut omnia, disputat Aristoteles in Politicis felicitatem Civitatis hon consistere in amplitudine loci aut multitudine hominum, itaque attendendum
<pb id='s117' n='117'/>
ne vel desit vel supersit quid, cum <gap desc='Greek words'/> potius faciat beatam Remp. et <gap desc='Greek words'/>, hoc est sufficientia rerum necessariarum et ut cives inter senoti sint, et amici, adeoque conspirent et mutuas praestent operas, in obeundis et recte exsequendis illis, quae in Civitate necessario fieri debent, quae que praecipit <gap desc='Greek words'/>. Inter alia vero movet dubitationem: Si, inquit, numerus civium ultra modum augeatur, pluribus semper per generationem succedentibus, quam civitati commodum sit, quid faciendum? Respondet Philosophus his verbis: <gap desc='Greek words'/>, hoc est: Quod si conjugibus inter se copulatis et congressis plures liberi, quam legibus definitum sit, nascantur, prius quam vita et sensus inseratur, abortus est foetui inferendus. Quid enim pium ac relligiosum sit, quid non, sensu ac vitâ circumscribtum et definitum erit, id est foetus antequam sentiat et vivat si opprimatur, nihil peccatur, quia tum nec homo, nec animal dici potest: quando vero jam sentit et vivit, sine crimine id fieri non potest. Plato paullo mitius: Si, inquit, plures generentur, vel
<pb id='s118' n='118'/>
isti supernumerarij dividantur inter eos, qui liberos non habent, ut eos adoptent, vel coloniae deriventur, vel prohibeatur procreatio eo modo, quem monstravit Philosophus. Haec ratio an inter Christianos ferri possit aut debeat, ideo non injuriâ quaeritur, quia distinctionem hanc inter foetum animatum et inanimatum ipsae videantur approbare sacrae literae. In libris enim Moysis <note><hi rend='italic'>Exod. 21. ves. 22.</hi></note> sancitur, ut si quis abortioni caussam dederit, morte puniatur, si foetus jam fuerit animatus, pecuniariâ vero aut arbitrariâ poenâ, si nondum animatus fuerit. Nam quod mitius punitur, id bono publico putet quis admitti posse, quomodo ex duobus malis, id quod minus est, malum, minime malum censuit Plautus. Accedit consensus Iurisconsultorum, qui in judiciis itidem ad hanc distinctionem respiciunt, ut tradit Menochius lib. 2. Cent. 4. casu 357. quaestionum arbitrariarum, qui tamen dissentit. Illis vero favere videtur I. Si quis aliquid §. Qui abortionis, ff. de poenis: Ita enim ibi Paulus: <hi rend='italic'>Qui arbortionis aut amatorium poculum dant, el si dolo non faciant, tamen quia mali exemplires est, humiliores in metellum, honestiores in insulam, amissâ bonorum parte, relegantur. Quod si eo mulier aut bomo perieri</hi> (intelligere foetum jam animatum)
<pb id='s119' n='119'/>
<hi rend='italic'>summo supplicio adficiuntur.</hi> Per hominem autem ibi foetum animatum jam intelligi debere et hominis formam adeptum Tertullianus me docuit. Nam foetum inanimem aut anima hominis nondum vestitum pecus vorat, non hominem. Verba ejus sunt haec adversus Marcionem de Salvatore: <hi rend='italic'>Nonne caro habitus ante formam? nonne pecus dictus post figuram? nonne novem mensium cruciatu delibatus? non subitâ dolorum concussione, cum tanti temporis caeno, per corporis cloacam effusus ad terram?</hi> Neque aliter loquitur in lib. de Animâ: <hi rend='italic'>Inter arma,</hi> <note><hi rend='italic'>c. 21.</hi></note> inquit, <hi rend='italic'>medicorum est et Organa, quo prius patescere coguntur secreta tortili temperamento, cum annulo cultrato, quo intus membra caeduntur anxio arbitrio, cum hebete unco, quo totem pecus attrahitur violento puerperio.</hi> Ad quae loca vir magnus nota vit <gap desc='Greek words'/> haec dicta: Veteres enim, quidquid non erat homo, id pecus appellabant. Quid, quod exinde membrana foetui proxima, ipsumque totum involvens a vertice ad imos pedes <gap desc='Greek words'/> Graecis dicitur, quasi pellem agnelli dicas, ut auctor est Pollux et praeter eum Galenus et Theophilus in Anatomicis: qui <note><hi rend='italic'>l. 5. c. 18.</hi></note> alias ejus vocabuli inter pretationes aut Etymologias quaerunt, nihil agere videntur. Videtur vero hoc ê mediâ Philosophiâ sive
<pb id='s120' n='120'/>
<note><hi rend='italic'>2. de Gener. Animal. c. 3. et 4. c. 3.</hi></note> interiore Physiologiâ petitum: Docet enim Aristoteles ordine in generatione hominis naturam procedere, neque simul fieri et animal et hominem, sed foetum initio vivere <gap desc='Greek words'/>, plantae animam, postea animalis, tandem hominis: additur ratio: <gap desc='Greek words'/>; Finis et terminus sive perfectio rei ultimum accedit rei. Est autem cujusque rei finis et perfectio proprium id, quo quidque ab altero discernitur, quam vulgo formam specificam appellamus. Verum in viam velut ex diverticulo redeundum: Dico igitur rationem hanc barbaram esse, immanem, et naturae inimicam. Unde S. Patres gravissime in haec scelera invecti sunt. Tertullianus sane <note><hi rend='italic'>l. Adv. gentes.</hi></note> quam significanter: Etiam conceptum utero, dum adhuc sanguis in hominem delabatur, dissol vere non licet; homicidij festinatio est prohibere nasci: nec refert natam qui eripiat animam, an nascentem disturbet. <note><hi rend='italic'>Ep. 22.</hi></note> Homo est qui futurus est etiam factus omnis jam in semine. D. quoque Hieronymus, <hi rend='italic'>Sterilitatem,</hi> inquit, <hi rend='italic'>praebibunt hodie, et nec dum sati hominis homicidium faciunt.</hi> Quae senserint concepisse se, de scelere abortus venena meditantur et frequenter etiam ipsae commonuntur, homicidae
<pb id='s121' n='121'/>
sui adulterae et nec dum nati filij parricidae. Augustinus quoque vetat et prohibet: <hi rend='italic'>Nulla mulier,</hi> ait, <hi rend='italic'>potationes ad abortum accipiat, nec conceptos aut natos occidat. Quae mortiferas potiones accipit, ut non concipiat, quantoscumque parere potuisset, tantorum homicidiorum est rea.</hi> Severe etiam prohibuit Synodus VI. in Trullo, can. 92. Damuarunt etiam cordatiores Ethnici, ut apparet ex Ciceronis Cluentiana, in quâ laudat judices, qui Milesiam quandam damnarint, quod acceptâ ab haeredibus secundis pecuniâ sibi ipsa medicamentis partum abegisset, additis rationibus, quod improbe fecisset, quae spem parentis, memoriam nominis, subsidium generis, haeredem familiae, designatum Reip. civem sustulisset. Apud Satyricum foeminae divites <note><hi rend='italic'>Iuven. sat. 6.</hi></note> et delicatae carpuntur:</p>
<lg>
<l>Quod jacet anrato vix ulla puerpera lecto</l>
<l>Tantum artes huius, tamtum medicamina possunt,</l>
<l>Quae steriles facit, atque homines in ventre vecandos</l>
<l>Conducit.</l>
</lg>
<p>Et insigni Elegia detestatur scelus hoc Ovidius; <note><hi rend='italic'>lib. 2. Amor. Eleg. 14.</hi></note> in qua inter alia sic ait.</p>
<pb id='s122' n='122'/>
<lg>
<l>Quae prima instituit teneros avellere foetus</l>
<l>Militiâ fuerat digna perrire suâ.</l>
<l>Si mos antiquis placuisset matribus idem</l>
<l>Gens hominum vitio deperitura fuit.</l>
<l>Scilicet ut careat rugarum crimine venter</l>
<l>Sternetur pugnaetristis arena tuae.</l>
<l>Vestraquid effoditis subjectis viscera telis,</l>
<l>Et nondum natis dira venena datis?</l>
</lg>
<p>Et quae ibi sequuntur alia. Ammianus etiam Marcellinus Eusebiam sceleris huius insectatur nomine, quod Helenam sororem Constantij Iuliani Caesaris conjugem Romam specie adfectionis ductam venerum bibere per fraudem illexerit, ut quotiescunque concepisset, immaturum abjiceret partum. Nam et pridem in Gallijs, cum marem genuisset infantem, hoc perdidit dolo, quod obstetrix corrupta mercede mox natum praesecto, plusquam convenerat, umbilico necavit. Tanta tamque diligens opera navabatur, ne fortissimi viri soboles appareret. Bene denique Theodor. <note><hi rend='italic'>cap. 6.</hi></note> Priscian. ad Victoriam lib. 3. <hi rend='italic'>Abortivum dare nulli umquam fas. Vt: enim Hipprocratus testatur oratio, tam duri reatus conscientia medicorum innocens efficium non debet maculari.</hi> Abortivum appellat quod Graeci vocant <gap desc='Greek words'/> Suidas, Pollux et alij
<pb id='s123' n='123'/>
Glossographi <gap desc='Greek words'/>. Idemque Hippocrates juramento Medicum cavere voluit. Quae cum ita se habeant, viderit Aula Romana, quomodo nundinationem illam suam DEO judici probet, qua pro muliere quae <gap desc='Greek words'/> huiusmodi accepit, solvi sibi postulant Turonenses quatuor, Ducatum unum, Carolinos octo, ut refert Taxa Curiae Romanae.</p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.02.10' n='10' type='chapter'>
<head>CAPUT X. <hi rend='italic'>Calumniae foeditas, ejusque poenae notabiles et rariores.</hi></head>
<p>TUrpitudinem et foeditatem Calumniae, quamquam pene omnes scribtores melioris notae prodiderint, tamen efficacissime id duo maxime fecisse mihi visi semper, quorum alter Basilius est, cui pietas et doctrina Magni cognomentum peperit: <gap desc='Greek words'/> inquit, <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Tribus simul</hi>
<pb id='s124' n='124'/>
<hi rend='italic'>iujuriam facit calummator, primum ei, quem traducit suis calumniis: II. et apud quem alterum calumniatur. III. denique sibi quoque.</hi> De primo convenit inter omnes. De altere certum item est: primum enim habet cum pro tam vecordi et fatuo, cui sua mendacia et calumnias persuadere possit, deinde persuadendo propellit eum ad iniquas suspiciones, et violenta consilia, contra mauditum. Sibi ipsi porro nocet etiam obtrectator tum in praesens, tum in futurum. Calumniator enim germanus est delatoris; sicut igitur delationes et proditiones amamus, proditores odimus, ita quamquam calumniae in an imos facile illa bantur, ipsorum tamen calumniatorum subrepit odium, putamus enim eos vera deferre, itaque accipimus id quod defertur, animum deferentis exsecramur. In futurum; quia veritas, ut loquitur Tertullianus, juxta cum conscientiâ obumbrari potest, quia non est DEVS, exstingui non potest, quia est â DEO: nubes aliqua sive aulaeum ei obducitur, sed prorsus nec amovetur nec tollitur, immo ipsa aulaeum tollit: Et tunc calumnia in lucem protractâ, calumniatorem <note><hi rend='italic'>lib. de Calumniae non oedendo.</hi></note> sua sequitur merces, aeterna infamia et omnium bonorum odium. Alter, Gentilis scribtor est Lucianus, cujus haec sunt
<pb id='s125' n='125'/>
verba: <gap desc='Greek words'/>. <hi rend='italic'>Id unice et omni conatu agit calumniator, uti furori ejus, qui calumniam audit, indefensum reum objiciat, eumque a purgatione sui clancularia sectione prohibeat: Adeo enim formidoosus est et timidus quicumque talis est ut nihil palam et aperte moliatur, sed perinde atque illi qui ex insidiis et ex transverso hostem adoriuntur, faculis in eum contortis inde ex obscuro, quo vel remittere telum vel manu armatâ contra tendere non licet, adeoque is ignarus adversarij insidiarumque misere pereat. Quod vel evidentissimo signo esse potest, nihil honesti calumniatores in animo habere auf agitare aut loqui.</hi> Haec Lucianus et alia his gemina pulcherrimo libello plura. Ex his porro duobus gravissimorum scribtorum locis satis apparere potest justas bonis omnibus esse caussas execrandi et sceleris nefandi et eiusdem operariorum, unde plura accumulare
<pb id='s126' n='126'/>
nihil esse opus arbitror, hoc, potius agere institui, ut, quibus punitum sit suppliciis quâ olim quâ hodie, hoc capite doceam. Atque ut a jure communi incipiam, quod in usu quotidiano versatur, notum est Calumniatoribus constitutam esse talionis poenam cum infamiâ, sic ut quidquid mali accersere voluerunt suis sutelis et calumnijs id in ipsos recidat cum aeternâ praevaricationis maculâ, quam poenam mereri eos, nemo est, qui inficias eat. Sed et aliae mitiores in speciem poenae constitutae illis, verum magis in oculos incurrentes et facinoris dedecus evolventes. Earum antiquissima Charondae fuit Thuriorum Legum latoris nobilissimi, quam adfert Diodorus Siculus. <gap desc='Greek words'/>, inquit, <note><hi rend='italic'>Bibl. l. 12.</hi></note> <gap desc='Greek words'/>, <hi rend='italic'>hoc est, Calumniae seu falsae criminationis convictis hanc poenam irrogavit, ut myrica coronati per urbem circumducerentur, quo manifeste ad summmum nequitiae gradum illos pervenisse civibus appareret: nonnullos ergo ob hoc flagitium condemnatos, quod tantae ignominiae dedecus perferre</hi>
<pb id='s127' n='127'/>
<hi rend='italic'>re non possent, violentis sibi manibus sponte vitam abrupisse tradunt.</hi> Quare autem myricâ coronari jussetit calumniatores, mirum alicui videatur, et ratio quidem alia nunc non succurrit, quam ea, quam ex Plinio haurio, qui myricam refert inter plantas <gap desc='Greek words'/>, et infelicia eius ligna dici ait, quorum <note><hi rend='italic'>l. 24. c. 9.</hi></note> materiâ in domum illata difficiles partus fieri prodant, mortesque miseras procurari. Cui consentit Strabo, qui Sacerdotes <note><hi rend='italic'>lib. 15.</hi></note> Persarum, quoties diras diuturnas alicui imprecabantur, fasciculum virgarum myricinarum tenuium manibus tenuisse scribit. In funere etiam Achillis, cum propositum fuisset cursus certamen, Teucer, qui inibi erat, ut metam attingeret, myricâ implicitus cum cecidisset, victoriam Aiaci tradidit, id quod Q. Calaber his versibus enarrat.</p>
<lg>
<l><gap desc='Greek words'/> <note><hi rend='italic'>lib. 4.</hi> <gap desc='Greek words'/></note></l>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
</lg>
<p><hi rend='italic'>Hunc</hi> (sc. Teucrum) <hi rend='italic'>Deus aut sors noxia impegit in tristem ramum myricae altâradice haerentis.</hi> Quare porro myricae ramum non in manus dederint, sed coronârint myricâ eos ultima Diodori verba arguunt: quo manifeste ad summum improbitatis gradum eos pervenisse appareret. Olim enim impuldentissimi
<pb id='s128' n='128'/>
quique et omnibus sceleribus ac vitiis emancipati, omni pudore devorato et decocto, ut sua vitia publice ostentarent, coronas vel poscebant vel sumebant, ut non minus ea suis maculis, quam virtus suis insignibus inclaresceret: Sic Polynices apud Euripidem fratrem occisurus precatur <note><hi rend='italic'>Phoenissis Act. 5.</hi></note> Iunonem</p>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
<l>Turpem posco mihi fratrsi de caede coronam.</l>
<p>Et Xenocratem Laertius tradit pro longiori compotatione praemij loco coronatum. Coronati itidem voluptatum lenones apud <note><hi rend='italic'>lib. 12.</hi></note> perditissimos Sybaritas, quos luxus erudierat ferculis et condiendis et apponendis, ut <note><hi rend='italic'>XI. Annal. Ep. 123.</hi></note> auctor est Athenaeus. Adeo vere dictum a Tacito, apud improbos novissimam voluptatem esse ipsam infamiam, sive, ut Seneca: ipsum peccandi praemium infamiâ gaudere, quod de Polemone dixit Valerius: <note><hi rend='italic'>lib. 6. c. de Mut. mor. Panegyr. Traiano dicto.</hi></note> quo facit et Plinij locus insignis, qui et poenae Calumniatorum novae ac duplicis meminit, et quanti eam fecerint in fames isti nebulones aperit. <hi rend='italic'>Attu, Caesar,</hi> inquit, <hi rend='italic'>quam pulchrum spectaculum nobis exhibuisti cum contigit desuper intueri delatorum supina ora retortasque cervices. Agnoscebamus et fruebamur, cum velut piaculares publicae sollicitudinis victimae supra sanguinem noxiorum ad lenta supplicia</hi>
<pb id='s129' n='129'/>
<hi rend='italic'>gravioresque poenas ducerentur.</hi> Et paullo post. <hi rend='italic'>Expellere penatibus gestiunt? suis exturbentur, neque (ut antea) exsanguem illam et firream frontem neqnidquam convulnerandam praebeant punctis et notas suas rideant, sed spectent pariae praemio damna nec majores spes quam metus habeant, timeantque quantum timebantur.</hi> Attendis, quomodo ridere suas poenas calumniatores dicat, tamquam interfecti pudoris homines? Meminit autem hujus poenae de inustione frontis Cicero quoque, verba eius sunt: <hi rend='italic'>Crura quidem vobis nemo suffringet,</hi> <note><hi rend='italic'>in Oratione pro Sex. Roscio.</hi></note> <hi rend='italic'>sed si ego hos bene novi, literam illam, cui vos vsque eo inimici estis, ut etiam alias omneis oderitis, ita vehementer ad caput affigent, ut postea neminem alium, nisi fortunas vestras accusare possitis.</hi> Cautum ita fuit l. Remmiâ, vnde ap. Papinianum l. 13. ff. de Testibus, calumniae damnatus et homo integrae frontis opponuntur. Crurifragium vero quanquam Cicero hoc loco canibus Capitolinis tribuat, tamen calumniatoribus quoque crura fracta Romae auctores sunt Eusebius et Nicephorus, sub Commodo Imperatore et consilio quidem Perennis. Apud Lampridium in Commodo in crucem actum calumniatorem lego. At talibus solebant crura postea frangi, ut vel exsacris constat, fortasse igitur conjunctae fuere poenae, et
<pb id='s130' n='130'/>
quidem atrociores. Titum Vespasianum flagellis ac fustibus cecidisse ac novissime traductos per Amphitheatri arenam partim subjici in servos ac venire imperasse, partim in asperrimas insularum avehi mandâsse <note><hi rend='italic'>cap. 3.</hi></note> auctor est Suetonius. Sed nescio an ulla notabilior fuerit calumniae poena, eâ, quam Polonos usurpâsse olim ex Cromero didici, cuius verba prout apud eum leguntur, ita hic <note><hi rend='italic'>lib. 15. Hist. Polon.</hi></note> referam Sic autem ait: <hi rend='italic'>In Poloniâ lites et simultates inter Regem Vladislaum et Reginam Hedvvigin suspicionibus ac delationibus susurronum quibusdam excitatae, ut non longe essent a dissidio, ni primores intercessissent. Convenit tandem, ut delatores utrimque ederentur. Editus Gnevossius Dalevicius, subcamerarius Cracoviensis, qui sanctissimam foeminam Hedvvigin Reginam clam apud maritum regem probri insimulaverat, quod diceret, absente illo, Guilielmum Austrium secreto Cracoviam venisse et aliquot diebus cum reginâ consuevisse. Qua de re satis fecit regina regi jurejurando. Ceterum in Gnevossium judicium de infamia Visliciae in conventu procerum institutum est, ibi accusatus damnatusque cum non probâsset, quae dixerat, nec dixisse se negare posset, ex decreto judicij, se mentitum esse clarâ roce, et latratu subter scamnum edito professus est, Est autem ea gravissima apud Polonos et infamiae plena mendacij retractatio, quae fit publice</hi>
<pb id='s131' n='131'/>
<hi rend='italic'>latratu canino adjuncto.</hi> Hanc eandem Calum <note><hi rend='italic'>lib. 16.</hi></note> niae poenam in simili caussâ paullo post subjisse quoque scribsit Clementem Moscorovium Castellanum Vissiciensem et Praefectum Cracoviensem, Historiam apud eum vide.</p>
</div3>
</div2>
<div2 id='PiON.01.03' n='3' type='book'>
<div3 id='PiON.01.03.01' n='1' type='chapter'>
<head><hi rend='italic'>DECADIS NONAE</hi> Observationum Historico-Politicarum. CAPUT I. <hi rend='italic'>Matrimonia inter inaequales personas contrahi non debere.</hi></head>
<p>MAgnum avitae Nobilitatis incorruptique generis judicium hodie haberi solet, si impares nubtiae prohibeantur, eaveaturque studiose, ne quis nobilis ignobilem aut statui suo enormiter imparem sibi matrimonio jungat, quod ut obrineatur etiam ignominiae notâ inustâ illis, qui secus faciunt, et amissione nobilitatis interdictum et olim hodieque fuit. Rationes ejus rei multae dari possent, sed famliam
<pb id='s132' n='132'/>
imminutio splendoris antiqui. II. Metus justus, ne eversis nobilibus et antiquis familijs irrepant humiles et plebeiae. Itaque et jam olim inter capita Legis Juliae et Papiae Poppeae apud Romanos fuit et hoc. <hi rend='italic'>Qui Senator est, quive filius proneposve ex filio nato, cujus eorum est, erit: ne quis eorum sponsam vxoremve sciens dolo malo habeto Libertinam, aut eam, quae ipsa, cuiusve Pater materve artem ludicram facit feceritve: neve Senatoris filia neptisve ex filio proneptisve ex nepote filio natto nata libertino, sive qui ipse, cujusve pater materve artem ludicram facit, fecerit, sponsa nubtave sciens dolo malo esto: neve quis eorum dolo malo sciens sponsam vxoremve eam habeto.</hi> Atque hoc L. Juliae caput fuisse Paulus retulit: Idem vero insitum in L. Papiam Poppaeam fuisse Caelius docet et ex Historicis Dio: <note><hi rend='italic'>l. 54. et 53.</hi></note> Quo ipso tamen capite enubtio aliis personis permissa, ut si quem digniorem amor aut voluntas traxisset ad impar jugum lege <note><hi rend='italic'>Sub. tit. de iure privato Personarum: Patribus cum plebe connubia nesunto. Auspicia ne turbanto.</hi></note> jungi liceret, quae lata fuit matrimoniis frequentandis, cum ante Legi Decem virali neque patricio cum plebeiâ, neque ingenuo cum libertina connubij. Prius caput mature inolevitap. Romanos, movente C. Canuleio Tribuno Pl. ut viam plebi per connubia ad consulatum sterneret: quod nec fugit Patres: igitur gravissime apud
<pb id='s133' n='133'/>
Livium in rogationem CanuleI invehuntur: <note><hi rend='italic'>lib. 4.</hi></note> <hi rend='italic'>Contaminari sanguinem eâ suum confundique jura gentium querentes; et Canuleium colluvionem gentium, penturbationem auspiciorum publicorum privatorumque efferre, ne quid sinceri sit, ne quid incontaminati, ut, discrimine omni sublato, nec se quisquam, nec suos noverit: Quam enim aliam vim connubia promiscua habere, nisi ut ferarum properitu vulgentur concubitus plebis patrumque, ut, qui natus sit, ignoret cuius sanguinis, quorum sacrorum sit, dimidius Patrum sit, dimidius plebis, nec secum quidem ipse concors, et quae ibi sequuntur.</hi> Pervicit tamen Canuleius importunissimâ suâ oratione et non minus virulentâ, quae ap. Livium d. I. legi potest. Apud eumdem vero Livium legas <note><hi rend='italic'>lib. X.</hi></note> Virginiam Auli filiam Patriciam L. Volumnio consuli ê plebe enubtam â Patricijs matronis ideo sacris Patriciae Pudicitiae, cujus tem plum in foro Boario erat ad dem Herculis, prohibitam longe post Posterius caput L. Papia Poppaeâ abrogatum est, oratione item D. Marci et SCto. Semper tamen indigne tulere et ipsae puellae aut faeminae, si indigna sortirentur matrimonia statu suo aut nobilitate. Sic Mardane Astyagis filia evocatam se a Patre Cambysi Persae minus aequo animo tulit, quod eventus declaravit Sic apud Tacitum Julia florentibus <note><hi rend='italic'>lib. 1. Annal.</hi></note>
<pb id='s134' n='134'/>
bus Caio et Lucio Tiberium, in cujus matrimonio fuit, sprevit ut imparem. Quae tamen verba Lipsius alio referre videtur cum interpretatur taurum imparem fuisse Tiberium ad illud jugum. Ibidem, hoc est Romae ex alterâ parte adversis animis acceptum, quod <note><hi rend='italic'>lib. 3. Annal.</hi></note> filio Claudij Socer Sejanus destinaretur: polluisse nobilitatem familiae videbant, suspectumque jam nimiae spei Sejanum ultra extulisse. Et rursus: pars moeroris fuit, quod <note><hi rend='italic'>lib. 6. Annal.</hi></note> Julia Drusi filia, quondam Neronis uxor denubsisset in domum Rubellij Blandi, cuius avum Tiburtem Equitem Romanum plerique meminerant. Apud Saxonem Grammaticum etiam Ulvilda Regis Danorum Haedingi <note><hi rend='italic'>lib. 1. Hist.</hi></note> filia, quod Guthormo privato homini nubtum elocata esset: gravissime conqueritur, se in obsoletos et despicabiles amplexus transmissam abignavo patre, suae felicitati thori commercium derogare, suam munditiem immunditiem ruralem contrectare, suam dignitatom in indignitatem vulgarem inclinare, denique ingenuitatam suam maritalem conditionem extenuare. Estque eo progressa haec Ulvilda, ut crebrisinter pellationibus virum eo adigeret, ut mortem Regi spe potiundi regni inferret. Ex quibus omnibus apparet praeter sanguinis confusionem, rem etiam aut impares istas
<pb id='s135' n='135'/>
nubtias metu non carere. De in famiâ certum est itidem, quae eius modi matrimonia consequi solet. Nam ut nihil dicam de Marchione Salustiarum, qui Griselidem, non sine populi odio, puellam rusticam duxit, quia testis et scribtor idoneus deest: verba tamen Dubravii Scribtoris Historiae Bohemicae celeberrimi de VIdarico XXI. Bohemorum Duce non possum praeterire: <hi rend='italic'>Ne,</hi> inquit, Vldaricus absque uxore plane solitarius <note><hi rend='italic'>Inition l. 7.</hi></note> <hi rend='italic'>ageret, initio statim Principatus animum ad matrimonium appulit. Evenit autem forte, ut a venatu revertens, incideret in puellam rustici cujusdam hominis filiam, linteolorum tunc sordes ad fontem eluentem: huius specie pellectus, adoquitat propius, illamque intuens alloquitur familiarius, ac mox uxorem petit, nihil motus dissuasione aulicorum, jocatus etiam inter eos, se unâ nocte effecturum, ut quae heri virgo rustica fuerit, eadem cras fieret princeps mulier, prorsus ad Exemplum. M. Ciceronis, qui de juvenculâ ductâ cavillantibus item respondit: desinerent solitici esse, unius enim noctis negotium esse, ut mulier et uxor fiat. Non potuit tamen efficere,</hi> addit Historicus, <hi rend='italic'>uti extra aulam res sug gillatione careret, praesertim in coetu matronarum nobilium procaciter ignobilitatem Beatricis (id nomen sponsae erat) incessentium.</hi> De Ludo vico Sfortiâ scribit Guicciardinus
<pb id='s136' n='136'/>
<note><hi rend='italic'>lib. 1. Hist. p. 45.</hi></note> <hi rend='italic'>eum, ut res suas adversus nepotem, quem patris haereditate excludere per vim cogitabat, stabiliret, Blancam Mariam e fratre neptem, Johannis Galleacij, quem eversum volebat, sororem Maximiliano Federici III. Imperatoris filio, post mortem Patris item Imperatori renunciato in matrimonium collocavisse, cui dotis nomine se ducatorum quadringenta millia certis temporibus numeraturum repromisit: his addidit gemnas atque alia ornamenta pretiosa ducatorum quadraginta millibus aestimata: ex altera parte Maximilianus in hoc connubio pecuniam magis quam affinitatem secutus, promisit se Ludovico (Iohanne Galeacio novo affine jure suo fraudato) Mediolanense imperium eiusque filiis auctoritate imperatoriâ (quasi a Philippi Mariae obitu principatus ille legitimo duce caruisset) concessurum, eiusque rei diploma amplissimum, persolutâ</hi> <note><hi rend='italic'>l. XI. Hist. Austr. p. 392.</hi></note> <hi rend='italic'>umversâ pecuniae summâ traditurum.</hi> Verum de his nubtijs audiamus quid dicat Gerhardus de Roo Austriacae familiae cliens et praeco facundus: <hi rend='italic'>Maximiliani I.</hi> inquit, <hi rend='italic'>cum Blancâ Mariâ Sfortiâ nubtiae non probabantur plerisque Germanae Principibus, quod Sfortiarum ac Vicecomitum familia Austriacae veteri et tot majorum imaginibus auctae prosapiae impar esset, videretque Caesar, dote magis quam genere adductus, eam adfinitatem inire.</hi> Inter alias etiam caussas cur Ericum fratrem
<pb id='s137' n='137'/>
Sueciae Regem Iohannes Finlandiae et Carolus Sudermanniae Duces regno privarint, affertur et haec auctore Thuano, <note><hi rend='italic'>lib. 43. Hist.</hi></note> quod inauditâ levitate et imprudentiâ Catharinam lictoris filiam ex concubinâ contra omnem honestatem in uxorem duxerit, 4. Non. Iun. sollenniter Holmiae in templo coronâ regali ei impositâ. Sic ordines Provinciarum Ferdinandi Archiducis Austriae noluêre liberos ex Philippinâ V Velserâ eleganti ingenio et formâ virgine patriciâ Augustae Vindelicorum familiâ natâ Patri succedere, non tam, ut opinatur Thuanus, quod clam patre Ferdinandus illam sibi sociâsset, quales nubtiae minime legitimae censeantur: quam quod impar esset matrimonium, et liberi ex eo suscepti tantae successionis capaces non viderentur. Itaque vix multis precibus ab ordinibus impetrare potuit, ut exiguum castellum ex tam opulento patrimonio detraheretur, quo Carolum grandiorem natu filium, ex Velserâ natum, cum Marchionis titulo donavit. Andreas alter filius, ut in Collegium Cardinalium cooptaretur a Gregorio XIII. facile obtinuit, quod si pro conjugio legitimo Pontifex non habuisset, facturus id sane non fuisset, cum Cardinalitius honos <hi rend='italic'>non nisi ex legitimo matrimonio procreatis attribui</hi>
<pb id='s138' n='138'/>
<hi rend='italic'>soleat.</hi> Ex quibus omnibus Exemplis perspicue satis apparet, impares nubtias periculosas non minus quam infames esse. Vidit hoc Iulius III. Pontifex Romanus, qui cum Henricum II. Gallorum Regem offerentem Balduino Fratris filio regii sanguinis virginem ludificari vellet, Lansacum Legatum Galli rem urgentem cum his verbis dimisit: <hi rend='italic'>Quam ex nobilissimâ omniumquae usquam fuissent, familiâ rex prognatus esset, tam se ac suos omnium qui viverent mortalium ignobilissimos agnoscere:</hi> (Fuit autem is Iohannes Maria Montanus) <hi rend='italic'>proinde nubtias, quae inter pares melius coirent, inter inaequaleis adeo personas commode contrahi non posse,</hi> vt auctor <note><hi rend='italic'>l. 14.</hi></note> est idem Thuanus.</p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.03.02' n='2' type='chapter'>
<head>CAPUT II. <hi rend='italic'>Clades magnorum virorum facile misericordiam aliorum etiam hostium excitant.</hi></head>
<p>VAlde efficacia et penerrantia sunt verba Viri illustris Iacobi Augusti Thuani lib. 1. Historiae suae, quâ agit de infelici et sanguinolento illo praelio ad Ticinum
<pb id='s139' n='139'/>
commisso inter Carolum Imp. et Franciscum Gallum, quo hic etiam captus est Anno MDXXV. V. Cal. Febr. <hi rend='italic'>Clade eâ,</hi> inquit, <hi rend='italic'>postratis omnino Galliae viribus, uti videbatur, tamen rex victus tantum efficere potuit, quamtum incolumis vix ausus esset optare, exemploque suo verum esse comprabavit, regum afflictasres multorum opes allicere admisericordiam, dum quisque in praepotentum cladibus efficacius conditionis suae admonetur. Nam Caesar licet moderato animo successum hunc tulisset, tamen invidiam Italicorum Principum vitare non potuit, qui, timentes rebus suis, etiam non rogati consilia ultro communicarunt, ut jacentem Francisci fortunam, quâ poterant, sublevarent, et victorem nimiâ prosperitate exsultantem reprimerent.</hi> Quod ipsum ante quoque fecerat Iulius Pontifex, cum Veneti Maximiliani I. Caesaris et Ludovici XII. Gallorum Regis armis pene subcumberent, qui, ut loquitur Historicus, <hi rend='italic'>cum Galli Regis ingenium</hi> <note><hi rend='italic'>Petrus Iust. Hist. Venet. l. XI. p. 23.</hi></note> <hi rend='italic'>proferendi imperij maxime avidum novisset, Italiaeque totius possessionem fortunâ prosperâ elatum adfectare, Venetos, ne ultimo excidio involuerentur, sublevandos censuit,</hi> Haec conditionis humanae et vicissitudinis rerum memoria saepenumero hostes quoque ab odio revocavit et ad misericordiam flexit. Sic
<pb id='s140' n='140'/>
C. Iulius Caesar Pompeij capite viso, illacrymavit, lamentatusque est, eum civem generumque suum nominans, et commemorans, quot quantisque in rebus mutuas quondam sibi operas praestitissent. Quod quamquam simulato factum contendat <note><hi rend='italic'>lib. 42.</hi></note> Dio, et proinde risum meruisse adfirmet, tamen Plutarchus ita commemorat, ut ad laudem Caesaris omnino referat, sicut et Appianus, qui Caesarem omnes PompeI interfectores morte mulctâsse scribit, Photinum nimirum et Achillam: quemadmodum et Theodotum in fugâ Cassius arripuit et e cruce suspendit. Sic Cael. Flaminij Consulis ad Thrasymenum lacum superati atque obtruncati corpus ad funerandum ab Hannibale quaesitum fuisse refert Valerius Maximus, non autem inventum quamquam magnâ cum curâ inquisitum. <note><hi rend='italic'>l. 1. c. 6. l. 22.</hi></note> Livius. L. quoque Cornelius consul Ducis Carthaginiensium Hannonis corpus tabernaculo suo amplo funere extulit hostisque exsequias ipse celebrare non dubitavit, eam demum victoriam et apud Deos et apud homines minimum invidiae habituram credens, quae plurimum humanitatis habuisset, ut auctor est idem Valerius. <note><hi rend='italic'>lib. 5. c. 1.</hi></note> Antonius item, ut de eo narrat Plutarchus non sine magnâ humanitatis laude Archelaum
<pb id='s141' n='141'/>
defunctum tractavit: cum quo, cum illi familiaritas et jus hospitij intercessisset diu, bellum autem postea gerendum esset necessario, in quo Archelaus occubuit: corpus interfecti requisitum repertumque regio cultu funeravit: quo facto et magnam praeclaramque sui memoriam Alexandrinis reliquit et apud milites Romanos habitus est fortissimus. Neque desunt recentioris Historiae Exempla: Nam et apud Frossardum Monfortius videns cadaver <note><hi rend='italic'>lib. 1.</hi></note> Caroli de Bloys, etsi hostis erat, lachrymas tamen non continuit. Et Solymannum <note><hi rend='italic'>Thuanus l. 1.</hi></note> Turcam hominem barbarum et immanem accepimus, cum post victoriam ad Mugatium ex praelio deportatam, in quâ Ludovicus Ladislai filius, Casimiri nepos annum agens aetatis XXII. suorum temeritate perijt, imagines Ludovici demortui et Mariae uxoris contemplaretur, illacrymâsse, etiam in tantâ victoriâ humanae videlicet conditionis memorem, quod Rex in illa florenti aetate pravorum consultorum impulsu se in tam a pertum exitium praecipitâsset: quippe non eo consilio se venisse dicebat, ut regem paterno regno exsueret, sed ut Hungarorum insolentiam refrenaret, et ipsum beneficiarium Othomannici imperij efficeret. Factum hoc est
<pb id='s142' n='142'/>
anno Salutis per Christum partae M D XXVI. cum simile specimen edidisset jam ante annos IV. hoc est anno Sal. M D XXII. deditâ per Philippum Villadamum Rhodo insulâ honestissimis conditionibus religiosissim eque observatis, ut plerique scribunt Historici, (neque enim unius lacobi Fontani, quamquam eo temporejus Rhodiis dicebat relationi contrariae adsentiri possum) in ipso Villadamo Equitum Rhodiensium Magistro, quem cum urbem ingressus esset die XXV. Dec. et comiter admisit et propter aetatem venerabiliaque senectutis insignia Patrem appellavit, cumque veniam discessus cum suis peteret, Tyrannus ad Hebraimum Bassam quem unice prae ceteris amabat, quemque solum tum secum habebat, dixit: <note><hi rend='italic'>Iovius in Solymanno, ex eo Arnoldus Ferancisco Vallesio lib. 6. extremo.</hi></note> Profecto non possum non dolere infelicem hunc senem, propriâ domo pulsum, adeo tristem hinc abire: itaque addidit illi tormenta aliquot contra piratas, si opus foret: Additque Jovius se ex ipso Villadamo audivisse: quod, cum solymannus triginta millibus hominum comitatus Rhodum ingressus est, ne unum quidem verbum ex alicuius ore auditum, adeo ut milites per Urbem incedentes monachi observantes, quos vocant, esse viderentur. Neque hac gloriâ <note><hi rend='italic'>Thuan. l. 8.</hi></note> fraudari inique debet Horatius quoque
<pb id='s143' n='143'/>
Farmesius magni nominis Dux, qui, cum Torciarae opidum, cui Macedoniae Princeps cum praesidio praeerat XVI. Kal. Dec. A. M D LI. nemine pene animadvertente in suam potestatem redegisset, et Macedoniae Princeps, ut negligentiae culpam animi praesentiâ sarciret, seminudus in medios hosteis irrueret ibidempue ictu sclopeti confossus caderet, corpus ejus Parmam asportari jussit, et regio ac magnifico paratu funus struxit, et genti et virtuti hostis dandum hoc ratus. Apud Jovium legimus, <hi rend='italic'>cum M. Antonius Columna Caesarianarum partium Dux in</hi> <note><hi rend='italic'>l. 18. Hist. p. 897.</hi></note> <hi rend='italic'>Veronensi obsidione, quam ille tuebatur, dum in erigendis tibicinibus ardentius atque incautius versaretur, majore scloppeto ita ictus esset, ut pilâ plumbeâ per brachium adactâ corpus eitam sublato humerio osse per alam intergum quatuor efo fectis vulneribus emerserit, et ex eâ lethalis plage acerbitate, cum pertinaci febre diu conflictatus, summum vitae periculu adiisse crederetur: Lotrechium, tametsi hominem, qui omnibus bellis acerrimus Gallorum hostis extitisset, publice oderat, atque ut erat potiundae urbis et militaris gloriae avidus, plurimum adversarij ducis incommodo laetaretur, tamen quum singularis viri casum magnopere doliusset, et medicum ei obtulisse, et quotidie ad eum gratissimarum rerum munera sicuti morbus et afflictae vrbis miseria flagitare videbantur,</hi>
<pb id='s144' n='144'/>
<hi rend='italic'>officose humanissimeque, tansmisisse,</hi> et addit Histor, rationem, cur Lotrechius hoc fecerit: <hi rend='italic'>Erat enim,</hi> inquet, <hi rend='italic'>M. Antonius Columna maximarum virtut um gloriâ, quae nullis in eo ingentibus vitiis obscur abantur, etiam apud hostes illustris.</hi> Ex quibus omnibus apparet jus belli non tollere aut abrogare jus Humanitatis, sed posse utrum que rite sociari copularique, et cum summâ dignitate ac gloriâ fortissimorum quoque Ducum et imperatorum. Quid quod hostes certârunt, inter se humanitate tamquam alter ab altero provocatus? Ita sâne Collenutius de Alfonso Neapolitano: <note><hi rend='italic'>lib. 5. Hist. Neap.</hi></note> <hi rend='italic'>Alfonsus,</hi> inquit, <hi rend='italic'>in pugnâ terestri suorum adversus Sfortianos, cum virtutem Sfortiae stupesceret: vetuit, ne in eum locum, ubi Sfortia pugnaret, tor menta emitterentur. Quam rem cum Sfortia ex captivo Squar Zia cognovisset, mandavit et ipse vicissim toti exercitui, ne tormentis Alfonsi navem deinceps petant, ne alter aliero humanior videretur.</hi></p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.03.03' n='3' type='chapter'>
<head>CAPUT III. <hi rend='italic'>Strategemata quaedam, per quae deteguntur ea, quae ingrata sunt auditu, aut minus tuta relatu.</hi></head>
<p>MAgnum est et evidens hoc improbitatis humanae argumentum, quod
<pb id='s145' n='145'/>
quae facere non veremur, ea referri narrarive ab alijs indignamur, multo autem gravius commovemur, si turpitudo nostra nobis objiciatur. Haud paullo melior C. Vatinius olim, qui cum distortis esset pedibus, fertur ipse in pedes suos plurima cavillatus, vel ideo maxime, ut Ciceronis adversarii sui dicacitatem et sales, quos avertere non poterat, praeverteret solum: ratus inter infamiae remedia esse infamiam adjuvare. Im pudentior vero Tiberius, de quo Xiphilinus scribit, singula diligenter eum pervestigâsse, quae sibi homines exprobrarent, eaque comperta contra se patefecisse. Quod si vero Tacitum audias, nec audivit facilis sua opprobria Tiberius, nec quisquam ei narrare est ausus facile. Repertum est tamen commentum insigne, quo cogebatur sua flagitia coram senatu volens nolens audire, cum sum mâ animi sui aegritudine. Narrat id Tacitus his verbis: <hi rend='italic'>Ac forte habitâ per illos dies de Votieno Montano</hi> <note><hi rend='italic'>4. Annal. c. 42.</hi></note> <hi rend='italic'>celebris ingenij viro cognitio cunctantem jam Tiberium perpulit, ut vitandos crederet Patrum coetus, vocesque quae plerumque verae et graves coram ingerebantur. Nam postulato Votieno ob contumelias in Caesarem dictas testis AEmylius e militaribus viris, dum studio probandi cuncta refert, et quamquam inter obstrepentes magnâ adseveratione</hi>
<pb id='s146' n='146'/>
<hi rend='italic'>veratione nititur, audivit Tiberius probra, queîs per occultum lacer abatur, adeoque tunc perculsus est, ut se vel statim vel in cognitione purgaturum clamitaret, precibusque proximorum, adulatione omnium, aegre componeret animum. Et Votienus quidem majestatis poenis adfectus est, Submissus videlicet testis fuit, qui, sub specie probandi crimen objectum, atrocissime omnia repetijt, quae Tiberius peccârat, eique in os ingessit, non sine acutissimo sensu et dolore animi.</hi> Ab hoc fonte manârunt alij modi aperiendi vulnera seculi, e quibus uon contemnendus est is, quando per gestus solos aut actionem sine vocis adminiculo quaedam docentur, seu, ut hodie <note><hi rend='italic'>Iacob Beinhart in praefat. libri que inscribsit</hi> <foreign lang='GE'>Hertzenschatz.</foreign> <hi rend='italic'>fol. 45. 6.</hi></note> loqui amant, per fabulas mutas. Talis exhibita fertur olim Augustae Carolo V. et Ferdinando fratri Augustis. Cum illi ad mensam pransum consedissent, offerunt se quidam fabulam acturi, eâque cibum ipsis condituri: Admissi sunt facile. Primum igitur se infert persona larvâ contecta habitu Doctorali, ferens a tergo nomen Iohannis Capnionis sive Reuchlini schedae inscribtum: portabat hie struem partim rectorum partim lignorum curvotum, proiiciebatque in medium atrium, nullo ordine, quo facto recedebat. Digresso eo succedebat alia persona itidem velata, nomen habens Erasmi Roterodami, habitu tanto viro convenienti:
<pb id='s147' n='147'/>
hic conabatur curva rectis exaequarelignis, quod cum frustra diu multo labore egisset, tandem quassans caput animo inde recedebat commoto. Sequitur ecce Monachus, Lutheri nomen praeferens, in arulâ ferens ignem et prunas, hic distorta illa ligna succendens, ut altum flamma volaret, in cineres redigere laborabat, vidensque flammam concepisse, subduxit seee. Inde prodit quidam habitu Imperatorio, qui, cum ignem depasci distorta illa ligna videret, stricto gladio vim a lignis avertere conabatur, quo magis autem gladio ligna fodicabat aut feriebat, eo magis invalescebat flamma, itaque et ipse iratus ac furibundo similis recessit. Tandem Papa se intulit Leonis X. titulo â tergo insignis, et complosis ex terrore manibus circumspicit malo remedia, quibus videlicet ignem sopiat: qnod dum fecit curiosius, videt eminus stare duas amphoras, alteram oleo, alteram aquâ plenas, quibus conspectis, irruit velut amens in amphoram eamque igni affundit, unde flamma vires sumit et latius se diffundit, sic, ut ejus violentia coactus, fugere propere cogeretur. Quâ actione innuebant Actores, Johannem Reuchlinum principem Artes et Linguas veterumque dogmata in Germaniam intulisse,
<pb id='s148' n='148'/>
ex illis alia recta, hoc est Orthodoxa fuisse, alia curva et distorta, hoc est, minime fidei Analoga et mera hominum somnia et Idololatrica commenta. Huic successisse Erasmum Roterodamum, hominem pacis publicae et tranquillitatis studiosum, qui studiose id operam dederit, ut conciliarentur recta distortis et sic utraque starent, verum frustra fuisse et utrumque vapulasse. Successisse vero Martinum Lutherum hominem spiritu Eliae donatum, qui commenta isto et stipulas igne verbi DEI in cineres redegerit, frustra prohibente Imperatore VI. armata et ferro, Pontifice vero suis bannis, exsecrationibus et excommunicationibus non plus efficiente, quam forte solent illi, qui oleum camino ardenti solent addere. Peractâ fabulâ et nemine ultrâ comparente: jussere Augusti inquiri de auctoribus, sed illi mature satis se in pedes conjecerant, parum vel de gratiâ vel de praemio solliciti, postquam Caesart id quod res erat ob oculos posuissent, et quid contra Veritatem molimina possent hominum, <note><hi rend='italic'>Thuan. l. 25. p. 4. p. 189.</hi></note> edocuissent, Placuit hic modus Gallis etiam quo usi sunt cum Franciscus II. Rex Caesarodunum primum ingrederetur. Anno Sal. MDLX. Tunc enim Pistor quidam Urbis puerum filium visendi Regis
<pb id='s149' n='149'/>
cupidum ad pompam sic instruxit. Asinum molendinarium supparo uxoris insternit, eique puerum imponit oculis fasciâ obvolutis cum galeâ ligneâ, cui avicula capite rubro Psittaci instar insidebat, et crebris morsicationibus cristam eius rostro depascebatur. Tum duo juvenes, AEthiopum cultu, facie atramento illitâ et peregrino habitu, asinum prensis hinc inde habenis deducebant. Hoc spectaculo regni statum oculis subjici interpretabantur omneis, quod a Rege puero aetate et ministrorum arte coeco teneretur, et ab hominibus externis administraretur: neque hoc fugit Guisios qui se perstringi sentiebant, quorumque animi suspicaces valde exulcerabantur eo facto. Sed et in morte Francisci pari ratione <note><hi rend='italic'>Idem Thuam. l. 26. p. 4. p. 285.</hi></note> Guissi exagitati sunt. Cum enim Francisci corpus per Sansacum Brossium ac Ludovicum Guillartium Sylvanecti Epistopum jam coecum exiguo admodum comitatu Fanum Dionysii deductum vilibus exequiis sine vlla pene pompâ funerari jussissent, et ab hoc inani pietatis officio se subduxissent, alterum magis necessarium caussati, ne videlicet Reginam viduam desererent, gravi invidia publice laborare ceperunt, quod extremum pietatis officium negarent illi, qui eos summis honoribus
<pb id='s150' n='150'/>
auctos, quasi in regni consortium assumserat. Auxit hanc invidiam quod tunc evulgatum fuit, eos XXXCIC. aureorum, cum Franciscus animam ageret, ex regiâ Gazâ in domum suam comportari jussisse. Itaque panno sericeo, quo feretrum Regium involutum erat incerto auctore inscribtum erat, VBINUNC TANAQUILLUS CASTELLUS? Castellus autem is perillustri in armoricâ prognatusgente, Cubiculariorum nobilium Princeps sub Carolo VII. fuerat, et quam optime de rege ac regno meritus, cum domum relegatus esset, mortuo hero statim in aulam occurrit, et in funus regium ab omnibus neglectum de suâ pecuniâ XXX. CIC. aureorum egregio grati animi exemplo dependit. Itaque Castelli mentio injecta, ut eius comparatione Guisianorum ingratitudo notaretur: quod scribtum ab omnibus palam lectum summa tamen patientiâ dissimularunt. Quod Gallorum meliorum factum sumtum fuisse recordabar â Romanorum veterum virtute, qui Caelare rerum potiente in pede statuae senioris Bruti ad excitandam virtutem alterius scribseramt: BRUTE DORMIS? VTINAM BRVTE VIVERES! In nuperis etiam turbis quae Reginam a Principibus sanguinis sive Paribus Francis diviserant acta quoque est fabula
<pb id='s151' n='151'/>
muta, eiusque series ad nos relata: sed quia de interpretamento non satis liquet, referre supersedeo.</p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.03.04' n='4' type='chapter'>
<head>CAPUT IV. <hi rend='italic'>Per quae quis peccat per eadem puniri solet.</hi></head>
<p>INter alia evidentissima Iustitiae divinae argumenta non postremum est jus Talionis, quod observare solet, ita enim immittit et dirigit poenas ut respondeant delictis, quod observatum semper Viris prudentibus et in DEI judicia animum intendentibus. Cui rei illustrandae quae observata mihi, ea in hoc caput congem; lectu non injucunda spero, et fortasse non ita protrita. Initium autem faciam a piis cogitationibus Matthaei VVestmonasteriensis super interitu Iudae: <hi rend='italic'>Exivit,</hi> inquit, <hi rend='italic'>Diabolus cum animâ illâ sordidâ et immundâper ventrem Iudae, non per os eius, sicut introierat post buccellam, ut sic parceret ori, quo Servatorem osculatus fuerat. Non enim tam viliter debuit inquinari, quod tam gloriosum os, Christi scilicet, contigerat. Dignum erat, ut viscera, quae proditionem conceperant, rupta, caderent, guttur item quo vox proditionis exierat, laquoo arctaretur. Saepe et enim modus poenae exprimis</hi>
<pb id='s152' n='152'/>
<hi rend='italic'>mit modum culpae, unde abscinditur homini caput corporis, quia ipse sibi abscidit caput mentis id est rationem. Sic et Judas mortuus est in aere, tamquam aeris potestatibus sociandus. Congruum enim erat, ut separaretur ab angelorum atque hominum regione, qui infensus fuerat utrisque et</hi> <note><hi rend='italic'>l. 6. c. 32.</hi></note> <hi rend='italic'>ideo modus et locus congruit poenae:</hi> Haec Matthaeus. In Historia Tripartita legitursimilis meditatio. Cum Antiochiae Julianus Imperatoris Juliani Apostatae Praefectus in spoliatione templi Christianorum strenuum se praeberet et eo quidem usque progrederetur, ut praeter nefarias in Christum jactas blasphemias, aram quoque im pudentissime permingeret, Euzoium etiam Christianum prohibere tentantem graviterin capite sauciaret, poenae im pietatis eum e vestigio subsecutae sunt: Repente enim saevo morbo correptus intestina quidem per alvum ejecit, excrementa autem non per naturales egestivos meatus, sed scelestum os eius, quod ante horrendas in Christum blasphemias evomuerat, sordeis etiam et retrimenta corporis ejecit vitamque miserrime finivit. <note><hi rend='italic'>Hist. Eccl. l. 10. p. 594.</hi></note> Nicephorus Callistus Julianum solum insedisse sacris vasis ait, alium vero aram perminxisse, de supplido vero eadem narrat et prolixe quidem ac graviter: <hi rend='italic'>Os,</hi> inquit, <hi rend='italic'>scelestum, quod blasphemiae et malidictorum fecerat,</hi>
<pb id='s153' n='153'/>
<hi rend='italic'>instrumentum, pars corporis obscoena, per quam excerneret, est factum.</hi> Vocat idem Nicephorus hunc Julianum avunculum jmperatoris, et vniveiso Orienti cum imperio praefuisse ait. Apud Thomam Facellum Siculae Historiae scribtorem memorabilem quoque in <note><hi rend='italic'>Decad. post. l. 9. c. 1. pag. 456.</hi></note> hanc rem legimus historiam. Carolo Siciliae Rege imperante Henricus (quem Henrichettum appellabant) Claromontanus genere, Francus, vir bello et nobilitate clarissimus, cum in Ludovici et Philippi postea Francorum Regum odium incidisset, Franciâ discedens, Caroli militiae apud Neapolim se mancipâvit. Erat huic Henrico uxor formâ eximiâ et praecellenti, quam Carolus, ut vidit, efflictim amare cepit, tandemque aut imperio aut pretio corruptam violavit. Quo cognito Henricus ad tempus dissimulatam injuriam vindicare tandem talionis poenâ statuit. Erat quippe Carolo filia nubilis pulchritudine nulli inferior, cujus Henricus virginitate defloratâ uxoris suae dedecus ultus est, mox autem Regis iram veritus, cum uxore et Simeone filio ad Petrum Aragonensium et Siciliae Regem, dum in castris contra Carolum esset, defecit a quo et benignissime exceptus est, et Claremontanae deinceps familiae in Siciliâ illustrissimae auctor exstitit, Eamdem talionis
<pb id='s154' n='154'/>
poenam sensit Iohanna I. Roberti Siciliae Regis neptis, quae Andreasso Ungariae Regi nubsit. Haec tertio post nubtias anno, cum unâ Aversae essent, nocte quâdam derepente maritum ad se accersit, ceu quid ex improviso accidisset, quo accurrente, cum in angustias quasdam pervenisset, comprehensus ex insidiis et injecto in collum laqueo Reginae jussu strangulatus est. Cujus rei caussa narratur fuisse, quod Andreassus etsi admodum juvenis esset, tamen in exhaustae libidinis foeminae minus satis facere videretur. Verum haec ipsa lohanna eodem prorsus loco jussu Ludo vici Hungariae Regis fratris Andreassi, eodem et modo, laqueo videlicet, vitam finivit, procurante necem <note><hi rend='italic'>lib. 3. Hist. Neap. p. 216. et 227.</hi></note> Carolo Dyrrachino, historiam recensente Pandupho Collenutio. Sed recentiora quaedam etiam consideremus, quorum initium nobis faciat Henricus II. Gallorum Rex, qui cum adversus Huguenotas improbis consilijs exagitatus instar procellae alicuius desaeviret, neque semel aut iterum sed pluries jactâsset, oculos se suos pasturum in caede et sanguine Huguenotarum, dum, III. Kal. Vtileis Anni CIC ICL IX. circa apparatus nubtialeis Margaritae sororis et. Emanuelis Philiberti Sabaudiae Ducis, frequenti ac laeto spectaculo cum Mongomereo.
<pb id='s155' n='155'/>
comite concurrit, confractis utrinque hastis, infelici casu apertâ forte casside, in oculo ex trunci ictu secundariâ percussione vulnus accepit, ex quo titubans ex equo a suis exceptus est, ac Turriculas relatus, ex quo vulnere V I I. Non. Vtiles decessit, sic, ut immani suâ voluptate perfrui non potuerit. Ferunt cum efferretur, ad Bastiliam adversam, in quâ Annas Burgius et alij Senatores captivi adservabantur, itentidem respexisse ac saepius dixisse, vererise, ne injuriam innocentibus hominibus fecisset: ad quas voces Cardinalem Lotharingum subiratum monuisse regem, eam mentem illi â maligno spiritu immitti et hoste generis humam, â quo proinde sibi caveret et constantiam in fide servaret. Annotatum etiam a <note><hi rend='italic'>l, 22. exirem.</hi></note> curiosis scribit Thuanus Regem, qui duellum serium rem Christianâ religione vetitam, in faustis regni auspiciis adprobâsset, in ludicro duello vitam amisiste. Divinam quoqque <note><hi rend='italic'>Thuan l. 250 p. 4 p. 244.</hi></note> hanc vindictam Albaspinaeus sensit, qui cum oris obstruendi ministris in Galliâ auctor fuisset, pallo post insano cujusdam foeminae amore correptus, ex eoque furore contracto, accedente adhoc pediculari morbo, inter gravissimos cruciatus exspiravit: freno ab amicis in os injecto, ut cibum reciperet, quem ob doloris impatientiam, cum fame mori decreviset,
<pb id='s156' n='156'/>
homorabie efferatus respuebat. In <note><hi rend='italic'>Thuan. l 27. p. 5. p. 27.</hi></note> bello denique in Galliâ contra Convallenseis suscepto Anno MDLX. in signeultionis divinae exemplum emicuit. Nam cum quidam Irriquerate pago Ioh. Martinus Trom. bantius nomine, Angruniensi Pastori nareis abscissurum se ali quoties minatus esset, haut multo post a lupo rabie efferato circum venitur, qui nasum jactabundo homini dentibus avulsum devoravit, ex quo contagioso morsu ipse statim rabie correptus, miserabiliter perijt. Refert Hierooymus Connestagius (lib. 10. de Coni. Portug. et Castellae p. 521.) Emanuelem Sylvium, cum Melchiorem Alfonsum suspectum haberet, quasi Philippo Hispano addictus esset, interfici eum jussisse et caput in publico exponi, cujus cognati cum caput removeri peterent, respondisse, tum remotum iri cum suum ipsius ibi ponendum esset, iunuens nunquam remotum iri, sed imprudens sibi ipsi fatum suum praedixit. Nam post ad oppidum Altaria a servâ AEthiope perditus captusque, a Marchione S Crucis gladio caput amisit, et sublato Melchioris Alfonsi, eodem in loco positum fuit. Hanc porro legem quia DEVS ipse delictis dixit, sapientissimi olim quoque Legumlatores in Respub, suas introduxere: Moses, Rhadamanthus,
<pb id='s157' n='157'/>
et Decem viri ap. Romanos: neque satis justas habuit aussas Agellius repudiandi vel propter legis incommoditatem, vel propter retaliandae poenae difficultatem. Nam et Turcae hodie et multae aliae gentes castissime legem hanc talionis observant, quam inr em vide Vencrandum et amplissim â dignitate senem, Philippum Camerarium J Ctum <note><hi rend='italic'>l. 1. Hor. subcisiv. c. 99</hi></note> celeberrimum et Patronum meum aeternâ observantiâ et adfectu colendum.</p>
</div3>
<div3 id='PiON.01.03.05' n='5' type='chapter'>
<head>CAPUT V. <hi rend='italic'>Deformes aut corporis aliquo vitio infames non statim abjiciendos.</hi></head>
<p>NImis crudeles et Draconis quoque sanguine scribtae videntur Leges illae Politicorum, quae mutilos aut aliquo corporis vitio deformes in fantes olim tolli jubebant, <note><hi rend='italic'>7. Polit.</hi></note> qualem proponit Aristoteles: <gap desc='Greek words'/> inquit, <gap desc='Greek words'/>: Rationem adferunt Politici duplicem: quarum alrera: quod huiusmodi manci aut informes partus conflictari alioqui cum magnis miseriis necesse habeant, et nullum verae vitae <note><hi rend='italic'>Plautus Trlnummo sc. Quo illic homo.</hi></note> fructum gustare possint, alijs etiam oneri sint et molestiae: quo allusit festivissimus Comicorum:</p>
<pb id='s158' n='158'/>
<lg>
<l>De mendico (inquit) male meretur, qui ei</l>
<l>dat, quod edit, ant quod bibat,</l>
<l>Nam et illud, quod dat: perdit, et illi vitam</l>
<l>producit ad miseriam.</l>
</lg>
<p>Cui cognatum est Apophthegma Laconicum ap. Plutarchum. Mendicus a Lacone stipem petebat: hic vero, <hi rend='italic'>si darem,</hi> inquit, <hi rend='italic'>tibi, eo magis mendicares: Nam huic tunae miseriae caussam praebuit is, qui primus tibi dedit.</hi> Altera vero caussa, quod mutili tales aut deformes reipublicae utibiles minime sint, oneri potius, ut mortua membra, quique delicatioribus viam praeeant ad ignaviam quoque, et destituendam Remp. Verum utraque caussa <gap desc='Greek words'/> et in humana est: de priori nihil adtinet probare: Habet enim Deus suas caussas, cur interdum informes huiuscemodi partus nobis speculi loco proponat in quos competat versus ille Graecus: <gap desc='Greek words'/>, quorum deformitas excitet in nobis mentem ad agendum gratias Deo, qui nos integris membrs et humanâ formâ esse benigne voluerit: quo detestabilioras sunt, qui in Bacchicis istis Orgyis larvae malunt esse, aut ex Dauniâ et Getuliâ monstrum, quam homines, quibus si obscoeua, et qualem fingunt facies esset, velarent utique et miseriam suam velo testarentur, quos etiam
<pb id='s159' n='159'/>
atque etiam cavere malojubeo, ne suturas improbitatis aut etiam imminentes festivitate obviâ poenas praeoccupent. Habet et alias, sed hoc non agimus nunc. Alteram, caussam vanitatis arguere propositum nobis est, et sicut olim dicebant, saepe sub lordido palliolo latere sapientiam: ita certum esse arbitramur: saepe corporis vitia virtutibus animi obscurari et veluti contegi. Eleganter Seneca: <hi rend='italic'>Inventa suntspecula,</hi> <note><hi rend='italic'>Nat. Quase. l, 1. Qu. 17.</hi></note> <hi rend='italic'>ut homo ipse se nosoeret: Multa ex hoc consecuta primo sui notitia, deinde et ad quaedam consilium. Formosus ut vitaret infamiam: deformis ut sciret redimendum esse virtutibus, quidquid corpori deesset:</hi> quod absolute praeceperat olim Lysias Orator: <gap desc='Greek words'/>, inquit, <note><hi rend='italic'><gap desc='Greek words'/> In Praecope. Connubial.</hi></note> <gap desc='Greek words'/> De speculi vero usu etiam Socrates: de quo Plutarchus. <gap desc='Greek words'/>: Quae verba eleganter <note><hi rend='italic'>In Apologid.</hi></note> interpretatus est Apuleius, cum ita adversarium suum, qui speculi usum ipsi obiecerat, alloquitur: <hi rend='italic'>An non Socrates Philosobus ultro etiam suasisse fertur discipulis suis, crebro ut semet in speculo contemplarentur? uti qui eorum foret pulchritudine sibi complacitus impendio procuraret, ne dignetatem corporis malis</hi>
<pb id='s160' n='160'/>
<hi rend='italic'>moribus dedecoraret: qui vero minus se commendabilem forma putaret, sedulo operam daret ut virtutis laude turpitudinem tegeret. adeo vir omnium sapientissimus speculo etiam ad disciplinam morum utebatur.</hi> Facit hoc saepe desormis et animum ad virtutem excitat, ut se quoque possit tollere humo, et cum Poeta ait:</p>
<lg>
<l>Si mihi difficilis formam natura negavit,</l>
<l>Ingenio formae damna rependo meae.</l>
</lg>
<p>Item</p>
<l>Non formosus erat, sed erat facundus Vlysses.</l>
<p>Vel AEsopum vide mihi, in quo animi sapientia cum turpitudine corporis concertâsse videri alicui possit. Agesilaum Regem omnibus virtutibus et imperandi artibus instructisiimum quis mortalium digne satis laudaverit? eum tamen Plutarchus claudum fuisse scribit, pusillum praeterea et facie prorsus adspernandâ. Philopoemenes, quem Romanus quispiam ultimum Graecorum appellavit, quasi nulla post eum Graecia virum inclytum genuerit, contemptâ oportet fuerit formâ (quamquam Plutarchus neget) ex proprij oris confessione. Megaris enim, cum hospiti noto signisicari jussisset Praetorem Acheorum ad ipsum venturum, Hospitis uxor, dum parat coenam, absente forte viro, tumultuabatur: ac cum Philopoemenes interea adventaret obsoletâ
<pb id='s161' n='161'/>
amictus chlamydulâ, existimans illa aliquem ex ministris et anteam bulonius esse, ministerio ut manum ad moveret, admonuit. Ille abjectâ confestim chlamyde cepit ligna findere: superveniente vero hospite marito et indignante, ac, quid hoc rei esset, exquirente? Quid aliud, respondit Philopoemenes, quam, quod deformitatis meae poenas luo. Titus quoque Quintius in corporis ipsius habitum cavillatus fertur et in vires consequenter ejus detorsisse: Pulchras manus et crura, Philopoemene, habes, ventrem non habes. Natrat Philippus Barthol. Fridericum Imp. a venatione <note><hi rend='italic'>tratt del. consegl. disc. 6</hi></note> ad aediculam quandam sacram divertisse: in quâ missam presbyter faciebat, facie totâque corporis habitudine admodum informis, unde rapto in admirationem, presby ter, peracto sacrificio, e re natâ, Imperatori Davidicum illud suggessit: <hi rend='italic'>Non ipsi fecimus nos, sed tu Domine fecisti nos.</hi> Quo dicto perculsus Caesar, voluit experiri, quid hominis esset, usus igitur est ejus operâ, et deprehendit magnam prudentiam incredibilemque in rebus gerendis dexteritarem: vnde tandem et Cancellarium illum fecit, multis mirantibus. Non igitur corporis deformitas nocere cuiquam debet, si animus se recte habeat. Nam ut Plato apud
<pb id='s162' n='162'/>
Parmenidem erudite disputat, Animus vere est homo, corpus ejus potius instrumentum, quo utitur animus ad exsequendum ea quae facto opus esse videntur. Nos etiam cavere debemus, ne ex corporis lineamentis de animo statim et temere judicemus: Quod monuit olim Accius Poeta Tragicus in Bruto, cum ita inquit:</p>
<lg>
<l>Proin vide, ne quem tu esse hebetem deputes aeque ac pecus,</l>
<l>Is Sapientiâ munitum pectus egregium gerat.</l>
</lg>
<p><note><hi rend='italic'>Oratione 49.</hi></note> Eleganter Dio Prusaeus: <gap desc='Greek words'/>: Neque enim vinum ex dolio iudicant prudentes, saepius quippe invenias in concinno dolio vinum ex cauponis in vappam degenerâsse: unde neque virum eruditum ex corporis formâ aut cultu judicare convenit. Tu vero, quisquis es, cui aliena libido corporis dehonestamentum aut naturae vitium objicit, illud Lucilii Crassi ei regere, quod ille L. Helvio Lamiae: Non potui formam mihi ipse fingere aut corpus, ingenium potui, ut testatum reliquit Cicero.</p>
</div3>
<pb id='s163' n='163'/>
<div3 id='PiON.01.03.06' n='6' type='chapter'>
<head>CAPUT VI. <hi rend='italic'>Religiosos sive Monachos non tam Angelos pacis esse, ut vulgo creduntur, quam scelerum atrocissimoram, quâ Architectos, qua ministros.</hi></head>
<p>MIris modis commendat Petrus Matthaeus Historicus Gallus Monachos sive religiosos ab officio praestito summis Principibus animis et armis a se invicem dissidentibus, dum videlicet omni ope et studio id egerunt, ut, odiis positis et armis, in gratiam redirent et pacem inter se amice colerent, <hi rend='italic'>Sic,</hi> inquit, <hi rend='italic'>S. Bernhardus Moguntiam ivit, ut Lotharium Caesarem cum Cunrado Imperatore conciliaret, et Curandus Sineta Augustinianus Monachus pacem inter Venetos et Francos tractavit. Sfortius Savanarola saepe a Florentinis pacis mediator amandatus. Sic Ferdinandus Imp. cum pacem suadere vellet Carolo V. Fratri et Francisco I. Gallo, usus est operâ Monachi Hispani ex Guzmanorum familiâ. Clemens IIX. Papa inter Henricum IV. Gallum et Philoppum II. Hispanum medium se inter ponens, administro usus est Bonaventurâ Calatagironeo Franciscanorum sodalium Generali, qui ad utrumque Regem sanctas et salutares exhortationes pacis perferret. Sic videlicet Religiosi debent esse Angeli</hi>
<pb id='s164' n='164'/>
<hi rend='italic'>pacis,</hi> inquit, et <hi rend='italic'>Proxenetae</hi> respiciens credo ad D. Chrysostomi appellationem, qui monachos sive solitudinarios huiusmodi aut Eremias <gap desc='Greek words'/> nominat, quasi qui in montibus ac solitudinibus angelicam degerent vitam. Potuisset et nuperum addere Patrem Iohannem Nevium, qui turbas inter Hispanum et Ordines sopivit. Verum demus illi haec omnia vere ab eo dicta: mihi tamen certum est ex historijs evincere et promptum docêre, hos ipsos Monachos atrocissimorum quoque scelerum architectos fuisse partim, partim ministros: et ratio est in promtu, quia latent sub cucullo et vulgus superstitione irretitum nihil de ijs sinistri suspicatur. Siculus Vesper et immanis illa Gallorum clades perfici non potuit, nisi Monachi personâ adsumtâ: Res ita se habet: Cum Galli in Siciliâ imperitantes fastu, luxuriâ et crudelitate omnia complevissent, neque mandatis Caroli Regis inhibitorijs quidquam profoctum esset, efferatiores quin potius fierent, talem Iohannes Prochyta, Prochytae insulae olim Dominus sub Manfredo Rege (ita eum appellant Facellus, et P AEmylius, Collenutius <note><hi rend='italic'>l. 5. Hist. Neap. p. 194.</hi></note> male Proculam) cuius uxorem Galli paullo ante, ut Petrarcha refert violaverant, callido vir ingenio et in corciliandis
<pb id='s165' n='165'/>
hominum animis potens, et desiderio pristinarum opum flagrans et contaminatam uxoris pudicitiam ulturus, accedente liberandae patriae a truculentâ Tyrannide cupiditate, clandestinam conjurationem adversus Gallos et Carolum toto biennio clam molitus est, pertracto in societatem Michaele Palaeologo Imp. Constantinopolitano, Nicolao III. Pontifice et Petro Tarraconensi sive Arragonio, cui Manfredi genero, euius filiam Constantiam in matrimonio habebat, Siciliae regnum destinabat. Omnia autem haec peregit ut scribunt Historici, abiecta nobili veste et assumtâ vili ac tritâ a vestiario Minorum: eâ simulatione sanctitatis tectus, omnia sibi terrâ marique pervia tutaque faciens, ut loquitur uterque et Facellus et P. AEmylius. Apud <note><hi rend='italic'>Facellus Decad. post. l. 8. p. 450. et 451. P. AEmyl. in Philippo D. Lud filio p. 157.</hi></note> Scotos mortuo Roberto Brussio Rege Scotorum XC VII. prorege Thomâ Randolpho Moraviae Comite, Davide regis filio et regni haerede impubere adhuc, cum Angli nihil vi apertâ adversus Randolphum auderent, ad fraudem occultam animum conferunt. Via brevissima tollendi inimici veneno visa est: nec defuit id molientibus minister idoneus, monachus nimirum ex eo genere, qui in otio educati, penuriâ magistrorum, qui recta doceant,
<pb id='s166' n='166'/>
bona plerumque ingenia ad malas artes applicant. In eo cum duae conjunctae essent professiones: monachatus et Medicinae, altera visa est ad parandum aditum, altera ad patrandum scelus idonea. Igitur cum in Scotiam venisset, seque jactaret passim, cum omnis medicinae, tum curandi calculi peritum, facilem sibi aditum ad Proregem fecit. Adhibitus ad eum curandum, medicinae lentum venenum admiscuit, deinde velut ad Pharmaca com paranda, accepto paucorum <note><hi rend='italic'>l. 9. Rer, Scot. p. 292.</hi></note> dierum commeatu in Angliam se recepit, Randolphus brevi post cum calculi doloribus vitam quoque amisit, ut auctor est Buchananus, cum paucis annis ante Iohannem quoque Anglorum Regem Monachus alius veneno vitâ exegisset. Intestinam seditionem Florentiae moliebatur Ioh. <note><hi rend='italic'>Macchiavelus.</hi></note> Galeacius Mediolani Dux: usus est operâ Monachi, qui specie religionis saepius Bononiâ Florentiam commigrans, quod debtuit rectissime expedivit, sed cum magnâ ad extremum clade conjuratorum. De Ludovico Sfortiâ P. Jovius: Usus est in literario scribtorioque munere Theologis cucullatis. quo genere hominum ad longe lateque speculandum nihilaptius atque securius adserebat, quandoquidem praetextu religionis omnibus rerum divinarum ac humanarum
<pb id='s167' n='167'/>
negotijs liberâ ubique et im punitâ simulatione miscerentur. Cum Galli Genuenses follicitare velent, ut Caesare deserto suas sequerentur <note><hi rend='italic'>Thuan. l. 6. Hist. Anno Sal. CICICXLIX.</hi></note> partes nemo ad eam rem procurandam et dextre expediendam aptior videbatur, quam Monachus, qui illuc Massiliâ cottidie cum literis commeabat: qui postea tormentis subjectusloh. Baptistam Furnarium nominavit, cuius operâ Galli in sollicitandis, ad jugum Caesaris excutiendum, civibus uterentur: atque hic, cum leviter id excusasset, a non prorsus iniquis judicibus miti exsilii poenâ mulctatus est. An. Sal. CIC IC L V. detecta fuit FranciScanorum Meten sium conjuratio a Caesarianis, qui ad Theodonis villam consederant, corruptorum, ut urbem proderent. Synodus illius Ordinis Meti indicta erat: ad quam ex omnibus orbis partibus delecti confiuere debebant, eo colore milites monachorum habitu introducere, et quasi dolia vino plena in tantae multitudinis alimoniam ad veherent, arma ijsinclusa in urbem inferre decreverant: quo facto Theodonis villae praesidiarij, positis loco idoneo prope Metim insidiis, ante urbe~venturi erant, contra quos proculdubio erat, nostros magno numero exituros, et ita exhausta per nostrorum eruptionem urbe, introducti a Franciscanis milites adarma clamaturi
<pb id='s168' n='168'/>
erant, et, portis occupatis, eos qui in insidijs latebant, excepturi: quibus conjuncti quod reliquun nostrorum in urbe erat, facile oppressuri essent. Sed quia observatum a Gallis fuerat, quendam ex Conjuratis Franciscanum saepius ad hosteis Theodonis villam commeare: suspicione obortâ, comprehendi hominem placuit, qui tormentis subjectus, rem, ut erat, aperuit, exemploque insigni illo patuit, vulpina plerumque consilia ac teterrima monstra religionis obtentu dissimulari: itaque de eo ac conscijs mox supplicium sumtum. Anno salutis CI CI CLVI I. Gaspari Colinio maris Praefecto et Picardiae praesidi Duaci in vadendi ansam et modum praebuit Monachus. Mensarius quidam Lucensis, vitae perditae homo, cum nepotatu substantiam et pudorem omnem decoxisset, ex desperatione ad vitam solitariam, ut plerumque fit, confugerat, conscientiae latebras quaerens, et in colle, qui Duaco imminet, religioso cilicio tectus, domicilium fixerat: inde cum in oppidum ad emen dicandam stipem cottidie descenderet naturâ fortunam ac vitae votum superante, curiose situm, pomoerium ac fossam Urbis contem platus fuerat, et loca infirmiora notaverat, et Colinium sollicitaverat. Cum nefario parricidio
<pb id='s169' n='169'/>
tollendus videretur Henricus III. Gallorum Rex, qui auderet, nullus erat, nisi Monachus lacobus Clemens. Henrici IV. parricidium non ausus committere Monachus, sed laudare ausus Monachus in aede Agrippinensium metropolitanâ factum, <note><hi rend='italic'>P. Matth. l. 6. conten. Hist. p. 400.</hi></note> quo loco Historicus; <hi rend='italic'>Quae proba instructio laudare sicarios? ô tempora!</hi> Ex quibus dictis apparet saepe sub larvâ illâ religionis latere immania monstra et Monachos non semper esse Angelos, nisi forte de comitatu Luciferi coelo expulsi dici velint.</p>
<lg>
<l>Hoc solum Monachus nimirum a Daemone distaet,</l>
<l>Quod quidquid vafer hic suggerit, ille facit.</l>
<l>At si juncta dolis anus adjuvet et colat astu,</l>
<l>Audebunt Erebi depopulare domum.</l>
</lg>
<p>Ut canit Poeta quidam: Hisce autem artibus im mensas sibi pariunt opes, quae quomodo illis veniant, miror ego quosdam mirari. Zosimus olim de ijs: <hi rend='italic'>Erant tum. Constantinopoli Monachi, qui legitimis nubtiis abstinent, et tam in urbibus quam in vicic populosa collegia complent hominibus non maritatis, nec ad bellum nec ad alium Reip. necessarium usum idoneis, nisi, quod viâ quadam progressi, ab eo tempore in bunc usque diem. magnam agrorum partem ad setranstulerunt,</hi>
<pb id='s170' n='170'/>
<hi rend='italic'>et sub praetextu, quasi cum pauperibus omnia communicent, omnes, propo dixerim, ad inopiam</hi> <note><hi rend='italic'>in Chron. p. 1876.</hi></note> <hi rend='italic'>redegerunt.</hi> Et Lambertus Schafnaburgensis: <hi rend='italic'>Mirabatur mundus, unde tantus pecuniarunscateret fluvius, unde Croesi et Tantali opes in privatos homines congesta fuissent, et eos potissimum homines, qui crucis scandalum et paupertatis titulum praeferrent, et praeter simplicem victum et vestitum nihil rei familiaris habere se mentirentur.</hi> Qui volet videat insigne Encomium. Monachorum <note><hi rend='italic'>l. 4. Ep. 12.</hi></note> ap. Ioh. Campanum, quod ne affectibus quid dare videar, exscribere nolo. Mihi tria genera Monachorum visa semper: unum eorum quibus solitudo et pietas cordi, et qui firmiter persuasi sunt, se propiores Deo vita illâ solitariâ quotidie fieri, atque hi rarissimi. Alterum eorum qui factiosi sunt, et omnium hominum arcana rimantur, praetextu religtonis nihil sibi dausum esse debere praesumentes, atque horum magous, propemodum dixeri~, infinitus est numerus. Tertium mihi faciunt illi, qui magnifico nomine (Taciti haec sunt verba) segne velant otium, meri ventres et lurcones, Comedones atque bibones, quiquej ducatum sive imperij fasces in Crapuliâ sine rivali auferre possint, si fides adhibenda scribtori venusto, in libello cui titulum fecit: Mundus alter et idem.</p>
</div3>
<pb id='s171' n='171'/>
<div3 id='PiON.01.03.07' n='7' type='chapter'>
<head>CAPUT VII. <hi rend='italic'>Odia recondita graviora apertis, et <foreign lang='GR'>*akkismo\s2</foreign> quorundam.</hi></head>
<p>NOn ineptum est consilium, quod Medeae Nutrix suggerit apud Senecam:</p>
<lg>
<l>Sile obsecro: questusque secreto abditos</l>
<l>Mânda dolori: gravia quisquis vulnera</l>
<l>Patiente et aequo mutus animo pertulit,</l>
<l>Referre potuit. Ira, quae tegitur, nocet.</l>
</lg>
<p>Idem enim verum adseruere gravissimi scribtores: <note><hi rend='italic'>initio Decia.</hi></note> inprimis idem Seneca: Magis, inquit, <hi rend='italic'>nocent insidiae quaelatent,</hi> etc. Tacitus Aperta <note><hi rend='italic'>4. Hist. 24.</hi></note> scribit odia armaque palam depelli, fraudem et dolum obscura, eoque inevitabilia. Cui succinit et Salustius, dicens: Hostem <note><hi rend='italic'>Ep. ad. Caes. de Rep. ordin.</hi></note> adversum homini strenuo haud difficile esse opprimere, occulta pericula neque vitare, neque facere bonis in promtu esse. Alunt autem talia odia homines truces, dissimulatores, quos Aristoteles <gap desc='Greek words'/> appellat. Cicero homines reconditae naturae appellat: Poeta vetus Alterplices. Talis erat olim Tiberius Imp. ut saepe notat Tacitus. <hi rend='italic'>In Hatterium,</hi> inquit, <hi rend='italic'>statim invectus, C Scaurum, cui implacabilius irascebatur, silentio transmisit:</hi> Iterum, <hi rend='italic'>Accendebat haec onerabatque Seianus</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 1.</hi></note> <hi rend='italic'>peritiâ morum Ttberij, odia in longum</hi>
<pb id='s172' n='172'/>
<hi rend='italic'>jacientis. quae reconderet auctapue promeret.</hi> Idem <note><hi rend='italic'>lib. 2.</hi></note> Tiberius, apud eundem, <hi rend='italic'>Libonem ornat praeturâ, quem tucite oderat, convictibus etiam adhibet, non vultu alienanus, non verbis commotior,</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 4.</hi></note> <hi rend='italic'>adeo iram condiderat.</hi> Rursus factum Calpurnij Pisonis, qui spretâ potentiâ Augustae, (uxoris Tiber I) trahere in jus Vrgulaniam, domoque principis exigere ausus fuerat, in praesens Tiberius civiliter habuit, sed in animo revolvente iras, etsi impetus offensionis relanguerat, memoria valebat. Nec alius erga matrem, testis idem Historicus: Iuliae Augustae valetudo atrox necessitatem Principi fecit festinati in vrbem reditus, sincerâ adhuc inter matrem et filium concordiâ, sive ocultis odiijs: neque enim multo ante cum haud procul theatro Marcelli, effigiem D. Augusto Iulia dicaret: Tiber I nomen suo postscribserat: idque ille credebatur ut inferius Majestate <note><hi rend='italic'>Taec. 14. Ann. Tac 2. Histor. 59. in vitâ soceri Iulit Agricola</hi></note> Principis gravi et dissimulatâ offensione abdidisse. Claudius quoque Nero factus naturâ velare odium fallacibus blanditiis. Talis fuit etiam Domitianus, de quo idem Tacitus: <hi rend='italic'>Domitiani natura praeceps in irâ,</hi> et quo obscurior, eo irrevocabilior. Talis Mutianus, qui Antonium callide, ideoque implacabilius oderat. Talis Ioabus in sacris, quem nec Abner nec Amasa cavere
<pb id='s173' n='173'/>
potuerunt, nec prius illi hostilem animum quam latus sibi fodi sensere. Talis avorum memoria Ludovicus X I. Gallorum Rex: Qui cum Conestablium suum tacito sed vehementi odio prosequeretur, per Legatos tandem ad se vocari jussit, capite sibi ejus opus esse dicens in gravibus quibusdam negotijs: adventantem et nihil sequius metuentem capite et vitâ spoliavit. Non decet autem haec, ut ita loquar, clandestinitas vitos ingenuos aut nobiles, sed indicium est pusillanimitatis. Aristoteles Magnanimum suum describit <gap desc='Greek words'/>, hoc est, aperte et sine suco amare amandos, et odio dignos odisse, idque Ennianum de se usurpare:</p>
<p>Eo ego ingenio natus sum, ut iram atque amicitiam in fronte promtam geram,</p>
<p>Quicumque vero hoc, quod diximus vitio laborant, illos plerumque etiam <gap desc='Greek words'/> solere novimus et ut loquitur Theophastus in Characteribus, <gap desc='Greek words'/> <note><hi rend='italic'>Cap.</hi> <gap desc='Greek words'/></note> uti, ut Cicero appellat, verborum involucris, Plantus Oratione intortâ, Poeta vetus versutiloquis malitijs, et usurpare cum Tacito eluctantia verba, sive suspensa et obscura, idque quod maxime appetunt Oratione deprecari. Talis Augustus qui
<pb id='s174' n='174'/>
genitos Agrippa Cajum et Lucium, necdum posita puerili praetextâ, Principes juventutis appellari, destinare consules flagrantissime specie recusantis cupiit. Tiberius totus ex talibus arguriis et sutelis compositus, sicut et ejus gemina imago atque Character Ludovicus XI. Talis Blaesus ap. Tacitum: qui nominatus Africae Proconsul cum M. Lepido, intentius hoc se excusante, dum valetudinem corpotis, aetatem liberûm, nubilem filiam obtenderet, specie etiam recusantis respondit, sed neque eâdem adseveratione et consensu adulantium auditus est. Quo pertinet et <gap desc='Greek words'/> eorum, qui ad ea se cogi persuadere volunt alijs, quae vel sceleribus comparant, ut fecit Macrinus apud Capitolinum: quod et Dio agnovit: <hi rend='italic'>Qui,</hi> inquit, <hi rend='italic'>per vim et injuriam regnum occupaverunt, cupitunt id videri sibi civium voluntate esse delatum, ob eamque caussam ad delinitionem et simulationem accedunt.</hi> Quod de Augusto dictum prorsus in Tiberium quoque quadrat: de quo <note><hi rend='italic'>lib. 1.</hi></note> Tacitus, Civilem eum admodum fuisse initio, idque famae dedisse, ut vocatus electusque potius a Rep. videretur, quam per uxorium ambitum et senili ad optione irrepsisse. Pluribus haec eloquitur Suetonius, <note><hi rend='italic'>in Tib. c. 24.</hi></note> <hi rend='italic'>Principatum,</hi> inquit, <hi rend='italic'>diu recusavit impudentissimo</hi>
<pb id='s175' n='175'/>
<hi rend='italic'>animo: nunc ahortantes amicos increpans, ut ignaros, quanta bellua esset imperium: nunc precantem Senatum et procumbentem sibi ad genua, ambiguis responsis et callidâ cunctatione suspendens, ut quidam patientiam rumperent, atque unus in tumultu proclamaret: Aut agat, aut disistat: alter coram exprobraret: caeteros quod polliciti sint, tarde praestare, sed ipsum, quod praestet tarde polliceri. Tandem quasi coactus, et quaerens, miseram et onerosam sibi servitutem injungi, recepit imperium, nec aliter quam ut tamen depositurum se quandoque spem faceret.</hi> Cuius mores assumsit Ottho, qui, narrante eod. <note><hi rend='italic'>l. 2. v. 16.</hi></note> Suetonio, quasi raptus de publico et suscipere imperium vi coactus videri voluit. Plura huius rei Exempla vide apud Clapmarium in Arcanis, Ejusdem generis est, quod notatum Magno Literarum Censori Casaubono, quod nimirum Romani Principes in more habuerunt, ut sequioribus et asperioribus suis factis aliquod ex memoriâ veteri reperitum praetenderent, aut jussu praedecessorum excusarent ea ac mollirent, fuitque haec vetus ars Principum, ad declinandam tristioris facti invidiam: Sic Antonius et Octa vius omnia ex tabulis Caesaris fingebant se facere. Tiberius ex Augusti Praeceptis. Adrianus Imp. Theatrum Trajani <note><hi rend='italic'>Spartianus.</hi></note> diruens, decreto Trajani facere se dicebat.
<pb id='s176' n='176'/>
Hic Trajanus apud Spartianum consilium de non relinquendo successore suo, Alexandri auctoritate defendit, Caracallus <note><hi rend='italic'>Spartianus in Caracallo.</hi></note> quoque, cum eos quos legerat, occidisset milites, Ptolemaei Evergetis exemplo se fecisse dixit. Hadrianus Catonis; Scipionis AEmyliani, Metelli, Trajani, abusus est in usu <note><hi rend='italic'>Idem Spartian. in Adriano. Plaut. Cistell.</hi></note> ciborum militarium et alijs. Sub his ingeniis miserum est aetatem agere, Involvoli similibus, quae bestiola ut in pampinifolio iniorta implicat se, ita illa sub integumentis dissimulationum latent, neque umquam se explicant, ut, quod velint, liquido intelligas. Mihi illud Theophrasti placet: <gap desc='Greek words'/>, hoc est, Mores <note><hi rend='italic'>Suidas â lanâ tortâ val erispâ.</hi></note> huiusmodi hominum <gap desc='Greek words'/> (nam et sic Graeci alterplices huiusmodi appellant) insidiosorum et non apertorum magis quam viperas fugiendos esse. Homerus sane exsecratur tales. Posteriorum ingenia, quidelicta palliare malunt, quam agnoscere et vitare, pari mihi pene cum superioribus gressu ambulare videntur, adstipulante Seneca: et juxta cum Sophocle: <note><hi rend='italic'>in Antigone.</hi></note> <gap desc='Greek words'/>. Sidon: Apollinaris pulchre: feculentiae omnino par cloacali erat, excusare sua delicta, quae quo plus
<pb id='s177' n='177'/>
commovetur, eo magis foetet, Unde Ovid. cum uxorem ad Augustam mittit, pro impetrando mitiori exsilio: inter alia praecepta hoc quoque suggerit:</p>
<lg>
<l>Nec factum defende meum (mala caussa silenda est)</l>
<l>Nec nisi sollicitae sint tua verba preces.</l>
</lg>
</div3>
<div3 id='PiON.01.03.08' n='8' type='chapter'>
<head>CAPUT IIX. <hi rend='italic'>Exempla plus valere praeceptis.</hi></head>
<p>Sic est in vitâ humana comparatum, ut malimus exemplis regi, quam praeceptis duci: unde et illud nasci solet, ut exemplo dicta factaque nostra tueamur, si in reprehensionem vocentur: quâ de re praecendenti capite quaedam diximus. Hinc sumsêre Philosophi nostri id, quod crebro usurpari ab ipsis videas, Exempla plus valere praeceptis. Seneca noster non semel: in primis autem in Epistolis hoc inculcat: <hi rend='italic'>Plus,</hi> inquit, <hi rend='italic'>tibi viva vox et convictus, quam Oratio proderit: in rem praesentem venias oportet: primum quia homines amplius oculis quam auribus credunt: deinde quia longum iter est per praecepta, breve et efficax per exempla:</hi> Zenonem
<pb id='s178' n='178'/>
Cleanthes non expressisset, si eum tantummodo audisset: Vitae ejus interfuit, secreta perspexit, observavit illum, an ex formulâsuâ viveret. Plato et Aristoteles et omnis in diversum abitura sapientium turba plus ex moribus, quam ex verbis Socratis traxit. Metrodorum et Hermachum et Polyaenum inagnos viros non Schola Epicuri, sed contubernium fecit. Quibus in verbis, quia Zenonis merninit, lubet addere alium Clementis <note><hi rend='italic'>z. Stromatum.</hi></note> Alexandrini locum de eodem Zenone, qui huic instituto nostro adorime etiam facit: Ita autem ille: <hi rend='italic'>Pulchre de Indis idcebat Zeno, se unum malle Indum videre, qui torreatur, quam omnes de laboris perpessione discere probationes.</hi> Apud Platonem item <note><hi rend='italic'>in Theage.</hi></note> Aristides de se ita ad Socratem: <hi rend='italic'>Ego,</hi> inquit, <hi rend='italic'>O Socrates, nihil umquam abs te didici, ut et ipsi nôsti, cum doceres, proficiebam autem, quoties tecum una eram: etiamsi tantum unâ in domo essemus, quamquam non in eodem cubiculo: magis tamen, si quando etiam in uno cubiculo. Et tum quoque magis, si in te dicentem intuerer, quam si oculos aliam ullam in partem dirigerem: multo autem maxime ac plurimum proficieban, si quando proxime te sederem tangeremque <note><hi rend='italic'>c. 2.</hi></note> et haererem lateri tuo.</hi> Idem Seneca Consolatione ad Marciam monet: <hi rend='italic'>Scio,</hi> inquit, <hi rend='italic'>a praeceptis incipere omnes, qui monere</hi>
<pb id='s179' n='179'/>
<hi rend='italic'>aliquem volunt, et in Exempla desinere. Mutare hunc ordinem interdum expedit: Aliter enim cum alio agendum est. Quosdam ratio ducit, quibusdam nomina clara opponenda sunt et auctoritas, quae liberum non relinquat animum ad speciosa stupentem.</hi> Consentit et Plinius Junior, qui et aliam praeterea huius rei rationem reddit: <hi rend='italic'>Melius,</hi> inquit, <hi rend='italic'>Homines Exemplis docentur, quae inprimis hoc in se boni habent, quod approbant ea fieri posse, quae praecipiuntur. Videmus enim quam resiliant homines a praeceptis, praetexentes difficultatem parendi:</hi> <gap desc='Greek words'/>. Atque hoc persuasissimum Lacedaemoniis fuit, qui id docuere in Servis suis, quos Helotas dixere. Ut enim tur pitudinem temulentiae et ebrietatis probe filiorum suorum animis instillarent: servos inebriabant, et ad eos ebrios jam, vinoque probe madidos filios introducebant, ut turpitudine illâ ob oculos ipsis positâ, a vinolentiâ fortius avocarent, plus ipsum conspectum, quam praecepta valere persuasi. Recitat hoc Plutarchus multis locis, et ex eo excribsit Clemens Alexandrinus lib. 3. Paedagogi eleganti Paraphrasi <note><hi rend='italic'>c. 2.</hi></note> usus: <gap desc='Greek words'/>
<pb id='s180' n='180'/>
<gap desc='Greek words'/>. Helotas (est autemhoc servorum Spartanorum nomen) <hi rend='italic'>Lacedaemonij cogentes inebriari, sibi ipsis sobriis, ea quae designabat Ebrietas, correctionis et emendationis loco ostendebant: Observantes ergo illorum turpitudinem, ne in idem, quod damnabant, vitium inciderent, ex ebriorum probro hos fructus consequebantur.</hi><note><hi rend='italic'>Chiliad 3. Hist. 39.</hi></note> Notavit idem institutum et Tzezes:</p>
<lg>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/></l>
<l><gap desc='Greek words'/>.</l>
</lg>
<p>hoc est.</p>
<lg>
<l>Lacones inebriant suos servos</l>
<l>Et filiis ostendentes illos propriis</l>
<l>Ridicule se habentes meraco et ebrietate,</l>
<l>Ab omni illos re indecorâ avertebant et malâ.</l>
</lg>
<p>Idem Lacae demonij lautitias omnes ingenuis et bene natis adulescentibus interdicebant, servis permittebant. Fecit id Agesilaus Rex. Thasiis enim offerentibus lautitias, repudiavit eas, servis autem distribuit jussit: addens eos, quibus virtus curae sit et studio, tales gulae delicias non admittere,
<pb id='s181' n='181'/>
sevos illis allici, qui voluptati serviant et ventri. Filij igitur Spartanorum et temulantiam vitabant et delicias aspernabantur, quia servis utraque permissa esset, liberis hominibus indecora. Subjungam illustrem locum P. AEmilij super hac re, eoque caput hoc concludam. Commendat honestissimam aemulatiouem Clementis Pontificis et D. Ludovici Gallorum Regis, qui cum leges ferre non posse viderentur, quâ successores tenerentur, ipsi sibi legem praescribserunt et Exemplum alijs statuerunt et postea ita ait: <hi rend='italic'>Misceamus maria coelo: non ante sanctis vivetur moribus, non pie formabitur pectus caeterorum, nisi sanctitate imbutis Magistris tuorum, iisque, qui vitae mortalium praesunt. Non parebunt ex animo alij legibus, lege solventibus alios iis, qui leges moderantur, seque legum immunes esse postulant. In animis tenuiorum regendis, exemplo magnorum Antistitumque potius, quae imperio est opus, nec aliis, quam quibus nota est Christiana pietas, moribus recoli potest.</hi></p>
</div3>
<pb id='s182' n='182'/>
<div3 id='PiON.01.03.09' n='9' type='chapter'>
<head>CAPUT IX. <gap desc='Greek words'/> <hi rend='italic'>Sepulchrorum spoliatoribus numquam avaritiam istam bene cessisse.</hi></head>
<p>SUperiore Observationum nostrarum parte docuimus, nihil immanius esse, quam in mortuos etiam hyaenae instar saevire, idque exemplis confirmavimus et monitis virorum magnorum. Ad eam immanitatem cum pertineat Violatio et Spoliatio lepulchrorum, de eâ quoque monere nunc <note><hi rend='italic'>Camerario et Richtero.</hi></note> visum Et si enim haec materia a Viris summis jam ante tractata est, tamen, et quae mihi notam, quid vetat aliorum monitis adjungere, et pluribus veluti anchoris <gap desc='Greek words'/>, ut in veteri est verbo? Fuisse autem hoc jam ab antiquo frequentatum vel Aristotelis testimonio constat, qui in bello de virtutibus exsecratur et impietatem vocat, quasi pari passu ambulent impietas in Deum, et saevitia in mortuos ac sepultos. Et de Pyrrho Historiae referunt, quod tegulae jactu per mulierem interierit, causam vix aliam credi debere, quam quod sepulchrorum fuerit
<pb id='s183' n='183'/>
violator: De Lysimacho Plutarchus ardentissimâ eum febri interijsse scribit (Pausanias in Atticis in praelio occubuisse) quod Regum sepulchra impie disjecisset, ita referente Hieronymo Cardiano, cui tamen Pausanias fidem derogare vult, tamquam Hieronymus caussas adversus Lysimachum simultatis et maledicentiae habuerit. L. Syllam euisdem criminis reum pediculi <note><hi rend='italic'>de re Medicâ l. 7. fol. 26. in Syllâ.</hi></note> adsumsere, docentibus, Sereno, Plinio, Plutarcho. Sepulchrorum violationem Agrigenti jussu Hannibalis et Himilconis divinum vindicavit numen peste immissâ, quae et Hannibalem sustulit, ut auctor <note><hi rend='italic'>lib. 3.</hi></note> est Herodotus: Himilco sacrificiis numinis iram placavit et ab im pietate exercitum abstinere jussit. De Herode Zonaras in <note><hi rend='italic'>T. 1. Annal.</hi></note> haec verba scribit: <hi rend='italic'>Eius avaritiae profusionibus ortae illud argumentum est, quod cum audisset, Hircanum praedecessorem suum aperto Davidis monumento tria millia talentûm argenti abstulisse, noctu, fidissimis adhibitis amicorum, ne res efferretur, idem monumentum aperit, ingreditur, sed multum aurei ornatus: quo omni sublato, ad interiores cellas, quibus Davidis et Salomonis Regum cadavera condita erant, properat: Quo dum penetrare contendit, duo ejus satellites perierunt, flanomâ, ut fertur,</hi>
<pb id='s184' n='184'/>
<hi rend='italic'>erumpente: ipse perterritus descessit, atque ob id facinus res ejus domesticae laborare videbantur:</hi> quo accessit tandem Tragicus exitus, quem sic describit idem Historicus: <hi rend='italic'>Exasperabatur morbus, ut poenas scelerum daret: Ignis enim lentus ejus viscera torrebat: intestina exulcerata erant, inprimis coli doloribus cruciabatur, et pituita mollis ac pellucidapedes vexabat. Accedebat imi ventris dolor, et pudendorum putredo vermibus scatens: nec non Ortophnoea et foetor teter et crebrum anhelitum convulsiones omnium membrorum comitabantur. Etsi autem in tantis malis vtrsabatur, tamen vitae spem alebat, nec ab ullo medicamenti genere abhorrebat. Itaque Iordane trajecto, calidis Aquis Callirhoes usus est, quae praeter caeteras virtutes etiam potuisunt: Ibi â medicis in alveum oleo plenum injectus, animam agere visus est. Sed recepto spiritu Hierichuntem perlatus ad caetera mala atra bilis accessit. Moriturus nefarium consilium capit. Nam cum totius gentis primores edicto convocasset, omnes in Hippodromo concludit, et sorori Salomae ac ejus marito Alexae mandavit, ubi animam exhalârit, ut eos omnes tollerent, ne, inquit, populi meam mortem sibi gratulentur, neve applaudant, sed singulis suos deplorantibus, ipse quoqque deplorari videar, et obitus meus multis lachrimis honoretur. Quae cum flens et Deum obtestans diceret, illi se mandatum</hi>
<pb id='s185' n='185'/>
<hi rend='italic'>datum non neglecturos polliciti sunt. Doloribus tamdem in immensum auctis, cibo abstinuit, ac cultello petito se ipsum occidere cogitavit, fecissetque nisi quidam animadverso consilio dextram ejus inhibuisset. Tandem, sed Antripatro prius necato in carcere, quem testamento haeredem instituerat, animam evomuit.</hi> Alexius quoque Angelus imperator, cum Alemannicum tributum, quod intercessione Eumathij Philocalis Praefecti Urbis ab auri centenarijs quinquaginta ad sedecem auri talenta redactum erat, pendendum esset, pecuniae inopiam caussatus, a provincijs tributum exigebat, quod Alemannicum appellabat tum primum indictum: et Urbano popu~lo senatu et coetu Ecclesiastico, opificibus item et artificibus omnis generis couvocatis petebat, ut quisque de facultatibus suis partem aliquam stipis nomine conferret, Sed cum se nihil proficere ac frustrâ talibus rebus niti et inania fundere verba cerneret: plerisque etiam vociferantibus et tumultuantibus ob inusitata ista et iniqua tributa: nonnullis vero notam ei inurentibus, quod Rempub. per luxum perderet, aliam ingressus est viam: aurea enim et argentea donaria, quae extra sacrariam essent, neque corpori et sanguini Christi suscipiendo servirent, postulavit. Ab ea quoque petitione
<pb id='s186' n='186'/>
multis abhorrentibus, quasi sacra profanaturus esset: Surda et muta Imperatorum monumenta, quae nullum advocatum haberent, invadenda esse censuit. Itaque sepulchra effodiuntur, nec ullis Romanorum Imperatoribus, quantumvis ob res gestas claris, quidquam praeter saxeas tunicas, frigidum et extremum illud propugnaculum, relinquitur, omni pretioso ornatu spoliatis. Ac ne Magni quidem Constantini loculus incactus et inviolatus mansisset, nisi fures imperatoris decretum antevertissent, et aurea illius ornamenta abstulissent. Undecum ad septuaginta centenarios argenti, et auri nonnihil corrasisset, conflari ea tamquam profanam materiam jussit. Ejus muneris ministri duo paullo post objerunt, alter ardenti febre, alter aquâ intercute sublatus. Ipse quoque Alexius morbo articulari et pedum dolore per intervalla excruciatus et acribus febribus ustulatus, sibi ipsi etiam ferram entis candentibus in tibias profunde impressis, acerrimo et ineffabili cum dolore tandem ab Alexio Duca Murzuflo, hoc est supercilioso per insidias captus et bis veneno, sed frustra, tentatus, quod ea adulescens, cum aetatis robore, tum antidotis, quibus clam utebatur vicisset, ad extremum laqueo gulâ
<pb id='s187' n='187'/>
elisa, im pietatis exsecrandae poenas luit, ut prolixe narrat Nicetas Choniates. Coirus <note><hi rend='italic'>in Annal. l. 1.</hi></note> in Historia Mediolanensi haec refert de Rodoaldo filio et successore Rotharij Regis Longabardorum: Spoliaverat is patrem sepultum in Basilicâ D. Johannis Baptistae aperto sepulchro, sed non impune: neque enim postea unquam ingredi id templum potuit, conantem pugnis prohibenteipso D. Iohanne Baptista, et sepuchri sibi crediti spoliationem vindicante. De Pyrrho quod initio monui, id ex Plutarcho haheo: qui ita de illo: <hi rend='italic'>Antigono devicto, AEgaeos, ubi habuit eos in potestate, cum aliâs tractavit acerbe, tum urbi praesidium Gallicum, ex iis, qui secuti ipsum fuerant, imposuit. Galli autem gens avarissima regum ibi humatorum aggressi sunt monumenta aperire, Thesauros dinpuerunt, reliquias cum ludibro disjecerunt. Hoc Pyrrbus visus est ferresente et solute, itaque ipsi imputatum a Macedonibus, unde et poena secuta est, quamdixi.</hi> Falluntur Viri Magni <note><hi rend='italic'>Alciat. Parerg. l. 10. c. 4. et Tib. Decian in Tract Crim. lib 6. c. 40. sect. 28. In Ibin.</hi></note> qui de hoc Pyrrho accipiunt locum Higyni c. 121. unde jure talionis Pyrrhum punitum esse convincere nituntur: Ita enim Higynus: <hi rend='italic'>Neoptolemi, qui et Pyrrhus, ossa per fines Ambraciae sparsa sunt, quae est in Epiri Regionibus,</hi> quo alluit. Ovidius illo disticho</p>
<pb id='s188' n='188'/>
<lg>
<l>Nec tua quam Pyrrhi felicius ossa quiescant,</l>
<l>Sparsa per Ambracias quae jacuere vias.</l>
</lg>
<p>Nam illa ad Achillis filium pertinent: Hic Noster AEacidis filius fuit et Phtilae Menonis Thessali filiae. Ad extremum hoc subjungam, sepulchris pure et illibate conservandis ac â vi et injuriâ prohibendis proprium fuisse constitutum Magistratum sub posterioribus Impp. quem Comitem Privatarum dicebant: ua clare ostendit formula ejus apud Cassiodorum in Variis: quae concepta <note><hi rend='italic'>lib. 6 form. 8.</hi></note> est in haec verba: <hi rend='italic'>Defunctorum quinetiam quietem sacrans aequabilia jura tuae conscientiae commiserant, ne quis vestita marmoribus sepulchra nudaret, ne quis columnarum decorem irreligiosâ temeritate praesumeret, ne quis cineres alienos aut longinquitate temporis aut voraci flamma consumtos sceler ata perscrutatione detegeret; ne corpus, quod semel reliquerat molestias mundanas, humanas iterum pateretur insidias: nam etsi cadavera furta non sentiunt: tamen ab omni pietate alienus esse dignoscitur, qui aliquid mortuis abrogasse monstratur. Vides ergo tibi mandatam esse securitatem mortuorm.</hi> Hactenus Cassiodorus.</p>
</div3>
<pb id='s189' n='189'/>
<div3 id='PiON.01.03.10' n='10' type='chapter'>
<head>CAPUT X. <hi rend='italic'>Proditionem quidem gratam esse Principibus, Proditores autem, invisos.</hi></head>
<p>CUm nuper in morbo cubarem Norimbergae per dies aliquam - multos qui in itinere incautum oppresserat, solitudinis levandae caussâ ab Amplissimo D. Georgio Remo JCto et Reipub. illius praepotentis, nutriciae meae benignissimae Consiliario prudentissimo, D. et Amico meo magno Historicum petij, in quo versarer, donec ad operas Academicas redire liceret. Fecit id vir optimus pro suo erga me et insigni amore et summo studio, misitque Hieronymum Connestagium, Genuensem de Conjunctione Portugalliae et Castellae, quem avide accepi et perlegi, excerpsique multa nota bilia et alibi atringenda. Inter illa et hoc fuit quod reperi libro 5. <hi rend='italic'>Oderat,</hi> <note><hi rend='italic'>p. 28.</hi></note> inquit, <hi rend='italic'>Prior</hi> (Antonios is fuit Nothus Prior Pratensis, qui post caesum in Africa Sebastianum et mortuum Henricum Cardinalem se pro Lusitaniae Rege gessit in vito Philippo II. Hispano) <hi rend='italic'>Ferdinandum Pinam</hi>
<pb id='s190' n='190'/>
<hi rend='italic'>JCtum, Camerae Lusitanicae Sydicum, qui est summus illius Magistratus gradus, quod de se minus honorifice, de Philippo Hispano omnia optima sentiret, et totum consilium Camerae in partes Regis Philippi pertrahere studuisset. Itaque submisit illi sicarium Antoniumn Soarezium, qui Lisybonae, ipso meridie, in medio foro, grave vulnus Pina inflixit in capite, ex quo paullo post mortuus est. Sicarius autem qui melius ferire, quam fugere noverat, captus, aliquot diebus post laqueo primum strangulatus est, deinde in quatuor partes dissectus, connivente Antonio more Principum, qui odisse solent, eos, quorum operâ ad scelus aliquod abusi sunt, quod his viventibus, vivit etiam facinorum ipsorum jussu designatorum memoria.</hi> Quae extrema verba valde notabilia mihi visa: et huc refero, de proditoribus passim lecta: inprimis illud: Proditio grata, Proditores invisi: quae mens olim <note><hi rend='italic'>Alii Rhymitalcem. Vopiscus in eius vitâ.</hi></note> fuit Caesaris Augusti in Rhymitaclem Thracum Regem, Antigoni item et Aureliani Augusti ut ex Epistolâ eius videre est ad Mallium Chilonem. Atque hoc illustribus Exemplis ante me docuit Nobiliss. et Ampliss. <note><hi rend='italic'>Horar. Suceisius Cent. 1.</hi></note> Vir. D. Philippus Camerarius, JC. et Consiliarius Reip. dictae initio capitis primarius, quibus haec mihi visum adjicere apud alios notata. Ac primum quidem eleganter
<pb id='s191' n='191'/>
in hanc rem lusisse mihi Augustus <note><hi rend='italic'>c. 7. et Cent. 26. 60. et. 6.</hi></note> videtur, cum inquit, prodituros amari solere, non proditores; et Claudianus venuste: <hi rend='italic'>Damnamus luce reperta Perfidiam:</hi> <note><hi rend='italic'>lib. 2. in Eutrop.</hi></note> Sed Exempla altius animum penetrant. Brutus Libertatis ipsius nomen, qui Reges Româ expulit, cum ex Servo suo Vindicio rescivisset, filios suos Tarquinio a patre expulso velle portas reserare: pater Patriae, quam liberorum amantior, securi eos feriit: Servum autem ut Patriae conservatorem initio manumisit, postea ut Dominorum suorum delatorem cruci adfixit, ut notavit ad Juvenalem Scholiastes antiquus. Simile huic Exemplum referunt Historiae Ecclesiasticae Scribtores, Socrates Sozomenus et Nicephorus Callistus. Tempore <note><hi rend='italic'>l. 4 e. 9. l. 6. c. 8. l. 11 c. 4.</hi></note> Valentiniani et Valentis Impp. Procopius quidam, genus suum ad Juolianum referens, et sub Joviniano Tyrannidem affectans Chalcedonem occupaverat, et clam Constanti nopolim ingressus Imperium arripuerat. Inde non contemnendo coacto exercitu, adversus Imperatorem infestis signis est profectus. Cui Valens ex Syria obviam progressus, circa Natoliam certamine cum eo est congressus et victus. Inde Nicaeam pervenit: Sed mox Procopius a proditoribus Gomario et
<pb id='s192' n='192'/>
Agelone, quos fidos sibi esse putaverat, captus et vinctusValenti est traditus: Qui utrumque proditorem novo supplicij genere, crudelem in modum serris dissectos interemit spreto jurejurando, quo se illis benevolum semper fore receperat. Procopius autem ad arborum duarum non longe inter se distantium vertices adductos pedibus alligatus, eisdem mox ad naturalem statum suum redire permissis discerptus est. Haec unanimi consensum illi quos dixi. Unde <note><hi rend='italic'>l. 26. p. 352. In Exemplari Lindebruch I.</hi></note> mirari subit dissensum Ammiani Marcellini: qui et alios proditores Procopi facit et de supplicio Procopi aliter sentit. Verba ejus lubet adscribere: <hi rend='italic'>Tandem Procopius, undique facultate evadendi ademta, consiliorum inops, ut in arduis necessitatibus solet, cum fortunâ expostulabat luctuosâ et gravi: mersusque multiformibus curis subito a comitibus suis arctius vinctus, relato jam die ad castra ductus, Imperatori offertur reticens atque defixus, statimque abscissa cervice discordiarum civilium gliscentes turbines sepelivit et bella. Parietiam indignationis impetu Florentius et Barchalba, qui eum duxerunt, confestim non pensatâr atione sunt interfecti. Nam si Principem legitimum prodidissent, vel ipsa Iustitia jure caesos pronunciaret, sive rebellem et oppugnatorem internae quietis, ut ferebatur, amplas ei memor abilis facti oportuerat</hi>
<pb id='s193' n='193'/>
<hi rend='italic'>defirri mercedes:</hi> Haec Ammianns, qui in eo tamen, quod agimus cum sacrae Historiae scribtoribus consentit. Zanobio etiam Pino proditio perfidiosa non ex voto cessit. In bello enim, quod cum Philippo <note><hi rend='italic'>Machiavell. l. 4. Hist. Florent. p. 194.</hi></note> Viscontio Iohannis Galeazi secundo filio gessere Florentini Agnolo Pergolensi Flaminiam vastante, hic Zanobius Pinus Galeatae cum imperio praefectus castrum hosti citra ullam defensionem tradiderat, Agnoloque praeterea suasor fuerat ut neglectis Flaminiae alpibus, ad colles in Tusciam descenderet, ibique minore cum discrimine, maiori vero cum lucro rem ageret. Sed non potuit Agnolus abjectum malignumque hominis animum ferre, ideoque suorum servorum arbitrio eum tradidit: qui postquam ludibrio satis hominem habuissent, chartis etiam, quibus testudines impressae erant ipsi cibi loco admotis, ut ederet horrati sunt, futurum adserentes, ut mox ex Guelfo in Ghibellinum transmutaretur, sic miser paucos intra dies fame contabuit. In Annalibus <note><hi rend='italic'>lib. 7.</hi></note> praeterea Saxonicis legitur turpe ac detestandum parricidium Frothonis Danorum Regis. Corruperat is domesticum quendam, uti fratrem suum occideret: id sui Regis desiderium occulte cruciarius ille
<pb id='s194' n='194'/>
explet, adeoque manus Optimo Principi violentas affert: post praemium a Frothone caedis exigit, idque accipit, sed mox ubi accepit, jussu Regis vicissim occulte trucidatur, ne scelus Regis et mandatum necandi fratris vulgaretur. Quod Exemplum prorsus simile est illi quod initio capitis hojus propositum â nobis est, et ad monitum Connestagi pertinet. Mitius cum huius farinae homine, hoc est proditore egit Princeps <note><hi rend='italic'>In Tractatu Criminal. lib. 7. c. 30.</hi></note> ille Italus, de quo Tiberianus Decianus JC. summi nominis scribit alicubi <hi rend='italic'>Refert,</hi> inquit, <hi rend='italic'>Hip. sing. 16. quendam Principem Italicum, dum proditori, cujus operâ usus fuerat, praemium proditionis numeraret, voluisse, vt proditor praemium illud inversis post ierga manibus reciperet, ut sic omnibus infamia illius innotesceret, et cognoscerent, quotquot adstarent, illud esse proditionis praemium.</hi> Hi porro omnes, qui Proditores ad hunc modum exceperunt, illud Onosandri <note><hi rend='italic'>In Strategico c. 38.</hi></note> parum attenderunt cum scribit et Imperatorem suum his verbis monet: <gap desc='Greek words'/>.
<pb id='s195' n='195'/>
Quem locum tanto lubentius et Graecem ex scribsi et latine interpretabor, quia recedere visum a Nicolai Rigalti Viri praedari sententiâ aliter locum inter pretantis. Proponam autem initio meam quae est haec: Omnino memento, Imperator, quisquis es, Proditoribus fidem et promissa lervare, nec respice tam ingenium horum, quam considera in posterum quoque talium hominum operam tibi utibilem esse posse: non reperies autem tales facile, nisi aliorum exemplo quibus proditionem praeclare cessisse et bonam redditam gratiam intellexerint, provocentur; ad eadem tuo usu et commodo suscipienda: Unde certum tibi esse debet et fixum, cum proditori, quod pepigisti aut condixisti, dederis, non tam conferre te beneficium, quam accipere, et proinde promtum esse ad retributionem: Et quis vero te judicem constituit, ut in hostilis civitatis proditorem inquiras scru pulose aut animad vertas, qui tuae patriae constitutus es Imperator, ejusque commoda omni modo promovere debes. Rigaltius vero ita: <hi rend='italic'>Proditoribus fides et promissa</hi>
<pb id='s196' n='196'/>
<hi rend='italic'>sa ab Imperatore servanda sunt, nec considerandum, quales illi antea extiterunt, sed quales deinceps futuri sunt, ut postquam sibi hostium partes amplectentibus gratiam haberi perspexerint, animos ad ea beneficia convertant suos. Quisquis enim proditori dat, munus accipit potius, quam confert. Ideoque promta esse debet Imperatoris hac in re liberalitas, quippe de hostium proditâ civitate judex aut arbiter non est, sed patriae suae Imperator.</hi> Judicet eruditus Lector: ego sane pro me stare arbitror locum Leonis <note><hi rend='italic'>Constit. XV. §. 36.</hi></note> Imperatoris, quem Rigaltius in Notis adducit: ita enim ille: <gap desc='Greek words'/> Caeterum ut ab iis, quos dixi, Onosandri monitum neglectum est: ita id sensisse eos et pensi habuisse arbitror; quod <note><hi rend='italic'>Gotthicorum I.</hi></note> ad Neapolitanos cives Pastor olim et Asclepiodotus apud Procopium in Oratione suâ disserunt; <gap desc='Greek words'/>
<pb id='s197' n='197'/>
<gap desc='Greek words'/> Quam sententiam ab Augusto et alijs, de quibus initio capitis, mutuati videntur.</p>
</div3>
</div2>
<div2 id='PiON.01.04' n='4' type='book'>